Ενώ καινοτομίες όπως η αυτοματοποιημένη διαλογή απορριμμάτων ή τα εναλλακτικά υλικά ανοίγουν ευκαιρίες για την αντιμετώπιση της ρύπανσης από πλαστικό, η αποτελεσματική επέκτασή τους προσκρούει σε διάφορα εμπόδια.
Σύμφωνα με το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, οι τεχνολογίες της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης (4IR) ωριμάζουν γρήγορα, ωστόσο η ανάπτυξή τους σε κρίσιμα περιβαλλοντικά ζητήματα εξαρτάται από τον τρόπο με τον οποίο οι υπεύθυνοι σχεδιασμού προωθούν τη συνεργατική και χωρίς αποκλεισμούς δράση.
Μία από τις κρίσιμες εφαρμογές των αναδυόμενων τεχνολογιών που θα συμβάλουν στη δημιουργία μιας καλύτερης οικονομίας πλαστικών είναι η ιχνηλασιμότητα. Το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ συνεργάστηκε πρόσφατα με την Accenture για τον εντοπισμό ευκαιριών και την αποτελεσματικότερη ανάπτυξη των τεχνολογιών 4IR για την αντιμετώπιση της ρύπανσης από πλαστικά.
Ιχνηλασιμότητα: Ευκαιρίες σε μια νέα οικονομία πλαστικών
Οι τεχνολογίες εντοπισμού και παρακολούθησης αποτελούν ακρογωνιαίο λίθο σε μια βελτιωμένη αλυσίδα αξίας πλαστικών, επιτρέποντας στις εταιρείες να επαληθεύουν το ανακυκλωμένο περιεχόμενο, να διασφαλίζουν τη συμμόρφωση με τις κανονιστικές διατάξεις και να οικοδομούν την εμπιστοσύνη των καταναλωτών. Οι καταναλωτές, ως βασικά ενδιαφερόμενα μέρη, απαιτούν όλο και περισσότερη διαφάνεια και βιώσιμες πρακτικές, καθιστώντας την εμπιστοσύνη ζωτικό παράγοντα για την πιστότητα της μάρκας.
Ενισχύοντας τις ενημερωμένες επιλογές, οι τεχνολογίες αυτές ευθυγραμμίζουν τις λειτουργίες της εταιρείας με τις αξίες των καταναλωτών, προωθώντας τη μακροπρόθεσμη δέσμευση. Ακολουθούν μερικές βασικές ευκαιρίες:
Διαφάνεια: Ζωτικής σημασίας σε όλη την αλυσίδα εφοδιασμού τόσο για τις εταιρείες όσο και για τους καταναλωτές, ώστε να επαληθεύεται η προέλευση των υλικών και να διασφαλίζεται η αυθεντικότητα του ανακυκλωμένου περιεχομένου. Πλατφόρμες όπως η Mesur.io χρησιμοποιούν την τεχνολογία blockchain για να παρέχουν ένα διαφανές, ασφαλές και ανιχνεύσιμο σύστημα για την παρακολούθηση των υλικών καθ’ όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής τους. Αυτό βοηθά τις επιχειρήσεις να διασφαλίζουν τη συμμόρφωση με τα πρότυπα βιωσιμότητας και να αποδεικνύουν τη δέσμευσή τους για υπεύθυνη προμήθεια και διαχείριση αποβλήτων.
Λογοδοσία: Η ιχνηλασιμότητα είναι απαραίτητη για την απόδοση ευθυνών στις επιχειρήσεις για τις περιβαλλοντικές τους επιπτώσεις. Η Sykell, για παράδειγμα, προσφέρει μια πλατφόρμα βασισμένη σε δεδομένα που παρακολουθεί τον κύκλο ζωής των υλικών, δίνοντας στις επιχειρήσεις τη δυνατότητα να λαμβάνουν τεκμηριωμένες αποφάσεις σχετικά με τη μείωση των αποβλήτων και τη χρήση υλικών. Με την παρακολούθηση της ενασχόλησης των καταναλωτών με τα προϊόντα, η Sykell παρέχει πληροφορίες που ενθαρρύνουν μια πιο βιώσιμη κατανάλωση και βοηθούν τις επιχειρήσεις να μετρήσουν αποτελεσματικότερα τους στόχους τους για τη βιωσιμότητα.
Οικονομικά κίνητρα: Οι πλατφόρμες με δυνατότητα blockchain, όπως οι KWOTA και CleanHub, ανταμείβουν τους ενδιαφερόμενους για βιώσιμες πρακτικές. Η KWOTA παρακολουθεί και επαληθεύει τη συλλογή και την ανακύκλωση πλαστικών, ενώ το CleanHub δίνει κίνητρα για τη συλλογή αποβλήτων σε περιοχές με περιορισμένες υποδομές ανακύκλωσης. Οι λύσεις αυτές δημιουργούν ένα ασφαλές, διαφανές σύστημα που όχι μόνο δίνει κίνητρα για τη συλλογή αποβλήτων, αλλά δημιουργεί επίσης μια άμεση οικονομική σύνδεση μεταξύ των συλλεκτών και των επιχειρήσεων που έχουν δεσμευτεί για τη βιωσιμότητα.
Ψηφιακή πλατφόρμα διαχείρισης αποβλήτων: Η Sahaas έχει αναπτύξει μια πλατφόρμα που επιτρέπει στους ενδιαφερόμενους να παρακολουθούν τα υλικά, από τη συλλογή έως την ανακύκλωση, με απρόσκοπτο και αποτελεσματικό τρόπο. Ψηφιοποιώντας την αλυσίδα εφοδιασμού της διαχείρισης αποβλήτων, η Sahaas βελτιώνει την ιχνηλασιμότητα των υλικών και βελτιστοποιεί τις διαδικασίες ανακύκλωσης.
Ιχνηλασιμότητα: Οι προκλήσεις
Παρόλο που η ιχνηλασιμότητα έχει προχωρήσει στην επανάσταση της οικονομίας των πλαστικών, αρκετές σημαντικές προκλήσεις ανακόπτουν την πρόοδό της.
Πρώτον, υπάρχει ανεπαρκής χρηματοδότηση. Παρά την επένδυση 190 δισεκατομμυρίων δολαρίων στην κυκλικότητα των πλαστικών από το 2018 έως το 2023, μόνο 5 δισεκατομμύρια δολάρια κατευθύνθηκαν σε ψηφιακές λύσεις, όπως η ιχνηλασιμότητα, η οποία είναι κρίσιμη για την κλιμάκωση αυτών των τεχνολογιών. Ακόμα χειρότερα, οι αναδυόμενες αγορές, που ευθύνονται για το 84% της παγκόσμιας ρύπανσης από πλαστικό, έλαβαν μόλις το 6% της συνολικής επένδυσης, αφήνοντας τεράστιες περιοχές με ελλιπείς πόρους, παρά το γεγονός ότι είναι περιοχές με υψηλές ανάγκες.
Αυτά τα κενά χρηματοδότησης συχνά επιδεινώνονται από την παρατεταμένη πιλοτική εφαρμογή. Πολλές λύσεις ιχνηλασιμότητας παραμένουν περιορισμένες σε πιλοτικά στάδια, είτε επειδή οι εταιρείες διστάζουν να δεσμευτούν σε μεγάλης κλίμακας ανάπτυξη είτε επειδή οι νεοσύστατες εταιρείες ιχνηλασιμότητας έχουν κολλήσει στην εξυπηρέτηση μεμονωμένων πελατών. Αυτή η έλλειψη επεκτασιμότητας συχνά εμποδίζει την ευρεία διάδοση των λύσεων, καταπνίγοντας την καινοτομία και εμποδίζοντας την ευρύτερη υιοθέτηση της ιχνηλασιμότητας.
Η κανονιστική αβεβαιότητα περιπλέκει περαιτέρω τα πράγματα. Οι εταιρείες είναι επιφυλακτικές στο να επενδύσουν σε μεγάλο βαθμό σε λύσεις ιχνηλασιμότητας λόγω του συνεχώς μεταβαλλόμενου ρυθμιστικού τοπίου, ιδίως σε τομείς όπως η διευρυμένη ευθύνη του παραγωγού (EPR). Οι κανονισμοί μπορεί να αλλάξουν, καθιστώντας ενδεχομένως μεγάλες επενδύσεις παρωχημένες. Αυτή η ρυθμιστική ροή μπορεί να ωθήσει τις εταιρείες να επιμείνουν σε παραδοσιακές, βραχυπρόθεσμες προσεγγίσεις, όπως οι πιστοποιήσεις ή οι σχέσεις με τους ενδιαφερόμενους φορείς, οι οποίες δεν απαιτούν τόσο μεγάλο αρχικό κόστος και κίνδυνο.
Επιπλέον, ενώ οι διαπραγματεύσεις για την Παγκόσμια Συνθήκη για τα Πλαστικά τον Νοέμβριο του 2024 στο Μπουσάν της Νότιας Κορέας υπογράμμισαν τις προκλήσεις ενός κατακερματισμένου ρυθμιστικού τοπίου, η συνέχιση των συζητήσεων στην INC-5.2 τον Αύγουστο του 2025 προσφέρει νέες ελπίδες. Οι αντιπρόσωποι έχουν τώρα την ευκαιρία να επανεξετάσουν κρίσιμα μέτρα, όπως ο περιορισμός της παραγωγής πλαστικών, και να εργαστούν προς την κατεύθυνση της γεφύρωσης του χάσματος μεταξύ πετρελαιοπαραγωγών, αναπτυσσόμενων και άλλων εθνών. Αυτή η πρόοδος σηματοδοτεί μια ευκαιρία για τη λήψη καίριων αποφάσεων που θα μπορούσαν να προσφέρουν στις επιχειρήσεις μεγαλύτερη σαφήνεια και ευθυγράμμιση με τις μελλοντικές παγκόσμιες πολιτικές.
Η κλιμάκωση της ιχνηλασιμότητας έχει αποδειχθεί δύσκολη, καθώς δεν έχουν πεισθεί όλοι οι ενδιαφερόμενοι φορείς κατά μήκος της αλυσίδας αξίας για τα πλεονεκτήματά της. Πολλές επιχειρήσεις επικεντρώνονται σε βραχυπρόθεσμες αναλύσεις κόστους-οφέλους, παραβλέποντας την απόδοση της επένδυσης (ROI) που μπορεί να προσφέρει η ιχνηλασιμότητα μέσω της βελτίωσης της συμμόρφωσης, της επιχειρησιακής αποδοτικότητας και της εμπιστοσύνης των καταναλωτών. Γενικά, η ιχνηλασιμότητα δεν πρέπει να τοποθετείται ως αυτόνομος στόχος αλλά ως δευτερεύουσα λειτουργία που επιτρέπει ευρύτερους στόχους, όπως η βιωσιμότητα, η κυκλικότητα και ο μετριασμός των κινδύνων. Επιπλέον, ενώ τα δεδομένα είναι όλο και περισσότερο διαθέσιμα, υπάρχει μικρή υποδομή για την αποτελεσματική αξιοποίησή τους. Η διαλειτουργικότητα των δεδομένων παραμένει ένα σημαντικό εμπόδιο, με πολλές πλατφόρμες να μην μπορούν να επικοινωνήσουν μεταξύ τους. Χωρίς κοινά πρότυπα ή πλαίσια που να διέπουν την ανταλλαγή δεδομένων, οι ουσιαστικές πληροφορίες από αυτά τα δεδομένα παραμένουν απρόσιτες.
Υπερπηδώντας τα εμπόδια
Αν και οι προκλήσεις αυτές είναι σημαντικές, δεν είναι ανυπέρβλητες. Ακολουθούν τρεις βασικές προσεγγίσεις που θα μπορούσαν να ξεκλειδώσουν το πλήρες δυναμικό της ιχνηλασιμότητας:
Ταχεία συμφωνία για τα πρότυπα δεδομένων: Για να ξεπεραστεί η διαλειτουργικότητα των δεδομένων, τα ενδιαφερόμενα μέρη μπορούν να καθιερώσουν τυποποιημένες μεθόδους για τη συλλογή και την ανταλλαγή δεδομένων σε όλες τις αλυσίδες εφοδιασμού, τους κλάδους και τις περιοχές. Πρωτοβουλίες όπως η TrusTrace, η οποία προσφέρει μια πλατφόρμα ιχνηλασιμότητας που εστιάζει στη διαφάνεια και τη βιωσιμότητα, δείχνουν πώς τα κοινά πρότυπα μπορούν να ξεκλειδώσουν τα δεδομένα και να παρέχουν σημαντικές μετρήσεις σε όλη την αλυσίδα αξίας.
Το ψηφιακό διαβατήριο προϊόντος (DPP), που θεσπίστηκε στο πλαίσιο του κανονισμού για τον οικολογικό σχεδιασμό βιώσιμων προϊόντων (ESPR), βασίζεται σε αυτή την προσέγγιση ενσωματώνοντας τυποποιημένες πληροφορίες για το προϊόν σε ψηφιακή μορφή. Παρέχοντας ένα ενοποιημένο πλαίσιο για την ανταλλαγή δεδομένων σχετικά με τη σύνθεση του προϊόντος, τις επιπτώσεις του κύκλου ζωής και τις διαδρομές στο τέλος του κύκλου ζωής, το DPP επιτρέπει την απρόσκοπτη συνεργασία μεταξύ των οργανισμών και ενισχύει τη διαφάνεια σε ολόκληρη την αλυσίδα εφοδιασμού.
Απλούστευση των κανονιστικών κατευθυντήριων γραμμών: Οι κυβερνήσεις και οι ρυθμιστικές αρχές που παρέχουν σταθερές, απλουστευμένες κατευθυντήριες γραμμές για την ιχνηλασιμότητα μπορούν να αυξήσουν την εμπιστοσύνη των επενδυτών. Η μακροπρόθεσμη κανονιστική ασφάλεια θα ενθαρρύνει τις εταιρείες να επενδύσουν σε τεχνολογίες ιχνηλασιμότητας χωρίς το φόβο της παλαίωσης. Παραδείγματα σταθερών ρυθμιστικών πλαισίων σε κλάδους όπως οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας δείχνουν πώς το σωστό πολιτικό περιβάλλον μπορεί να προωθήσει την καινοτομία και τις επενδύσεις σε κλίμακα.
Οι συνεχιζόμενες προσπάθειες για μια συνθήκη των Ηνωμένων Εθνών για τα πλαστικά υπογραμμίζουν την κρίσιμη ανάγκη για παγκόσμια πρότυπα που θα στηρίζουν την ιχνηλασιμότητα και τη λογοδοσία. Η πρόσφατη διακοπή των διαπραγματεύσεων στο Μπουσάν δείχνει ότι η έλλειψη συναίνεσης σε βασικά ζητήματα αφήνει τις επιχειρήσεις σε αβεβαιότητα. Η ενσωμάτωση και η ευθυγράμμιση των προτύπων σε τέτοιες συνθήκες είναι ζωτικής σημασίας για τη σαφήνεια και την επιτυχή εφαρμογή των λύσεων.
Προώθηση συμπράξεων σε όλο το οικοσύστημα: Η ιχνηλασιμότητα απαιτεί συνεργασία μεταξύ κατασκευαστών, ανακυκλωτών, εταιρειών διαχείρισης αποβλήτων, κυβερνήσεων και εταιρειών τεχνολογίας. Με τη δημιουργία εταιρικών σχέσεων σε όλη την αλυσίδα αξίας, οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να ευθυγραμμίσουν τους στόχους τους, να μοιραστούν βέλτιστες πρακτικές και να αξιοποιήσουν συλλογικούς πόρους για την κλιμάκωση της ιχνηλασιμότητας. Η συνεργασία της Circularise με μεγάλες εταιρείες στον τομέα των χημικών προϊόντων είναι ένα τέτοιο παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο οι συμπράξεις μπορούν να επιταχύνουν την υιοθέτηση.
