Του Θοδωρή Καραουλάνη
Σε 2 φάσεις ανακοινώνει η Ελληνική Κυβέρνηση από σήμερα τον πολυαναμενόμενο Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό. Η πρώτη φάση, που ανακοινώθηκε επισήμως, αφορά την αποτύπωση σε χάρτη της Εθνικής Χωρικής Στρατηγικής για τον Θαλάσσιο Χώρο (ΕΧΣΘΧ), η οποία χωρίζει τις ελληνικές θάλασσες σε 4 ενότητες και αποτυπώνει τα όρια του σύμφωνα με τις διεθνείς συνθήκες. Η 2η φάση, που αναμένουμε, γίνεται με τη δημοσιοποίηση εντός των ημερών του σχετικού ΦΕΚ με το οποίο υλοποιείται σε επίπεδο κανόνων ο θαλλάσιος χωροταξικός σχεδιασμός, κάτι που αποτελεί υποχρέωση της χώρας μας με βάση το κοινοτικό δίκαιο, βάζοντας κανόνες και όρους για τις οικονομικές δραστηριότητες και την περιβαλλοντική προστασία στις ελληνικές θάλλασσες.
Υπενθυμίζεται ότι η Ελλάδα έχει καθυστερήσει σημαντικά στην αποτύπωση του ΘΧΣ και έχει εγκληθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για αυτή την καθυστέρηση. Η σημερινή εξέλιξη είναι εξαιρετικά σημαντική και προέκυψε μετά από χρόνια μελετών και συζητήσεων, καθώς είναι η πρώτη φορά που η Ελλάδα προσπαθεί να βάλει κανόνες οργάνωσης του θαλάσσιου χώρου, να κάνει δηλαδή χωροταξία στη θάλασσα.
Είναι επίσης μια σημαντική εξέλιξη και για γεωπολιτικούς λόγους, διότι, όπωβς είναι γνωστόν, η υφαλοκριπίδα και η Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη της χώρας μας αμφισβητείται από την Τουρκία παγίως αλλά και τα τελευταία χρόνια περισσότερο, στο πλαίσιο της θεωρίας της Γαλάζις Πατρίδας της Τουρκίας και του παράνομου, κατά την Ελλάδα, Τουρκολιβυκιού Μνημονίου για τις μεταξύ τους θαλάσσιες περιοχές. Σημειώνεται ότι ο χάρτης που δημοσιοποιεί στο πλαίσιο του ΘΧΣ η Ελλάδα περιλαμβάνει με διαφορετική αποτύπωση τα ήδη συμφωνημένα με Ιταλία και Αίγυπτο όρια ΑΟΖ ενώ με διαφορετικό τρόπο (με τη μέθοδο της μέσης γραμμής που γίνεται επί της αρχής δεκτή από το διεθνές δίκαιο ελλείψει συμφωνίας μεταξύ κρατών) τα όρια της μη συμφωνημένης με άλλα κράτη ελληνικής ΑΟΖ.
Τονίζεται, βεβαίως, ότι η κύρια και βασική χρήση του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού δεν έχει άμεση σχέση με τα όρια των ΑΟΖ ούτε με διεθνείς συνθήκες και συμφωνίες αλλά με εφαρμογή της κοινοτικής (ΕΕ) νομοθεσίας για τη βιώσιμη διαχείριση του θαλάσσιου περιβάλλοντος. Και επί αυτού, θα πρέπει να περιμένουμε και να μελετήσουμε το σχετικό ΦΕΚ, καθώς τα συναρμόδια Υπουργεία (ΥΠΕΝ και ΥΠΕΞ) δεν έδωσαν προς το παρόν στη δημοσιότητα τις αναλυτικές προβλέψεις. Είναι εμφανής ωστόσο, από την ανακοίνωση σε 2 φάσεις, η πρόθεση της Κυβέρνησης να δώσει πολιτικό, διπλωματικό και διεθνή χαρακτήρα στην ανακοίνωση χάρτη και κειμένων του ΘΧΣ, καθώς αβάσιμα (και πιθανώς επικίνδυνα…) είχε κατηγορηθεί για ενδοτισμό και απεμπόληση κυριαρχικών δικαιωμάτων με βάση τις δραστηριότητες του ΘΧΣ από φορείς, πρόσωπα και κόμματα τους προηγούμενους μήνες. Επίσης εμφανής είναι η έλλειψη από την ανακοίνωση της πρώτης φάσης του πραγματικού και ουσιαστικού περιεχομένου του ΘΧΣ.
Για πρώτη φορά στη χώρα Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός
Οι Υπουργοί Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης και Περιβάλλοντος και Ενέργειας Σταύρος Παπασταύρου, δήλωσαν, με την ευκαιρία της ανακοίνωσης του ΘΧΣ, τα εξής:
«Η πράξη συγκρότησης της Εθνικής Χωρικής Στρατηγικής για τον Θαλάσσιο Χώρο (ΕΧΣΘΧ), με την οποία εξειδικεύεται και αποτυπώνεται σε χάρτη ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός (ΘΧΣ) της χώρας, εκδόθηκε σήμερα με πρωτοβουλία του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας σε συνεργασία με το Υπουργείο Εξωτερικών και τα συναρμόδια Υπουργεία.
Πρόκειται για μία σημαντική πρωτοβουλία, καθώς για πρώτη φορά η χώρα μας θέτει τους κανόνες για την οργάνωση του θαλάσσιου χώρου. Ο ΘΧΣ συνιστά ένα ολιστικό χωροταξικό πλαίσιο και αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχή ανάπτυξη γαλάζιας και κυκλικής οικονομίας, αποτυπώνοντας με ευκρίνεια τις ανθρώπινες δραστηριότητες που μπορούν να πραγματοποιούνται σε όλες τις θαλάσσιες ζώνες της χώρας μας, με σεβασμό στην αδήριτη ανάγκη προστασίας του περιβάλλοντος.
Η προσέγγιση που ακολουθήθηκε κατά την εκπόνηση της ΕΧΣΘΧ συνέθεσε συχνά αντικρουόμενες κοινωνικές, οικονομικές, ενεργειακές και περιβαλλοντικές παραμέτρους, προκειμένου να υπηρετήσει μια σειρά αλληλένδετους στόχους, όπως η κλιματική ανθεκτικότητα του θαλάσσιου περιβάλλοντος, η βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη, η προστασία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και ιδιαίτερα των ενάλιων αρχαιοτήτων, η βελτίωση και προστασία των θαλασσίων μεταφορών, η εκμετάλλευση των ενεργειακών πόρων της χώρας, η ιχθυοκαλλιέργεια και η ενίσχυση των διασυνοριακών έργων κοινού ενδιαφέροντος. Ο ΘΧΣ λαμβάνει υπόψη τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ χερσαίων και θαλάσσιων δραστηριοτήτων και αποδίδει έμφαση στη διαβούλευση και συνδιαμόρφωση των προτεραιοτήτων ανά περιφέρεια, μέσα από τη συγκρότηση Θαλάσσιων Χωροταξικών Πλαισίων.
Με τον ΘΧΣ και την ΕΧΣΘΧ, η Ελληνική Πολιτεία για πρώτη φορά οριοθετεί λεπτομερείς χρήσεις των θαλασσίων ζωνών της, υλοποιώντας την υποχρέωση που απορρέει από την Οδηγία 2014/89/ΕΕ και ασκώντας τα δικαιώματα που πηγάζουν από το Διεθνές Δίκαιο.»
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟΝ ΘΑΛΑΣΣΙΟ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ
Με την ανακοίνωση του σχετικού χάρτη και του ελληνικού ΘΧΣ, το ΥΠΕΝ έδωσε στυη δημοσιότητα 6 σχετικές ερωτήσεις και απαντήσεις:
- Τι είναι ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός;
Ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός (ΘΧΣ) αποτυπώνει τις ανθρώπινες δραστηριότητες σε όλες τις θαλάσσιες ζώνες της χώρας μας, με γνώμονα την προστασία του περιβάλλοντος σ’ αυτές.
Ταυτόχρονα, προσδιορίζει τη συμβατότητα και την παράλληλη ανάπτυξη των δραστηριοτήτων αυτών, με γνώμονα πάντοτε τη βιώσιμη ανάπτυξη των θαλασσίων περιοχών και την αξιοποίηση των θαλασσίων πόρων. Το γεωγραφικό πεδίο εφαρμογής του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού καθορίστηκε σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και με το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας, ιδίως δε με τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS).
Η διαδικασία αυτή προβλέπεται στην οδηγία 2014/89/ΕΕ και εκπληρώνεται, με αυτόν τον τρόπο, η ευρωπαϊκή υποχρέωση της χώρας μας. Η ορθή μεταφορά της οδηγίας στο εθνικό δίκαιο είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη βιώσιμης γαλάζιας οικονομίας, τη βιώσιμη διαχείριση των θαλάσσιων πόρων και τη διατήρηση υγιών θαλάσσιων οικοσυστημάτων και της βιοποικιλότητας, στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η οδηγία αυτή δεν θίγει τα κυριαρχικά δικαιώματα και τη δικαιοδοσία των κρατών μελών επί των θαλάσσιων υδάτων, τα οποία απορρέουν από τις σχετικές διατάξεις του διεθνούς δικαίου, ιδίως δε από την UNCLOS.
- Ποιος είναι ο στόχος του;
Η οργάνωση του θαλάσσιου χώρου, η ομαλή αλληλεπίδραση χερσαίων και θαλάσσιων δραστηριοτήτων, με στόχο την προστασία του περιβάλλοντος και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Κατά την εκπόνηση του ΘΧΣ θα ληφθούν υπόψη κοινωνικές, οικονομικές, ενεργειακές και περιβαλλοντικές παράμετροι, για δραστηριότητες όπως:
- η προστασία του θαλασσίου περιβάλλοντος από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής – μεταξύ άλλων – δια του ορισμού θαλάσσιων πάρκων,
- η διαφύλαξη της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και ιδιαίτερα των ενάλιων αρχαιοτήτων,
- η βελτίωση και προστασία των θαλασσίων μεταφορών,
- η βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη,
- η εκμετάλλευση των ενεργειακών πόρων της χώρας και ιδιαίτερα των δυνητικών κοιτασμάτων φυσικού αερίου αλλά και των υπεράκτιων αιολικών μας πάρκων,
- η ιχθυοκαλλιέργεια,
- η ενίσχυση των διασυνοριακών υποδομών κοινού ενδιαφέροντος με άλλα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της άμεσης περιφέρειάς της.
Με τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό, δίνεται η δυνατότητα μίας συντεταγμένης -και όχι αποσπασματικής- οριοθέτησης ανθρώπινων δραστηριοτήτων.
Η ορθή μεταφορά της οδηγίας στο εθνικό δίκαιο είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη βιώσιμης γαλάζιας οικονομίας, τη βιώσιμη χρήση των θαλάσσιων πόρων και τη διατήρηση υγιών θαλάσσιων οικοσυστημάτων και της βιοποικιλότητας, στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας.
Σε συνέχεια των στρατηγικών προτεραιοτήτων που έθεσε ο Πρωθυπουργός στο 9ο «Our Ocean Conference», ο Σχεδιασμός αποτελεί μέρος μιας ολιστικής πολιτικής χωροταξικού σχεδιασμού της χώρας σε θάλασσα και στεριά, που προοδευτικά υλοποιείται από την ελληνική Κυβέρνηση.
- Γιατί κατατίθεται τώρα ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός;
Ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός αποτελεί έναν Οδικό Χάρτη αξιοποίησης των θαλασσίων πόρων μας. Συνεπώς, η σχεδίασή του αποτέλεσε αντικείμενο μακράς διαβούλευσης με συναρμόδια Υπουργεία, φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης, καθώς και με τις τοπικές κοινωνίες. Ο ΘΧΣ αποκτά ακόμα μεγαλύτερη αξία, αν συνυπολογιστεί ότι η χώρα μας διαθέτει τη μεγαλύτερη ακτογραμμή στην Ευρωπαϊκή Ένωση και τα περισσότερα καταγεγραμμένα νησιά.
- Γιατί χωρίστηκε ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός σε 4 χωρικές ενότητες;
Γιατί, με αυτόν τον τρόπο, απεικονίζεται η διοικητική διάρθρωση των αντίστοιχων Περιφερειών. Θα ακολουθήσει η έκδοση των αντίστοιχων θαλάσσιων χωροταξικών πλαισίων, όπως συνέβη και με τα Περιφερειακά Χωροταξικά Πλαίσια (12 από τα συνολικά 13 έχουν ήδη δημοσιευθεί, ενώ δρομολογείται και το 13ο).
- Πού δημοσιεύεται ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός; Πώς θα ενημερωθούν οι πολίτες;
Δημοσιεύεται σε ΦΕΚ, όπως προβλέπεται στην Ελλάδα, ενημερώνεται η Ευρωπαϊκή Ένωση και αναρτάται στις σχετικές διαδικτυακές πλατφόρμες της. Παράλληλα θα υπάρξουν και δράσεις ενημέρωσης από το ΥΠΕΝ.
- Έχει γεωπολιτική σημασία ο ΘΧΣ;
Το γεωγραφικό πεδίο εφαρμογής του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού καθορίστηκε σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία της Ένωσης και με το διεθνές δίκαιο της θάλασσας, ιδίως, δε, με τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS).
Είναι η πρώτη φορά που αποτυπώνονται σε επίσημο ρυθμιστικό κείμενο της ΕΕ τα όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, δηλαδή πλήρης επήρεια της ηπειρωτικής χώρας και των νησιών.
Ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός υλοποιεί μία σειρά από ευρωπαϊκές στρατηγικές και αποτελεί τμήμα του ευρωπαϊκού κεκτημένου.
