Πηγή Εικόνας: ΑΠΕ-ΜΠΕΗ ανθεκτικότητα είναι η ικανότητα των πόλεων να επιβιώνουν, να προσαρμόζονται και να ευημερούν μέσα σε ένα περιβάλλον συνεχόμενων κλυδωνισμών και πιέσεων είτε άμεσων είτε μακροπρόθεσμων. Ανθεκτικότητα σημαίνει επίσης σχεδιασμός για την αντιμετώπιση μελλοντικών κινδύνων και διασφάλιση ότι το δομημένο περιβάλλον είναι έτοιμο να τους αντιμετωπίσει τα επόμενα 10, 20 ή 50 χρόνια. Σημαίνει ακόμα ανάκαμψη μετά από τέτοιες έντονες αλλαγές ή κρίσεις, αξιοποιώντας την εμπειρία ως ευκαιρία για την ενίσχυση των αστικών συστημάτων.
Η πρόκληση, επομένως, είναι να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε με όρους προσαρμοστικότητας, ώστε οι πόλεις να μπορούν να αντέξουν ό,τι κι αν φέρει το μέλλον. Πρώτα απ’ όλα, υπάρχει η υπερθέρμανση του πλανήτη, η οποία αυξάνει τη σοβαρότητα και τη συχνότητα των ακραίων κλιματικών φαινομένων. Πώς μπορούμε να προετοιμαστούμε καλύτερα για την ακραία ζέστη και να προστατεύσουμε τους κατοίκους από τις επιπτώσεις της; Πώς μπορούμε να αποκαταστήσουμε την ικανότητα των εδαφών των πόλεων να απορροφούν τις καταρρακτώδεις βροχές;
Δεύτερον, υπάρχει η δημογραφική κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Σχεδόν το 70% του παγκόσμιου πληθυσμού αναμένεται να ζει σε μεγαλουπόλεις μέχρι το 2050, με επιπλέον 2,2 δισεκατομμύρια κατοίκους πόλεων, κυρίως στην Αφρική, την Ασία και τη Μέση Ανατολή. Ποιες λύσεις θα επιτρέψουν στις πόλεις να απορροφήσουν την εκθετική αύξηση των κατοίκων; Και μπορούν να ελαχιστοποιηθούν οι επιπτώσεις αυτής της αύξησης στο περιβάλλον, χωρίς να ξεχνάμε το γεγονός ότι οι μεγάλες πόλεις υποχωρούν υπό το βάρος τους, ως αποτέλεσμα της ραγδαίας αστικοποίησης; Καθώς η στάθμη της θάλασσας ανεβαίνει, οι μεγάλες πόλεις στις ακτές διατρέχουν ακόμη μεγαλύτερο κίνδυνο πλημμυρών.
Πώς μπορούμε να οικοδομήσουμε ανθεκτικές πόλεις
Το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, σε σχετικό άρθρο καταγράφει πέντε τρόπους για την επίτευξη της ανθεκτικότητας:
1.Μαθαίνουμε να ζούμε την ακραία ζέστη
Οι πόλεις που βιώνουν ή πρόκειται να βιώσουν ακραία ζέστη κάνουν τα πάντα για να αποφύγουν την υπερθέρμανση κατά τη διάρκεια των καυσώνων: βάφουν τις στέγες λευκές για να αντανακλούν τη θερμότητα, αποσφραγίζουν τα εδάφη, εγκαθιστούν κατασκευές σκίασης, ανακουφίζουν τις θερμικές νησίδες κ.ο.κ. Η θερμότερη πόλη των ΗΠΑ, το Φοίνιξ – που βρίσκεται στη μέση της ερήμου – χρησιμοποιεί «δροσερό οδόστρωμα» στους δρόμους της, μια ανοιχτόχρωμη επίστρωση που ψύχει τους δρόμους πιο γρήγορα τη νύχτα σε σχέση με την παραδοσιακή άσφαλτο. Και η ενεργειακή απόδοση των δημόσιων κτιρίων βελτιστοποιείται, μέσω της χρήσης ηλεκτροχρωμικών υαλοπινάκων.
Υπενθυμίζεται ότι, η Αθήνα κατατάσσεται, σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη μοντελοποίησης, στις 10 ευρωπαϊκές πόλεις που προβλέπεται να παρουσιάσουν υψηλότερους θανάτους λόγω θερμοκρασίας μέχρι το τέλος του αιώνα.
- Απορρόφηση του νερού της βροχής
Μπροστά στον κίνδυνο πλημμυρών, η πιο προφανής λύση είναι η καταπολέμηση της σφράγισης του εδάφους στις πόλεις και της αστικής εξάπλωσης, που ευθύνονται για την εξαφάνιση των φυσικών περιοχών. Σε τελική ανάλυση, αυτό σημαίνει επιστροφή σε έναν ενάρετο κύκλο νερού – με την αποκατάσταση της ικανότητας του εδάφους να απορροφά το νερό της βροχής και στη συνέχεια να το απελευθερώνει, με την απομάκρυνση της ασφάλτου από τις άκρες των κτιρίων, των δημοτικών εκτάσεων και των σχολικών παιδικών χαρών και με την αύξηση του αριθμού των χώρων πρασίνου.
- Αλλαγή χρήσης σε υφιστάμενα κτίρια
Επαναχρησιμοποίηση εργοστασίων, γραφείων και εμπορικών κέντρων με τη μετατροπή τους σε κατοικίες για την ταχεία προσαρμογή του υπάρχοντος κτιριακού αποθέματος στην αύξηση του πληθυσμού και με στόχο πιο ανθεκτικές πόλεις. Αυτό είναι εφικτό με την προώθηση της αντιστρεψιμότητας των κτιρίων και την υιοθέτηση μιας «χρονοτοπικής» προσέγγισης (δηλαδή την αλλαγή χρήσης ενός κτιρίου με την πάροδο του χρόνου). Αυτός ο τύπος κατασκευής έχει μια «καθολική» δομή και διαθέτει εργασίες φινιρίσματος που αφαιρούνται εύκολα.
- Να γίνουν οι πόλεις ελαφρύτερες
Η λύση υπάρχει: ελαφριά κατασκευή. Σε αντίθεση με τις συμβατικές μεθόδους κατασκευής, οι οποίες ευνοούν κατασκευές με φέρουσες τοιχοποιίες (από πέτρα, σκυρόδεμα ή τούβλα), η ελαφριά κατασκευή χρησιμοποιεί ελαφρύτερες φέρουσες κατασκευές με τη μορφή «σκελετών» από ξύλο, μέταλλο ή σκυρόδεμα, στις οποίες προσαρτώνται μη φέρουσες προσόψεις και συστήματα διαχωριστικών. Αυτό καθιστά τα κτίρια σημαντικά ελαφρύτερα, χωρίς να διακυβεύεται η στιβαρότητα ή η αντοχή τους.
- Υποστήριξη επενδύσεων σε ανθεκτικές λύσεις
Οι υπεύθυνοι επιδοτήσεων πρέπει να επινοήσουν μηχανισμούς χρηματοδότησης που να υποστηρίζουν τις επενδύσεις σε ανθεκτικές λύσεις. Η πρόκληση είναι να ευθυγραμμίσουν τα βραχυπρόθεσμα οικονομικά κίνητρα με τους μακροπρόθεσμους στόχους ανθεκτικότητας.
Η ασφάλιση αποτελεί βασική κινητήρια δύναμη της ανθεκτικότητας. Αντλώντας από επιστημονικά δεδομένα σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο η κλιματική αλλαγή επηρεάζει τους διάφορους κινδύνους, οι ασφαλιστές μπορούν να αξιολογήσουν τον θετικό αντίκτυπο που μπορούν να έχουν οι επενδύσεις στην ανθεκτικότητα και, ως εκ τούτου, να προσαρμόσουν λεπτομερώς το κόστος ασφάλισης για ανθεκτικά έργα.
Πολιτική παρέμβαση: Οι δημόσιες αρχές πρέπει να ευθυγραμμίσουν τις στρατηγικές προμηθειών τους και τις επενδύσεις σε υποδομές με τους κλιματικούς τους στόχους, προωθώντας τη μετάβαση σε μια πιο ανθεκτική οικονομία σε όλους τους τομείς.
Τι άλλο χρειάζεται
Για να δοθεί στις πόλεις η ευκαιρία να γίνουν πιο ανθεκτικές, θα πρέπει να μπουν στο επίκεντρο τρεις τομείς:
Περισσότερη συνεργασία: Υπάρχουν πολλοί ενδιαφερόμενοι φορείς που εμπλέκονται στις ανθεκτικές πόλεις, συχνά με διαφορετικούς οδικούς χάρτες και στόχους. Το να μπουν όλοι στον ίδιο δρόμο απαιτεί αυξημένο οριζόντιο διάλογο εντός των εθνικών και διεθνών φορέων.
Περισσότερο μακροπρόθεσμο όραμα: Η πρόβλεψη των κινδύνων του αύριο απαιτεί αυστηρό σχεδιασμό και προβολή πέρα από τα βραχυπρόθεσμα συμφέροντα των έργων, δύο πτυχές που μερικές φορές έρχονται σε σύγκρουση σε έναν κατασκευαστικό τομέα που εξακολουθεί να περιορίζεται σε μεγάλο βαθμό από άμεσες προκλήσεις.
Περισσότερη κατάρτιση: Επειδή οι βιώσιμες κατασκευαστικές λύσεις απαιτούν ειδικές δεξιότητες και γνώσεις για να εφαρμοστούν σωστά, καθώς και άνοιγμα στις βέλτιστες πρακτικές που αναπτύσσονται σε όλο τον κόσμο.
