Πηγή Εικόνας: Photo by Mariusz Prusaczyk from PexelsΌταν ένα ορυχείο κλείνει, σταματάει άραγε και η επιβάρυνση που προκαλεί; Η απάντηση είναι όχι. Τα εγκαταλελειμμένα ορυχεία είναι πολύ πιθανό να κρύβουν σημαντικούς κινδύνους για το περιβάλλον, την υγεία και τη γενικότερη ασφάλεια. Αρκεί να αναλογιστεί κανείς ότι ανθρακωρυχεία, ακόμα και όταν δεν χρησιμοποιούνται, συνεχίζουν να εκπέμπουν αέρια του θερμοκηπίου.
Μελέτη του 2023 κατέδειξε ότι σε παγκόσμιο επίπεδο το αποτύπωμα της εξόρυξης ανέρχεται σε περίπου 66.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Μεγάλο μέρος αυτής της έκτασης αντιστοιχεί σε εγκαταλελειμμένα ορυχεία.
Εκτιμάται ότι, οι ΗΠΑ είχαν περίπου 500.000 εγκαταλελειμμένα ορυχεία και ο Καναδάς τουλάχιστον 10.000. Στη Βρετανία και την Κίνα βρίσκονταν, αντίστοιχα, τουλάχιστον 1.500 και 12.000 παλιά ανθρακωρυχεία. Μελέτη του 2020 για την Αυστραλία έδειξε ότι περισσότερα από 20.000 ανενεργά ορυχεία βρίσκονται διάσπαρτα στη χώρα.
Καθώς το έδαφος είναι ένας σπάνιος πόρος, η αποκατάστασή της επιτρέπει τη βιώσιμη και δυναμική χρήση της πρώην μεταλλευτικής γης, προσφέροντας μία σημαντική ευκαιρία, περιβαλλοντική, κοινωνική και οικονομική, όπως αναφέρει το The Conversation, που εστιάζει σε πρακτικές που ακολουθεί η Αυστραλία.
Περιβαλλοντικά πλεονεκτήματα
- Δέσμευση άνθρακα
Τα ορυχεία καταλαμβάνουν τεράστιες εκτάσεις γης. Αυτή η γη παρουσιάζει εμπορική αξία – η οποία μένει ανεκμετάλλευτη – καθώς θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν για τη δέσμευση άνθρακα.
Για παράδειγμα, η αναφύτευση τέτοιων εκτάσεων θα μπορούσαν να αντιπροσωπεύουν δικαιώματα άνθρακα και θα μπορούσαν να συμβάλλουν ώστε επιχειρήσεις όπως οι μεταλλευτικές να κινηθούν προς την απανθρακοποίηση.
- Βιώσιμη και ανανεώσιμη ενέργεια
Τα εγκαταλελειμμένα ορυχεία μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν για την παραγωγή και αποθήκευση ανανεώσιμης ενέργειας. Τα παραδείγματα ποικίλουν, από την αξιοποίηση του χώρου για φωτοβολταϊκά πάρκα έως την τεχνολογία αποθήκευσης ενέργειας της Green Gravity.
Η Green Gravity χρησιμοποιεί ένα σύστημα βαρών στο φρεάτιο ορυχείου για την αποθήκευση ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Η ενέργεια αρχικά χρησιμοποιείται για την ανύψωση των βαρών και αργότερα μπορεί να απελευθερωθεί, όταν τα βάρη χαμηλώσουν υπό την έλξη της βαρύτητας.
Ακόμα ένα παράδειγμα έρχεται από το παλιό ορυχείο χρυσού στο Kidston, το οποίο εξελίχθηκε σε υδροηλεκτρικό έργο αντλησιοταμίευσης. Το σύστημα αυτό χρησιμοποιεί δύο δεξαμενές νερού σε πρώην ανοιχτούς λάκκους. Η ανανεώσιμη ενέργεια χρησιμοποιείται για την άντληση νερού στην υψηλότερη δεξαμενή. Η απελευθέρωση αυτού του νερού στον κατώτερο ταμιευτήρα παράγει υδροηλεκτρική ενέργεια ανάλογα με τις ανάγκες.
Δείτε το βίντεο του υδροηλεκτρικού έργου αντλησιοταμίευσης στο Kidston.
Για τα εγκαταλελειμμένα βαθύτερα ορυχεία, η αξιοποίηση της γεωθερμικής ενέργειας θα μπορούσε ακόμη και να καταστήσει βιώσιμη την επανάληψη της εξόρυξης.
- Αποθήκες νερού
Τα εγκαταλελειμμένα ορυχεία ή λατομεία μπορούν να λειτουργήσουν, επίσης, για την αποθήκευση μεγάλων ποσοτήτων πόσιμου νερού, που συλλέγεται και ανακυκλώνεται. Αυτό θα συμβάλει στην αύξηση της ασφάλειας, ιδίως όταν οι χώροι αυτοί βρίσκονται κοντά σε αστικές περιοχές ή βιομηχανικούς διαδρόμους.
- Αποκατάσταση της βιοποικιλότητας
Οι προσεγγίσεις που βασίζονται στη φύση για την αποκατάσταση των ορυχείων περιλαμβάνουν την αναδάσωση και τη φυτοεξυγίανση, η οποία χρησιμοποιεί φυτά για τον καθαρισμό του μολυσμένου περιβάλλοντος. Οι λύσεις αυτές αντιμετωπίζουν τη δυσάρεστη κληρονομιά της ρύπανσης που έχουν προκαλέσει τα ορυχεία και προσθέτουν οικολογική αξία.
Πηγή Εικόνας: https://www.rbg.vic.gov.au/cranbourne-gardens/discover-cranbourne-gardens/(Πηγή: Royal Botanic Gardens Victoria)
Η αποκατεστημένη γη επιτρέπει την επανεισαγωγή αυτοφυών ειδών. Μπορεί επίσης να παρέχει γέφυρες μεταξύ τμημάτων οικοτόπων για την ενίσχυση της βιοποικιλότητας. Στη Βικτώρια, αυτό έχει γίνει με ένα πρώην λατομείο στους Βασιλικούς Βοτανικούς Κήπους Cranbourne.
Κοινωνικά πλεονεκτήματα
- Βελτίωση της βιωσιμότητας των πόλεων
Τα αποκατεστημένα ορυχεία μπορούν να αποτελέσουν πολύτιμους κοινόχρηστους χώρους και χώρους πρασίνου. Ιδιαίτερα όταν γίνονται σε αστικές περιοχές, μπορούν να προσφέρουν στους κατοίκους καλύτερη ποιότητα αέρα, μικροκλίμα και ποιότητα ζωής, καθώς οι χώροι αυτοί υποστηρίζουν ψυχαγωγικές και πολιτιστικές δραστηριότητες. Το All Nations Park είναι ένα τέτοιο παράδειγμα αποκατάστασης λατομείου και βρίσκεται μόλις επτά χιλιόμετρα από το CBD της Μελβούρνης.
- Ευκαιρίες εκπαίδευσης και τουρισμού
Η αποκατεστημένη μεταλλευτική γη ανοίγει ευκαιρίες στην εκπαίδευση, την αρχιτεκτονική και τον τουρισμό. Αυτές μπορεί να είναι από ξενοδοχεία όπως το InterContinental Shanghai Wonderland – το μεγαλύτερο μέρος του είναι υπόγειο – μέχρι οικοτουριστικά και εκπαιδευτικά κέντρα, όπως το Eden Project στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Οικονομικά οφέλη
- Κρίσιμα ορυκτά
Τα κρίσιμα ορυκτά είναι ζωτικής σημασίας για τις μπαταρίες, τα ηλεκτρικά οχήματα και τις ανάγκες εξηλεκτρισμού. Αυτά τα ορυκτά μπορούν να εξαχθούν από ανενεργά ορυχεία και αποθήκες αποβλήτων.
Η επεξεργασία αποβλήτων ορυχείων θα μπορούσε να συνεισφέρει δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως στην οικονομία και να στηρίξει περιφερειακές θέσεις εργασίας.
- Δημιουργία θέσεων εργασίας
Η κλίμακα των εργασιών αποκατάστασης που απαιτούνται σε μια μεγάλη εξορυκτική περιοχή θα μπορούσε να στηρίξει μια ολόκληρη περιφερειακή βιομηχανία. Θα μπορούσε να προσφέρει πολλές τοπικές θέσεις εργασίας μετά το κλείσιμο των ορυχείων.
Υπάρχουν συνέργειες μεταξύ των πολλών χρήσεων των αποκατεστημένων χώρων των ορυχείων. Για παράδειγμα, ο Βασιλικός Βοτανικός Κήπος Cranbourne όχι μόνο αποκαθιστά τη βιοποικιλότητα, αλλά δημιούργησε επίσης έναν ελκυστικό χώρο συγκέντρωσης για τους ανθρώπους, μαζί με θέσεις εργασίας και ευκαιρίες εκπαίδευσης.
Ορυχεία …τροφίμων και πολύτιμων φυτών
Σε άλλα σημεία του πλανήτη, όπως αναφέρει το mining.com ερευνητές και επιστήμονες αναζητούν τρόπους για να μετατρέψουν παλιά υπόγεια ορυχεία σε «χρυσωρυχεία» τροφίμων, καθώς η καλλιεργήσιμη γη στην επιφάνεια γίνεται όλο και πιο σπάνια και πολύτιμη. Σε ορισμένες χώρες, όπου ο χειμώνας διαρκεί 6 μήνες το χρόνο, η καλλιέργεια φρέσκων προϊόντων σε ειδικά κατασκευασμένα γεωθερμικά κτίρια δεν είναι κάτι καινούργιο. Ούτε η υδροπονία, η τέχνη της καλλιέργειας φρέσκων προϊόντων σε εσωτερικούς χώρους σε νερό πλούσιο σε θρεπτικά συστατικά.
Τα χιλιόμετρα επί χιλιομέτρων, εγκαταλελειμμένων σηράγγων εξόρυξης που υπάρχουν σήμερα σε όλο τον κόσμο θα μπορούσαν, σύμφωνα με τους επιστήμονες, να εξοπλιστούν με υδροπονικές γλάστρες, χρωματιστά φώτα LED (για τη φωτοσύνθεση) και να χρησιμοποιηθούν για την παραγωγή άφθονων φρέσκων τροφίμων για τον αυξανόμενο πληθυσμό του πλανήτη. Τα υπόγεια γεωργικά συστήματα θα είχαν επίσης σημαντικό πλεονέκτημα έναντι των κάθετων που εμφανίζονται τώρα σε ορισμένες πόλεις.
Κάτι τέτοιο γίνεται, άλλωστε, στο παλιό ορυχείο χαλκού White Pine στο Μίσιγκαν των ΗΠΑ. Η εταιρεία βιοτεχνολογίας Prairie Plant Systems αγόρασε το παλιό ορυχείο για να το μετατρέψει σε φυτώριο για την καλλιέργεια των εξειδικευμένων φαρμακευτικών ιατρικών φυτών της. Τα φυτά καλλιεργούνται βαθιά στο υπέδαφος, όπου οι ελεγχόμενες θερμοκρασίες και η απομόνωση από έντομα, ασθένειες, μύκητες και άλλους μολυσματικούς παράγοντες παρέχουν ένα ιδανικό περιβάλλον για τα πολύτιμα φυτά.
Χώρος πειραμάτων
Η Υπόγεια Ερευνητική Εγκατάσταση Sanford είναι χτισμένη σε ένα παλιό ορυχείο χρυσού στο Lead της Νότιας Ντακότα. Το τεράστιο αυτό υπόγειο εργαστήριο Φυσικής φιλοξενεί μελέτες για πράγματα όπως τα υποατομικά σωματίδια και η σκοτεινή ύλη, καθώς και μια σειρά από πειράματα βιολογίας, μηχανικής και γεωλογίας.
Πηγή Εικόνας: https://sanfordlab.org/news/surf-completes-first-phase-expansion-underground-research-space(Πηγή: Sanford Underground Research Facility/News)
Φιλοξενεί, επίσης, το CASPAR (Compact Accelerator System for Performing Astrophysical Research), αστροφυσικό ερευνητικό κέντρο που θα μελετά το βαθύ διάστημα. Το εργαστήριο βρίσκεται περίπου 1,6 χιλιόμετρα κάτω από το έδαφος, γεγονός που το προστατεύει από τον ήλιο και τις παρεμβαλλόμενες κοσμικές ακτίνες του.
Αποθήκες υψηλής ασφαλείας και ζήτησης
Στη Νέα Υόρκη, ένας μεγαλέμπορος μανιταριών, ο Herman Knaust, έψαχνε ένα μέρος για να καλλιεργήσει τα μανιτάρια του, όταν έπεσε πάνω σε ένα παλιό ορυχείο σιδήρου. Το αγόρασε και το έκανε φάρμα το 1936, ωστόσο, όταν στα μέσα του 1900 η αγορά «στέρεψε» από ενδιαφέρον για μανιτάρια, αναζήτησε άλλους τρόπους να χρησιμοποιήσει το απόκτημά του. Η γενικότερη έλλειψη εμπιστοσύνης κατά τον Ψυχρό Πόλεμο του έδωσε την ιδέα να το μετατρέψει σε ασφαλές καταφύγιο για θησαυροφυλάκια.
Ονόμασε την επιχείρηση Iron Mountain και άρχισε να προσφέρει χώρους σε εταιρείες που ήθελαν να προστατεύσουν τις πληροφορίες τους από φυσικές καταστροφές και πυρηνικές επιθέσεις. Καθώς η ζήτηση για αποθηκευτικούς χώρους υψηλής ασφάλειας «γιγαντώθηκε», ο Herman επέκτεινε τις εγκαταστάσεις του σε ένα παλιό ορυχείο ασβεστόλιθου που βρισκόταν πιο κοντά στην πόλη.
Σήμερα η Iron Mountain διαθέτει εγκαταστάσεις σε όλο τον κόσμο. Αν και ορισμένες από αυτές εξακολουθούν να είναι υπόγειες, οι περισσότερες είναι υπέργειες. Παρ’ όλα αυτά, η Iron Mountain παραμένει ως απόδειξη ορισμένων από τις μοναδικές χρήσεις στις οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν τα παλιά ορυχεία.
Πράγματι, η πιο γνωστή εγκατάσταση αποθήκευσης, που έχει χρησιμοποιηθεί από εταιρείες όπως η Universal Music Group και το Γραφείο Διαχείρισης Προσωπικού των ΗΠΑ, είναι ένα παλιό ορυχείο ασβεστόλιθου στο Boyers στην Pennyslvania.
Η Iron Mountain αγόρασε την περιοχή το 1998, αλλά είχε χρησιμοποιηθεί ως αποθήκη από το 1954. Ο κύριος όγκος του ενεργειακά αποδοτικού κέντρου αποθήκευσης βρίσκεται περίπου 200 πόδια κάτω από την επιφάνεια, όπου οι ασβεστολιθικοί τοίχοι απορροφούν τη θερμότητα και διατηρούν το χώρο σε σταθερά δροσερή θερμοκρασία.
Η εταιρεία διαθέτει επίσης στο Boyers μια ψηφιακή ή cloud εγκατάσταση αποθήκευσης, που ονομάζεται Room 48, με τεράστιες τράπεζες διακομιστών. Κανονικά, όλος αυτός ο εξοπλισμός που παράγει θερμότητα σε ένα μέρος απαιτεί εκτεταμένο και ακριβό κλιματισμό για να διατηρείται δροσερός, αλλά η Iron Mountain μπορεί να χρησιμοποιήσει μια τεράστια λίμνη με κρύο νερό στη βάση του παλιού ορυχείου. Το νερό κυκλοφορεί μέσω του συστήματος κλιματισμού και στη συνέχεια επιστρέφει στη λίμνη για να κρυώσει.
Και άλλοι καινοτόμοι τρόποι χρήσης παλαιών ορυχείων
Παλιά αλατωρυχεία στην Ευρώπη έχουν μετατραπεί σε καθεδρικούς ναούς, όπως και ένα στη Νότια Αμερική, σύμφωνα με το mining.com. Εταιρεία στη Ρουμανία έχει κατασκευάσει ένα υπόγειο θεματικό πάρκο σε ένα αλατωρυχείο του 17ου αιώνα στην Τρανσυλβανία, το όνομά του: Salina Turda.
Πηγή Εικόνας: https://www.salinaturda.eu/en/locatie/salina-amusement-park/(Πηγή: Salina Turda Amusement Park, Transylvania)
Αν πάλι το wellbeing είναι ο τομέας σας, μπορείτε να επισκεφθείτε το υπόγειο σπα χτισμένο σε ένα πολωνικό αλατωρυχείο ηλικίας 800 ετών, ενώ στην Ιαπωνία, μια υπόγεια πίστα τρεξίματος σε ένα παλιό ορυχείο σιδηρομεταλλεύματος είναι ένας εξαιρετικός χώρος προπόνησης σε μεγάλο υψόμετρο λόγω των χαμηλών επιπέδων οξυγόνου.
Στην Πενσυλβάνια των ΗΠΑ, παλιό ορυχείο ασβεστόλιθου έγινε υπόγεια πίστα μοτοκρός. Ένα άλλο στο Κεντάκι έχει μετατραπεί σε υπόγειο πάρκο ποδηλάτων. Ένας βυθισμένος βοτανικός κήπος που χτίστηκε σε ένα παλιό λατομείο ασβεστόλιθου στο Νησί Βανκούβερ στις αρχές του περασμένου αιώνα είναι πλέον ένας διατηρητέος εθνικός ιστορικός τόπος στον Καναδά. Το Gotland Ring είναι μια πίστα αγώνων αυτοκινήτων στο νησί Gotland της Σουηδίας, σε ένα πρώην λατομείο ασβεστόλιθου.
Πηγή Εικόνας: https://gotlandring.com/(Πηγή: Gotland Ring/ GotlandRing air photo/credit to James Holm)
Δύο ορυχεία σχιστόλιθου ηλικίας 200 ετών στην Ουαλία, που ανήκουν στη Zip World, είναι σήμερα προορισμοί για τους φανατικούς της περιπέτειας με πίστες αερόπτωσης, τραμπολίνα και ένα δίκτυο διαδρόμων με δίχτυα, σήραγγες και τσουλήθρες. Ένα παλιό ορυχείο αργύρου στο βόρειο Οντάριο μετατράπηκε σε μουσείο πυροσβεστών και παντοπωλείο.
Λατομείο γρανίτη στην Πορτογαλία έγινε το γήπεδο ποδοσφαίρου 30.000 θέσεων και έδρα της Clube de Braga. Και μιλώντας για γήπεδα, το Dalhalla είναι ένα αμφιθέατρο που χτίστηκε σε ένα παλιό λατομείο ασβεστόλιθου στο Dalarna της Σουηδίας.
Πηγή Εικόνας: https://www.flickr.com/photos/185525773@N06/albums/(Πηγή: Dalhalla/Goran Broberg)
Τα παραδείγματα παγκοσμίως είναι αμέτρητα, ωστόσο, χρειάζεται προσοχή. Δεν είναι όλα τα παλιά ορυχεία κατάλληλα για επαναχρησιμοποίηση καθώς πολλά είναι επικίνδυνα, ασταθή, τοξικά και διαρρέουν όξινο νερό (όξινη αποστράγγιση ορυχείων).
Τι εμποδίζει, λοιπόν, την αποκατάσταση;
Στον αντίποδα, η αποκατάσταση ενός ορυχείου μπορεί να απαιτήσει εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ. Το κόστος αυτό είναι συχνά πολλαπλάσιο από αυτό που μπορούν να διαθέσουν οι κυβερνήσεις. Ωστόσο, οι οικονομικές και περιβαλλοντικές συνέπειες της αδράνειας επισκιάζουν το κόστος αυτό.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, το κόστος των υποχρεώσεων αποκατάστασης και κλεισίματος των ορυχείων ανέρχεται σε δισεκατομμύρια δολάρια. Ωστόσο, οι επενδύσεις σε πράσινες υποδομές έχουν φτάσει τα τρισεκατομμύρια δολάρια. Ορισμένα από αυτά τα κεφάλαια θα μπορούσαν να κατευθυνθούν σε προσπάθειες αποκατάστασης και καθαρισμού, με τα εξής οφέλη:
– παροχή κεφαλαίων για την «εκκίνηση» και την τελειοποίηση των συνεργατικών εργασιών που απαιτούνται για την επίτευξη πολλαπλών οφελών – εκτός από τις μεταλλευτικές εταιρείες, στις εργασίες αυτές συμμετέχουν και πολλοί άλλοι οργανισμοί και άτομα.
– δημιουργία σαφούς οικονομικής ευθύνης για την αποκατάσταση
– τη δημιουργία επιχειρηματικών ευκαιριών και χώρων για τη δοκιμή νέων πρακτικών αειφορίας και την ανάπτυξη «χρυσών προτύπων» για την αποκατάσταση και επαναχρησιμοποίηση των χώρων των ορυχείων.
Η συνεργατική επενδυτική προσέγγιση επιτρέπει σε όλους τους εταίρους να κατανοήσουν τις κοινές τους ευθύνες πριν οι μακροπρόθεσμες δαπάνες τους επηρεάσουν μεμονωμένα.
Συμπερασματικά, απαιτείται ισχυρή διακυβέρνηση, αρχική χρηματοδότηση και συνεργατική ανάπτυξη για την επίτευξη περιβαλλοντικών, κοινωνικών και οικονομικών αποτελεσμάτων που προσθέτουν αξία στην αποκατάσταση των ορυχείων.
