12+1 μεγάλες αλλαγές στην ΕΕ τους επόμενους μήνες για την Ανταγωνιστικότητα

του Θοδωρή Καραουλάνη

Με 12 + 1 αποφάσεις – εντολές προς την Κομισιόν και τα κράτη μέλη, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο των ηγετών της ΕΕ στέλνει μήνυμα μεγάλων αλλαγών τους επόμενους μήνες στις οικονομικές και αναπτυξιακές πολιτικές της Ένωσης.

Υπό την πίεση του διεθνούς ανταγωνισμού και των καταστροφών από την κλιματική κρίση, οι ηγέτες της ΕΕ κατέληξαν (δεδομένων των αναγκαίων συμβιβασμών) σε ένα γενικόλογο μεν, αλλά ενδεικτικό των κατευθύνσεων δε, κείμενο που βάζει συγκεκριμένους στόχους αλλαγής πολιτικών της ΕΕ μέσα στους επόμενους μήνες, εντός του 2025.

Η συζήτηση για αλλαγές σε επενδύσεις, χρηματοδοτήσεις, στρατηγικές και μέσα άνοιξε και σε επίπεδο κορυφής και φαίνεται ότι το ποτάμι πίσω δεν γυρνά. Είναι μια συζήτηση που θα επηρεάσει το σύνολο των χρηματοδοτικών εργαλείων και αναπτυξιακών πολιτικών της ΕΕ (Πολιτική Συνοχής, Πρόγραμμα Πλαίσιο για την Έρευνα, ΚΑΠ κλπ) ιδιαίτερα ενόψει του σχεδιασμού της επόμενης προγραμματικής περιόδου. Θα φέρει όμως ταυτόχρονα και νέες οριζόντιες πολιτικές και νέα εργαλεία, ενώ η ανακοίνωση δεν κρύβει και την ανάγκη νέων πηγών χρηματοδότησης. Μάλιστα, παρότι δεν αναφέρεται ούτε ακροθιγώς στην ανακοίνωση, είναι εμφανές σε όσους διαβάζουν πίσω από τις γραμμές ότι η συζήτηση αυτή αφορά και τη συνέχεια ή μη και με τί χαρακτηριστικά και όρους του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας που λήγει το 2026.

Η πλήρης ανακοίνωση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου των Ηγετών της ΕΕ στις 8 Νοέμβρη 2024 έχει ως εξής:

Αντιμέτωποι με νέα στοιχεία της γεωπολιτικής πραγματικότητας και τις οικονομικές και δημογραφικές προκλήσεις, εμείς, οι ηγέτες και οι ηγέτιδες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είμαστε αποφασισμένοι να διασφαλίσουμε την κοινή οικονομική μας ευημερία και να ενισχύσουμε την ανταγωνιστικότητά μας, καθιστώντας την ΕΕ την πρώτη κλιματικά ουδέτερη ήπειρο στον κόσμο και κατοχυρώνοντας την κυριαρχία, την ασφάλεια, την ανθεκτικότητα και την παγκόσμια επιρροή της ΕΕ. Με βάση τις εργασίες που ξεκίνησαν στις Βερσαλλίες και συνεχίστηκαν περαιτέρω στη Γρανάδα, στις Βρυξέλλες και στο στρατηγικό θεματολόγιο, θα καταστήσουμε την Ένωση πιο ανταγωνιστική, παραγωγική, καινοτόμο και βιώσιμη, αξιοποιώντας την οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή και διασφαλίζοντας σύγκλιση και ισότιμους όρους ανταγωνισμού τόσο εντός της Ένωσης όσο και παγκοσμίως.Εκφράζουμε την ικανοποίησή μας για τις εκθέσεις «Πολύ περισσότερο από μια απλή αγορά» του Enrico Letta και «Το μέλλον της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας» του Mario Draghi, οι οποίες προσδιορίζουν κρίσιμες προκλήσεις και διατυπώνουν μελλοντοστραφείς συστάσεις. Οι εκθέσεις αυτές παρέχουν στέρεη βάση πάνω στην οποία θα προωθήσουμε φιλόδοξα το έργο μας. Μας κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου. Είναι επιτακτική ανάγκη να καλύψουμε επειγόντως το κενό καινοτομίας και παραγωγικότητας, τόσο με τους παγκόσμιους ανταγωνιστές μας όσο και εντός της ΕΕ. Θα επιδιώξουμε τα ανωτέρω με ενότητα και αλληλεγγύη, προς όφελος όλων των πολιτών και των επιχειρήσεων της ΕΕ και όλων των κρατών μελών.

Για να ενισχυθεί η ανταγωνιστικότητά μας, πρέπει να αξιοποιηθούν όλα τα μέσα και οι πολιτικές με συνολικό και συνεκτικό τρόπο τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και σε επίπεδο κρατών μελών. Πρέπει να πάψουμε να ακολουθούμε την πεπατημένη. Σήμερα τονίζουμε την επιτακτική ανάγκη για αποφασιστική δράση ώστε να αντιμετωπιστούν αυτές οι προκλήσεις και απευθύνουμε έκκληση για τολμηρές και συλλογικές προσπάθειες όσον αφορά τους ακόλουθους κινητήριους μοχλούς της ανταγωνιστικότητας, αξιοποιώντας τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Απριλίου του 2024:

1. Εντατικοποίηση των προσπαθειών μας για τη διασφάλιση πλήρως λειτουργικής ενιαίας αγοράς και πλήρης αξιοποίηση του δυναμικού της ως βασικού κινητήριου μοχλού για την καινοτομία, τις επενδύσεις, τη σύγκλιση, την ανάπτυξη, τη συνδεσιμότητα και την οικονομική ανθεκτικότητα. Για τον σκοπό αυτό, καλούμε την Επιτροπή να υποβάλει έως τον Ιούνιο του 2025 νέα και συνολική οριζόντια στρατηγική για την εμβάθυνση της ενιαίας αγοράς, συμπεριλαμβανομένου χάρτη πορείας με σαφή χρονοδιαγράμματα και ορόσημα.

2. Λήψη αποφασιστικών μέτρων προς μια Ένωση εξοικονόμησης και επενδύσεων έως το 2026 και επείγουσα επίτευξη προόδου όσον αφορά την Ένωση Κεφαλαιαγορών. Αυτό θα δημιουργήσει πραγματικά ολοκληρωμένες ευρωπαϊκές κεφαλαιαγορές στις οποίες θα έχουν πρόσβαση όλοι οι πολίτες και οι επιχειρήσεις, ιδίως οι ΜμΕ και οι νεοφυείς. Αυτό θα επιτρέψει στις καινοτόμες εταιρείες μας να επεκταθούν. Επιπλέον, η αύξηση των επενδύσεων μετοχικού κεφαλαίου θα συμβάλει στη διασφάλιση της ανταγωνιστικότητας της ΕΕ σε κρίσιμες τεχνολογίες. Απαιτείται, επίσης, περαιτέρω πρόοδος για την ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης.

3. Διασφάλιση του βιομηχανικού μας εκσυγχρονισμού, της απανθρακοποίησης και της δυνατότητας της ΕΕ να παραμείνει βιομηχανική και τεχνολογική υπερδύναμη. Για τον σκοπό αυτό, θα αναπτύξουμε ευρωπαϊκή βιομηχανική πολιτική ώστε να εξασφαλίσουμε την ανάπτυξη των βασικών τεχνολογιών του αύριο, δίνοντας παράλληλα ιδιαίτερη προσοχή στις παραδοσιακές βιομηχανίες που βρίσκονται σε μεταβατικό στάδιο. Καλούμε την Επιτροπή να παρουσιάσει κατά προτεραιότητα ολοκληρωμένη βιομηχανική στρατηγική για ανταγωνιστικές βιομηχανίες και ποιοτικές θέσεις εργασίας.

4. Δρομολόγηση επανάστασης για την απλούστευση, ώστε να διασφαλιστεί σαφές, απλό και έξυπνο ρυθμιστικό πλαίσιο για τις επιχειρήσεις, και δραστική μείωση του διοικητικού και του κανονιστικού φόρτου, καθώς των επιβαρύνσεων υποβολής εκθέσεων, ιδίως για τις ΜμΕ. Πρέπει να υιοθετήσουμε πνεύμα ενθάρρυνσης βασισμένο στην εμπιστοσύνη, το οποίο θα επιτρέπει στις επιχειρήσεις να προοδεύουν χωρίς υπερβολικές ρυθμίσεις. Βασικοί στόχοι που πρέπει να υλοποιηθούν χωρίς καθυστέρηση από την Επιτροπή περιλαμβάνουν την εκπόνηση συγκεκριμένων προτάσεων σχετικά με τη μείωση των απαιτήσεων υποβολής εκθέσεων κατά τουλάχιστον 25 % κατά το πρώτο εξάμηνο του 2025, καθώς και τη συμπερίληψη από την Επιτροπή, στις προτάσεις της, εκτιμήσεων επιπτώσεων της γραφειοκρατίας και εκτιμήσεων επιπτώσεων στην ανταγωνιστικότητα.

5. Αύξηση της αμυντικής μας ετοιμότητας και των αμυντικών μας ικανοτήτων, ιδίως μέσω της ενίσχυσης της τεχνολογικής και βιομηχανικής μας βάσης στον τομέα της άμυνας, κατά περίπτωση[1]. Στο πλαίσιο αυτό, ο ύπατος εκπρόσωπος και η Επιτροπή θα παρουσιάσουν χωρίς καθυστέρηση βελτιωμένες επιλογές δημόσιας και ιδιωτικής χρηματοδότησης. Θα αξιοποιήσουμε επίσης το δυναμικό της διαστημικής βιομηχανίας.

6. Ανάδειξη της Ευρώπης στην πρώτη γραμμή της έρευνας και της καινοτομίας παγκοσμίως, ιδίως όσον αφορά ρηξικέλευθες τεχνολογίες, και επίτευξη του στόχου δαπανών του 3 % του ΑΕγχΠ σε Ε&Κ έως το 2030. Είμαστε έτοιμοι να εργαστούμε με βάση την πρόταση του Enrico Letta για μια «πέμπτη ελευθερία» για την ενίσχυση της έρευνας, της καινοτομίας και της εκπαίδευσης στην ενιαία αγορά.

7. Επιδίωξη του διττού στόχου της στρατηγικής ενεργειακής κυριαρχίας και της κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050. Προς τον σκοπό αυτόν, θα οικοδομήσουμε μια γνήσια Ενεργειακή Ένωση που θα χαρακτηρίζεται από πλήρως ολοκληρωμένη αγορά ενέργειας κατά προτεραιότητα, μέσω της απανθρακοποίησης του ενεργειακού μας μείγματος και της προμήθειας οικονομικά προσιτής και καθαρής ενέργειας για όλους τους πολίτες και τις επιχειρήσεις μας. Θα ληφθούν επείγοντα μέτρα για την αντιμετώπιση της κατάστασης που έχει προκύψει από τις υψηλές και ασταθείς τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας στην Ευρώπη, καθώς και των αιτιών της.

8. Οικοδόμηση πιο κυκλικής και αποδοτικής ως προς τη χρήση των πόρων οικονομίας και ανάπτυξη ολοκληρωμένης αγοράς δευτερογενών υλικών, ιδίως για τις κρίσιμες πρώτες ύλες. Για τον σκοπό αυτό, καλούμε την Επιτροπή να παρουσιάσει την πράξη της για την κυκλική οικονομία.

9. Ενίσχυση των τεχνολογικών ικανοτήτων της ΕΕ, επιτάχυνση του ψηφιακού μετασχηματισμού σε όλες τις βιομηχανίες, αξιοποίηση των ευκαιριών της οικονομίας των δεδομένων, με παράλληλη διασφάλιση της ιδιωτικότητας και της ασφάλειας, καθώς και προώθηση της ανάπτυξης καινοτόμων τεχνολογιών. Καλούμε την Επιτροπή να υποβάλει σχετικές προτάσεις έως τον Ιούνιο του 2025.

10. Αξιοποίηση του ταλέντου της Ευρώπης και επενδύσεις σε δεξιότητες για την προώθηση θέσεων εργασίας υψηλής ποιότητας σε ολόκληρη την Ένωση. Στόχος μας θα είναι η ενίσχυση του κοινωνικού διαλόγου, η διαφύλαξη της ισότητας των ευκαιριών και η μείωση των ανισοτήτων σύμφωνα με τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων.

11. Επιδίωξη φιλόδοξης, ισχυρής, ανοικτής και βιώσιμης εμπορικής πολιτικής, με επίκεντρο τον ΠΟΕ, η οποία υπερασπίζεται και προωθεί τα συμφέροντα, την οικονομική διαφοροποίηση και την ανθεκτικότητα της ΕΕ. Θα ενισχύσουμε την οικονομική μας ασφάλεια, διατηρώντας παράλληλα την ανοικτή οικονομία και οικοδομώντας διεθνείς εταιρικές σχέσεις.

12. Δημιουργία ανταγωνιστικού, βιώσιμου και ανθεκτικού γεωργικού τομέα και παροχή σταθερού και προβλέψιμου πλαισίου για τους γεωργούς, ενίσχυση της θέσης τους στην αλυσίδα τροφίμων και διασφάλιση δίκαιου ανταγωνισμού τόσο σε παγκόσμιο επίπεδο όσο και στην εσωτερική αγορά.

Προσαρμογή της χρηματοδότησης για το μέλλον
Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε στον τομέα της ανταγωνιστικότητας θα απαιτήσουν σημαντικές επενδύσεις, με κινητοποίηση τόσο δημόσιας όσο και ιδιωτικής χρηματοδότησης. Δεσμευόμαστε να διερευνήσουμε και να αξιοποιήσουμε όλα τα μέσα και τα εργαλεία για την επίτευξη των στόχων μας: το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο ως απαραίτητο μέσο για την υλοποίηση των στρατηγικών μας προτεραιοτήτων· την ένωση κεφαλαιαγορών για την κινητοποίηση ιδιωτικής χρηματοδότησης· και την αυξημένη συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων. Θα διερευνήσουμε την ανάπτυξη νέων μέσων. Θα συνεχίσουμε τις προσπάθειές μας για τη θέσπιση νέων ίδιων πόρων.

Η ανάγκη για ενιαία αντιμετώπιση δεν ήταν ποτέ πιο επιτακτική. Καλούμε όλα τα θεσμικά όργανα της ΕΕ, τα κράτη μέλη και τα ενδιαφερόμενα μέρη να εφαρμόσουν επειγόντως και να υλοποιήσουν αυτή τη Νέα Ευρωπαϊκή Συμφωνία για την Ανταγωνιστικότητα. Θα συνεχίσουμε να παρέχουμε περαιτέρω στρατηγική καθοδήγηση και να επανεξετάζουμε τακτικά την πρόοδο κατά το επόμενο έτος.