Πηγή Εικόνας: Martin Stadlober / PixabayΣχεδόν το 1/4 των ηλεκτρονικών αποβλήτων που βρίσκονται στο τέλος της ζωής τους καταλήγουν στα οικιακά σκουπίδια και μαζί τους χάνονται ο χαλκός, ο χρυσός και άλλα πολύτιμα μέταλλα και υλικά ζωτικής σημασίας, σύμφωνα με το Global E-waste Monitor 2024.
Αυτοί οι περίπου 14 εκατομμύρια τόνοι προϊόντων, με μπαταρία ή βύσμα, αντιστοιχούν σε βάρος με 24.000 επιβατικά αεροσκάφη, αρκετά για να σχηματίσουν μία ουρά γιγαντιαίων αεροπλάνων από το Λονδίνο στο Ελσίνκι, τη Νέα Υόρκη στο Μαϊάμι, το Κάιρο στην Τρίπολη ή την Μπανγκόκ στην Καλκούτα.
Σύμφωνα με τον Γενικό Διευθυντή του Φόρουμ Waste Electrical and Electronic Equipment (WEEE), Pascal Leroy, τα μικρά ηλεκτρονικά είδη όπως κινητά τηλέφωνα, παιχνίδια, τηλεχειριστήρια, κονσόλες παιχνιδιών, ακουστικά, λαμπτήρες, οθόνες, εξοπλισμός θέρμανσης και ψύξης και φορτιστές, είναι παντού. Και τα ηλεκτρονικά εξαρτήματα που είναι ενσωματωμένα σε καταναλωτικά προϊόντα μεγάλα και μικρά –ακόμα και στα ρούχα– είναι επίσης πανταχού παρόντα. «Σύμφωνα με την UNITAR και την ITU, τα 844 εκατομμύρια ηλεκτρονικά τσιγάρα που πετάχτηκαν μόνο το 2022 περιείχαν, για παράδειγμα, αρκετό λίθιο για να τροφοδοτήσουν 15.000 ηλεκτρικά αυτοκίνητα» προσθέτει.
Και αν αυτά τα νούμερα δεν είναι αρκετά, σκεφτείτε τα συρτάρια στο σπίτι σας γεμάτα με παλιούς φορτιστές, πιστολάκια, κινητά, κοντρόλ που όλοι κρατάμε για κάποιον απροσδιόριστο λόγο και πολλαπλασιάστε τα με όλα τα νοικοκυριά της Ευρώπης που διατηρούν αντίστοιχα συρτάρια. Ακόμα όμως και όταν αποφασίζουμε να κάνουμε ένα «ξεκαθάρισμα» πόσα από αυτά θα ανακυκλωθούν σωστά; Το Παγκόσμιο Παρατηρητήριο ηλεκτρονικών αποβλήτων του ΟΗΕ στην τελευταία του έκθεση σημειώνει ότι μόλις το 1% της ζήτησης σε σπάνιες γαίες καλύφθηκε από την ανακύκλωση ηλεκτρονικών απορριμμάτων, ενώ το 2022 πετάξαμε στα σκουπίδια φυσικούς πόρους που θα μπορούσαν να είχαν ανακτηθεί, ύψους 62 δισεκατομμύριων δολαρίων.
Καθώς λοιπόν, οι εκτιμήσεις αναφέρουν ότι τα ηλεκτρονικά απόβλητα θα εκτιναχθούν σε 82 εκατομμύρια τόνους παγκοσμίως το 2030, η ώρα της σωστής συλλογής και ανάκτησης, η ώρα, δηλαδή, της αστικής εξόρυξης έχει έρθει.
Μέταλλα όπως ο χρυσός, ο χάλυβας, ο χαλκός, ο ψευδάργυρος, το αλουμίνιο το κοβάλτιο και το λίθιο, το γυαλί και το πλαστικό, αλλά και υλικά οικοδομής, μπορούν να ανακτηθούν και να επαναχρησιμοποιηθούν μέσα από μηχανικές ή χημικές επεξεργασίες, που προσφέρουν βιώσιμες λύσεις στο πρόβλημα της σπανιότητας των πόρων και της διαχείρισης των απορριμμάτων.
Ένα σημαντικό πρώτο βήμα σε αυτή την κατεύθυνση είναι η διαχείριση και φυσικά η πληροφόρηση.
Καινοτόμες πλατφόρμες
Σύμφωνα με το startus-insight.com οι σύγχρονες τάσεις στο κομμάτι της διαχείρισης και επεξεργασίας των ηλεκτρονικών αποβλήτων περιλαμβάνουν νέες τεχνολογίες και τη συμμετοχή της Τεχνητής Νοημοσύνης.
Παγκοσμίως, εφαρμόζονται ήδη μία σειρά από καινοτόμες λύσεις:
Η βρετανική startup Greyparrot, η οποία ιδρύθηκε το 2019, χρησιμοποιεί εξειδικευμένη τεχνολογία για τη βελτίωση της διαχείρισης απορριμμάτων. Το λογισμικό της εταιρείας, έχει τοποθετηθεί σε εγκαταστάσεις διαλογής και διαχείρισης απορριμμάτων, ενώ χρησιμοποιεί την τεχνητή νοημοσύνη για τον εντοπισμό υλικών που κακώς βρίσκονται μαζί με τα συνηθισμένα απόβλητα.
Οι συσκευές εγκαθίστανται πάνω από τους ιμάντες ροής και χρησιμοποιούν την απεικόνιση με τεχνητή νοημοσύνη για τον εντοπισμό ανακυκλώσιμων υλικών, σύμφωνα με το Business Insider. Στη συνέχεια αυτά τα υλικά μπορούν να διαχωριστούν από τη ροή των απορριμμάτων και να σταλούν σε εγκαταστάσεις ανακύκλωσης. Οι συσκευές Greyparrot καταγράφουν επίσης τι εισέρχεται στην εγκατάσταση, έτσι ώστε οι διαχειριστές των εγκαταστάσεων απορριμμάτων να μπορούν να κατανοήσουν καλύτερα τι συλλέγουν.
Η GAIA GreenTech ανέπτυξε μία ψηφιακή πλατφόρμα για τη διαχείριση αχρησιμοποίητων ή σπασμένων ηλεκτρονικών ειδών ευρείας χρήσης. Οι καταναλωτές καταχωρούν ηλεκτρονικά είδη για ανακύκλωση, από ακουστικά μέχρι ψυγεία. Η πλατφόρμα διευκολύνει επίσης τη συλλογή ηλεκτρονικών ειδών ακόμα και με παραλαβή από το σπίτι των καταναλωτών. Επίσης, ανταμείβει τους χρήστες με οφέλη από συνεργαζόμενες εταιρείες και διασφαλίζει ότι τα προϊόντα αποστέλλονται σε εξειδικευμένους συνεργάτες για σωστή αποσυναρμολόγηση και διαχωρισμό υλικών.
Η iWarranty αξιοποιώντας τη μηχανική εκμάθηση και την Τεχνητή Νοημοσύνη, δημιουργεί μια ψηφιακή πλατφόρμα για τη διαχείριση των εγγυήσεων που προσφέρονται με κάθε προϊόν, μειώνοντας τα ηλεκτρονικά απόβλητα και βελτιώνοντας τη μακροζωία των προϊόντων. Διευκολύνει την άμεση ψηφιακή εγγραφή της εγγύησης και τη διεκπεραίωση των τυχόν απαιτήσεων που προκύπτουν, μέσω μιας φιλικής προς το χρήστη εφαρμογής για κινητά. Η πλατφόρμα προσφέρει επίσης ολοκληρωμένα κανάλια επικοινωνίας μεταξύ κατασκευαστών, καταναλωτών και επισκευαστών, για την αποτελεσματική επίλυση των απαιτήσεων που απορρέουν από την εγγύηση του προϊόντος. Οι αναλύσεις δεδομένων σε πραγματικό χρόνο υποστηρίζουν προληπτικές βελτιώσεις προϊόντων και λήψη αποφάσεων, μειώνοντας το μελλοντικό κόστος της εγγύησης και τα ηλεκτρονικά απόβλητα. Αυτό επιτρέπει στις επιχειρήσεις να εξορθολογίσουν τις λειτουργίες τους και να μειώσουν τα διοικητικά βάρη, ενώ οι καταναλωτές επωφελούνται από μια απλοποιημένη, αποτελεσματική εμπειρία μετά την πώληση.
Η RGX αναπτύσσει μια αυτοματοποιημένη ψηφιακή πλατφόρμα για τη διαχείριση ηλεκτρονικών αποβλήτων μεταξύ επιχειρήσεων και πιστοποιημένων προμηθευτών. Εξορθολογίζει ολόκληρη τη διαδικασία από την δημοσίευση θέσεων εργασίας έως την υποβολή προσφορών, ενισχύοντας τη διαφάνεια και μειώνοντας τα γενικά έξοδα διαχείρισης. Η πλατφόρμα προωθεί επίσης τη βιωσιμότητα συνδέοντας τους πελάτες με τοπικούς προμηθευτές για τη μείωση του αποτυπώματος άνθρακα της εφοδιαστικής αλυσίδας. Ταυτόχρονα, διασφαλίζει τη διαδικασία παρέχοντας πρόσβαση στην απαραίτητη τεκμηρίωση, όπως τα πιστοποιητικά καταστροφής.
Η Zolo λειτουργεί μια πλατφόρμα που απλοποιεί τη διαχείριση ηλεκτρονικών αποβλήτων με ασφαλή διαγραφή δεδομένων και περιβαλλοντική συμμόρφωση. Χρησιμοποιεί τεχνολογία διαγραφής δεδομένων στρατιωτικού επιπέδου για την καταστροφή ευαίσθητων πληροφοριών και παρέχει πιστοποιητικά για επαλήθευση συμμόρφωσης. Η εταιρεία επίσης συλλέγει και ανακυκλώνει ηλεκτρονικά απόβλητα επιτρέποντας στις επιχειρήσεις να μειώσουν τις εκπομπές και να επιτύχουν μηδενικούς στόχους.
Τέλος, για την επεξεργασία, η Determinant Materials™ χρησιμοποιώντας την τεχνολογία MicroRefinery -που διεκδικεί δίπλωμα ευρεσιτεχνίας- ανακυκλώνει τα χρησιμοποιημένα ηλεκτρονικά είδη, εξάγει και εξευγενίζει υλικά όπως πολύτιμα μέταλλα, βασικά μέταλλα, καύσιμα και χημικά. Η εταιρεία συνεργάζεται επίσης με κατασκευαστές για τη δημιουργία προϊόντων και υποδομών χρησιμοποιώντας ανακυκλωμένα υλικά.
Πλατφόρμες ενημέρωσης
Η καλή πληροφόρηση σχετικά με τους διαθέσιμους πόρους είναι επίσης απαραίτητη. Οι πλατφόρμες Urban Mine Platform και ProSUM προσφέρουν δεδομένα για τις χώρες της Ευρώπης σχετικά με τα ηλεκτρονικά απόβλητα, τα οχήματα στο τέλος του κύκλου ζωής τους, τις μπαταρίες και τα απόβλητα κτιρίων και ορυχείων. Επιτρέπουν, έτσι, την εύκολη πρόσβαση σε δεδομένα σχετικά με τις πηγές, τα αποθέματα, τις ροές και την επεξεργασία των αποβλήτων.
Ο ρόλος της οικοδομής στην αστική εξόρυξη
Εκτός, όμως, από τα ηλεκτρονικά απόβλητα, ακόμα μία πηγή αστικής εξόρυξης πολύτιμων μετάλλων είναι η οικοδομή. Είναι χαρακτηριστικό ότι, σύμφωνα με το Theconversation.com στην Ευρώπη, το επίκεντρο βρίσκεται σε μεγάλο βαθμό στα απόβλητα από τις κατασκευές και τις κατεδαφίσεις, όπου κάθε χρόνο παράγονται έως και 500 εκατομμύρια τόνοι απορριμμάτων, πάνω από το 1/3 των συνολικών παραγόμενων αποβλήτων. Μέσω της στρατηγικής της για την αστική εξόρυξη, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στοχεύει να αυξήσει την ανάκτηση μη επικίνδυνων απορριμμάτων κατασκευών και κατεδαφίσεων σε τουλάχιστον 70% σε όλες τις χώρες – μέλη έως το 2030.
Για την επίτευξη αυτού του στόχου, θα πρέπει ίσως, οι ευρωπαϊκές χώρες να μελετήσουν το παράδειγμα της Ταϊβάν, η οποία, σύμφωνα με το περιοδικό Time, εξελίσσεται στον πρωταγωνιστή της αστικής εξόρυξης.
Ως ένας από τους κορυφαίους κατασκευαστές ημιαγωγών και εξαρτημάτων για συσκευές επικοινωνίας στον κόσμο, η Ταϊβάν, διαθέτει λίγους φυσικούς πόρους. Η πραγματικότητα οδήγησε τις εταιρείες Solar Applied Materials Technology Corporation και Tung Ho Steel Enterprise Corporation να αναπτύξουν ένα σύστημα συνεργασίας απευθείας με τους πελάτες αλλά και τους ανταγωνιστές τους.
Σκοπός τους ήταν η συλλογή υλικών, η ανακύκλωση και η εξευγένισή τους προκειμένου στη συνέχεια να επαναπωληθούν στο βιομηχανικό περιβάλλον. Σύμφωνα με τον πρόεδρο της Solar Tech C.F. Χουάνγκ «περίπου το 80% των δικών μας πρώτων υλών προέρχεται από τη διαδικασία ανακύκλωσής μας».
Η Solar Tech είναι επίσης γνωστή για τον εξευγενισμό ανακυκλωμένου χρυσού και ασημιού σε καθαρότητα 99,99%. Τα τελευταία 40 χρόνια, η εταιρεία έχει αναπτύξει μια εσωτερική διαδικασία ανακύκλωσης και διύλισης για οκτώ κύρια στοιχεία – συμπεριλαμβανομένου του γάλλιου, που χρησιμοποιείται σε συσκευές WiFi και bluetooth και ινδίου για οθόνες αφής και ηλιακούς συλλέκτες – που οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην ανάγκη για μια σταθερή πηγή πρώτων υλών.
Το 2022, η εταιρεία ανακύκλωσε 247 μετρικούς τόνους υλικού και μείωσε τις εκπομπές άνθρακα κατά περισσότερους από 440.000 μετρικούς τόνους εκείνο το έτος. Οι περισσότερες από τις πρώτες ύλες τους προέρχονται με τη μορφή απορριμμάτων απευθείας από τους ίδιους πελάτες στους οποίους πουλά τα προϊόντα της.
Σε ένα άλλο σημείο του νησιού, ο μεγαλύτερος κατασκευαστής ανακυκλωμένου χάλυβα της Ταϊβάν, η Tung Ho Steel, έχει αναπτύξει ένα διαφορετικό σύστημα και αυτό αφορά τη συνεργασία όχι με τους πελάτες της αλλά με τους ανταγωνιστές της, μέσα από την Ένωση Taiwan Steel Union (TSU).
Πάνω από το 90% των πρώτων υλών της Tung Ho Steel, που είναι γνωστή για τον αντισεισμικό ατσάλι της, προέρχεται από σκραπ. Όπως το γυαλί και άλλα μέταλλα, ο χάλυβας μπορεί, επίσης, να ανακυκλωθεί πολλές φορές, χωρίς να χάνει την ποιότητά του.
Το 1999 ο τότε διευθύνων σύμβουλος της Tung Ho Steel προσέγγισε τους ανταγωνιστές του και συγκέντρωσαν πόρους για την κατασκευή της κοινής μονάδας ανακύκλωσης και επεξεργασίας των απορριμμάτων τους. Η διαδικασία όχι μόνο εξαλείφει τα επικίνδυνα υλικά από το περιβάλλον, αλλά αποδίδει έναν χρήσιμο πόρο: το οξείδιο του ψευδαργύρου. Ο ψευδάργυρος που χρησιμοποιείται συνήθως για την πρόληψη της σκουριάς μπορεί επίσης να είναι ένα εναλλακτικό υλικό μπαταρίας για ηλεκτρικά οχήματα.
Ως το τέταρτο πιο χρησιμοποιούμενο μέταλλο στη γη, η παγκόσμια παραγωγή ψευδαργύρου ήταν πάνω από 13 εκατομμύρια μετρικούς τόνους το 2022, αλλά μόνο το 30% του ψευδαργύρου που παράγεται παγκοσμίως ανακυκλώνεται. Το οξείδιο του ψευδαργύρου που ανακυκλώνει το TSU πωλείται σε παγκόσμια μεταλλουργεία ψευδαργύρου και εξευγενίζεται για βιομηχανική χρήση πριν μεταπωληθεί στη βιομηχανία χάλυβα της Ταϊβάν.
