Τα επιστημονικά στοιχεία είναι όλο και πιο συντριπτικά. Άλλωστε η κλιματική κρίση έχει περάσει πια από το στάδιο των επιστημονικών προβλέψεων σε αυτό των μετρήσιμων συνεπειών και βιωμένων εμπειριών. Η Θεσσαλία ήταν ένα τραγικό παράδειγμα, αλλά υπάρχουν πολύ περισσότερα ανά την υφήλιο. Όποιον αγρότη κι αν ρωτήσετε θα σας το επιβεβαιώσει. Αυτό βέβαια που δύσκολα μπορεί να φανταστεί ένας αγρότης είναι τι έρχεται. Προς το παρόν πιστεύει ότι είναι μια μέτρια μεταβολή των συνθηκών υπό τις οποίες καλλιεργεί. Αν κάποιος προσπαθήσει να παρουσιάσει τι πραγματικά θα συμβεί στον πλανήτη σύμφωνα με τα ευρήματα των κλιματικών επιστημόνων, όπως επιβεβαιώνονται από το παγκόσμιο διακυβερνητικό πάνελ για την κλιματική αλλαγή του ΟΗΕ, στο οποίο συμμετέχουν επιστήμονες από όλες τις χώρες του κόσμου, αν χρησιμοποιήσει όρους όπως «συντέλεια» για το πού όντως κινδυνεύει να πάει ο κόσμος μας, θα τον περάσουν για «κινδυνολόγο» και «τρομοκράτη». Μερικά ζώα όπως η στρουθοκάμηλος βουτάνε το κεφάλι τόσο πιο βαθιά στην άμμο, όσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος μπροστά τους.
Διαβάζουμε για παράδειγμα στην τελευταία έκθεση της Τραπέζης της Ελλάδος ότι κινδυνεύει με ερημοποίηση το 40% της ελληνικής επικράτειας. Φαντάζεται, όμως, κανείς συγκεκριμένα τι ακριβώς μπορεί να σημαίνει μια τέτοια διαδικασία, τι σημαίνει να γίνει έρημος σχεδόν η μισή χώρα και τι θα συμβεί στην πορεία προς ένα τέτοιο αποτέλεσμα;
«Είμαστε όλοι σε σοβαρό κίνδυνο από την παγκόσμια υπερθέρμανση, που μοιάζει να επιταχύνεται, είναι μη αντιστρέψιμη και προκαλεί όλο και περισσότερες πλημμύρες και καύσωνες. Προκαλείται σχεδόν αποκλειστικά από τη βιομηχανία ορυκτών καυσίμων με τη δεύτερη θέση στον κατάλογο των συγκλινόντων παραγόντων να ανήκει στη βιομηχανική γεωργία. Αν επιτρέψουμε σε αυτές τις βιομηχανίες να συνεχίσουν να δρουν η Γη θα γίνεται όλο και πιο ζεστή και όλο και περισσότερα συστήματα (τροφικό, υδάτινο, θαλάσσια και επίγεια οικοσυστήματα, γεωπολιτικά) θα καταρρέουν σε όλο τον κόσμο. Όσο περισσότερο υπάρχουν αυτές οι βιομηχανίες, τόσο περισσότερο θα χάσουμε», υποστηρίζει ο Δρ. Peter Kalmus, κλιματικός επιστήμονας στη NASA που μελετά την επίδραση των μελλοντικών ακραίων θερμοκρασιών στην ανθρώπινη υγεία και τα οικοσυστήματα, σε άρθρο του στο τελευταίο Newsweek (https://www.newsweek.com/cop-out-wrapping-pathetic-climate-summit-that-should-fool-nobody-opinion-1853526?utm_source=push_notification&utm_source=pushnami&utm_medium=Push_Notifications&utm_campaign=fullauto&utm=1702944709407).
Μετά από μια μάχη μερόνυχτων για την τελική διατύπωση του κειμένου, τα κράτη όλου του κόσμου κατάφεραν να αποφασίσουν το προφανές και επιστημονικά αποδεδειγμένο στην τελευταία συνάντηση για το κλίμα COP28 στο Ντουμπάι. Αφού έφαγαν μια νύχτα διαπραγματευόμενοι μετά το τέλος της προθεσμίας που είχαν, κατέληξαν να υποστηρίξουν την «μετάβαση μακράν των ορυκτών καυσίμων στα ενεργειακά συστήματα με ένα δίκαιο, οργανωμένο και ισότιμο τρόπο» («[t]ransitioning away from fossil fuels in energy systems, in a just, orderly and equitable manner»).
Αυτό ήταν και το μόνο θετικό της συνάντησης, ότι αναγνωρίστηκε δηλαδή ο ρόλος των ορυκτών καυσίμων στην κλιματική αλλαγή και προέκυψε ως αποτέλεσμα της πολιτικής πίεσης που άσκησαν εκατομμύρια ακτιβιστές και οι κλιματικοί επιστήμονες παγκοσμίως. Κατά τα άλλα, όμως, δεν προβλέπονται πρακτικοί τρόποι και ικανές χρηματοδοτήσεις για να γίνει αυτή η μετάβαση.
Κατ’ ουσίαν, οι παγκόσμιες συναντήσεις για το κλίμα έχουν γίνει ετήσιες «ιεροτελεστίες», κατά τις οποίες οι κυβερνήσεις ισχυρίζονται ότι κάνουν κάτι και τα λόμπι των πετρελαϊκών εταιρειών καταφέρνουν να εμποδίσουν τη λήψη οποιουδήποτε πρακτικού μέτρου θα απειλούσε τα συμφέροντά τους. «Σε κάθε επίπεδο οι μεγάλες πετρελαϊκές εταιρείες αλλάζουν την κοινωνία μας και αλλάζουν θεμελιωδώς το κλίμα, με τις COP (τις διεθνείς συναντήσεις για το κλίμα) να έχουν γίνει μια απάτη, πίσω από την οποία οι εταιρείες καυσίμων αποκρύπτουν το γεγονός ότι δεν γίνεται τίποτα» για την αποτροπή της κλιματικής αλλαγής, λέει ο κορυφαίος κλιματικός επιστήμονας Kevin Anderson (https://www.democracynow.org/2023/12/7/kevin_anderson_cop28).
Άλλωστε, υποστηρίζουν οι επικριτές του, ακόμα και το κείμενο που εγκρίθηκε τελικά περιέχει αρκετές ασφαλιστικές δικλείδες που επιτρέπουν την παραβίαση της υποτιθέμενης κεντρικής επιδίωξής του. Όπως υποστηρίζει η οργάνωση 350.org το κείμενο ενθαρρύνει τη σταδιακή «κατάργηση των αναποτελεσματικών επιδοτήσεων της εξαγωγής ορυκτών καυσίμων», κάτι που σημαίνει ότι υπάρχουν και αποτελεσματικές. Πρόκειται περί τραγελάφου, καθώς τα ίδια τα κράτη που δηλώνουν ότι θέλουν να απομακρυνθούμε από τα ορυκτά καύσιμα τα επιδοτούν. Επιπλέον η οργάνωση 350.org επισημαίνει ότι τα «μεταβατικά καύσιμα που μπορούν να παίξουν έναν ρόλο στη διευκόλυνση της ενεργειακής μετάβασης», σύμφωνα με το τελικό κείμενο της COP, είναι το μεθάνιο, που η βιομηχανία το εμφανίζει ως «φυσικό αέριο» και το οποίο είναι πολύ περισσότερο δραστικό αέριο θερμοκηπίου από το διοξείδιο του άνθρακα.
Δεν υπάρχει καμιά πρόβλεψη για κρατική χρηματοδότηση της «μετάβασης», ει μη μόνον εκκλήσεις στο ιδιωτικό κεφάλαιο να μπει στην υπόθεση. Αυτό σημαίνει επενδύσεις στις αναπτυσσόμενες χώρες για τις οποίες το ιδιωτικό κεφάλαιο απαιτεί εκπτώσεις στις ρήτρες προστασίας του περιβάλλοντος και στα εργατικά δικαιώματα. Πρόκειται περί τρέλας, υποστηρίζει ο Asad Rehman, εκπρόσωπος της Συμμαχίας για Κλιματική Δικαιοσύνη. Και μιας ιδιαίτερα άδικης τρέλας, αφού δεν προβλέπεται καμιά ουσιαστική ενίσχυση για παράδειγμα στις αφρικανικές χώρες, που πλήττονται περισσότερο και πιο καταστροφικά από την κλιματική κρίση χωρίς να έχουν συμβάλλει σε αυτή. Για να μη μιλήσουμε για τα κράτη-νησιά του Ειρηνικού που απειλούνται απλώς με εξαφάνιση κάτω από την ανερχόμενη στάθμη των ωκεανών (https://www.democracynow.org/2023/12/13/cop28_fossil_fuel_phaseout).
Η μόνη δέσμευση των πλούσιων χωρών είναι να προσφέρουν 700 εκατομμύρια δολάρια στις φτωχές χώρες για να τις βοηθήσουν στο θέμα, για την οποία και υπερηφανεύονται, τη στιγμή που παρέχουν δισεκατομμύρια για να συνεχίζονται οι πόλεμοι στην Ουκρανία και την Παλαιστίνη. Όπως λέει ο Δρ. Kalmus της NASA, το ποσό αυτό αντιπροσωπεύει στην καλύτερη (και όχι πιθανότερη περίπτωση) το 0,2% όσων απαιτούνται. Οι Ηνωμένες Πολιτείες υποσχέθηκαν λιγότερα από είκοσι εκατομμύρια δολάρια, που είναι περίπου ο προϋπολογισμός ενός μέσου αμερικανικού λυκείου και ένα πολύ μικρό κλάσμα των απολαβών των επικεφαλής των πετρελαϊκών εταιρειών.
Ειρήσθω εν παρόδω, οι εταιρείες αυτές χρηματοδοτούν ετησίως με εκατοντάδες εκατομμύρια τη διάδοση ψευδών ειδήσεων και ανοησιών για το ότι δεν υπάρχει κλιματική αλλαγή ή δεν είναι ανθρωπογενής, προκειμένου να ενσπείρουν σύγχυση στον πληθυσμό και να εξασθενήσουν την πίεση τής παγκόσμιας κοινής γνώμης για λήψη αποτελεσματικών μέτρων ανάσχεσης της κλιματικής αλλαγής. Για το θέμα αυτό υπάρχει μεγάλη βιβλιογραφία. Ενδεικτικά, για μια εμπεριστατωμένη παρουσίαση της δράσης και των ποσών που ξοδεύουν οι «Δώδεκα βρώμικοι» (Twelve Dirties), οι μεγαλύτεροι και ισχυρότεροι όμιλοι που χρηματοδοτούν την παραπληροφόρηση για το κλίμα, μπορείτε να συμβουλευθείτε το παρακάτω άρθρο https://www.exposedbycmd.org/2022/03/21/the-dirty-dozen-the-biggest-nonprofit-funders-of-climate-denial/.
Στην πραγματικότητα, η απροθυμία των κρατών και ιδιαίτερα των ισχυρότερων από αυτά να αντιμετωπίσουν το θέμα της κλιματικής κρίσης πάει χέρι-χέρι με την απροθυμία τους να κάνουν οτιδήποτε για όλα τα διαρκώς επιδεινούμενα προβλήματα του πλανήτη. Όχι μόνο δεν κάνουν τίποτα, συχνά τα επιδεινώνουν και ενίοτε τα προκαλούν με τη δράση τους. Ολισθαίνουμε σε μια παγκόσμια σύγκρουση για την κυριαρχία στον πλανήτη, που απορροφά όλη σχεδόν την ενέργεια και τους πόρους των εμπλεκομένων, τη στιγμή που κινδυνεύουμε ο «υπό κατάκτηση» πλανήτης να μην υπάρχει (σε βιώσιμη μορφή)!
Η ίδια η σύγκληση άλλωστε της διάσκεψης στα Ενωμένα Αραβικά Εμιράτα, μια αρκετά αυταρχική χώρα που είναι πρωτοπόρος σε φιλόδοξα σχέδια επέκτασης των εξορύξεων υδρογονανθράκων και όπου οι εκπρόσωποι των κυβερνήσεων και οι 2.500 λομπίστες των πετρελαϊκών εταιρειών δεν ενοχλούνται από διαδηλωτές για το περιβάλλον τα λέει όλα. Όπως και η απόφαση να γίνει η επόμενη συνάντηση στο επίσης αυταρχικό και ελάχιστα ανεκτικό σε οποιαδήποτε διαφωνία Αζερμπαϊτζάν, και αυτό από τα κέντρα της παγκόσμιας παραγωγής υδρογονανθράκων. Βεβαίως, πίσω από τα Εμιράτα και το Αζερμπαϊτζάν «κρύβονται» οι «υπερδυνάμεις» στην παραγωγή ορυκτών καυσίμων.
Όπως σημειώνει η υπεύθυνη για την κάλυψη των θεμάτων κλίματος του βρετανικού Guardian, Nina Lakhani, που κάλυψε την COP28, η συμφωνία που επετεύχθη εκεί «συνεχίζει την τραγική ιστορία των ισχυρών και ρυπαινουσών χωρών που αρνούνται την ευθύνη τους για την κλιματική αλλαγή και αρνούνται να υποστηρίξουν αυτούς που κυρίως πλήττονται από αυτή». Όπως γράφει στο άρθρο της στον Guardian, «η τελική συμφωνία αποτυγχάνει να αναγνωρίσει την ιστορική ευθύνη των ανεπτυγμένων χωρών όπως οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο, ο Καναδάς και η ΕΕ» και την υποχρέωσή τους να βοηθήσουν τις αναπτυσσόμενες χώρες να αντιμετωπίσουν την κλιματική αλλαγή (https://www.theguardian.com/environment/2023/dec/13/indigenous-people-and-climate-justice-groups-say-cop28-was-business-as-usual).
Ακόμα και ο πρώην αντιπρόεδρος των ΗΠΑ Αλ Γκορ αναγνώρισε ότι η επιρροή των «πετροκρατών» είναι ακόμα εμφανής στα ημίμετρα και τις «τρύπες» της τελικής συμφωνίας (https://twitter.com/algore/status/1734853205014557029).
«Πρέπει να ξεκινήσουμε συμφωνώντας ότι η COP28, όπως και οι άλλες COP, ήταν μια πλήρης αποτυχία. Με το να υποστηρίζουμε ότι δεν ήταν, να αρπαζόμαστε από κομματάκια ψεύτικης ελπίδας, γεννάμε μια ισχυρή αυταπάτη ότι μπορεί να συνεχιστούν οι δουλειές μας ως συνήθως (business as usual). Το κάνουμε ήδη για 30 χρόνια. Η δυνατότητα να διατηρήσουμε την αύξηση της θερμοκρασίας κάτω από 1,5 βαθμό Κελσίου σπαταλήθηκε. Αν συνεχίσουμε με φρούδες ελπίδες ότι αυτό δουλεύει θα συνεχίσουμε να το κάνουμε, τον ένα χρόνο μετά τον άλλο, χωρίς πρόοδο. Αυτό είναι που θέλει η βιομηχανία ορυκτών καυσίμων, έτσι όμως χάνουμε τον πλανήτη. Χρειάζεται να φτιάξουμε ένα σύστημα συναντήσεων κορυφής και συνθηκών για τα ορυκτά καύσιμα που να μην το σπάει το βάρος της διαφθοράς της βιομηχανίας ορυκτών καυσίμων. Πρέπει να απαγορεύσουμε την παρουσία της βιομηχανίας ορυκτών καυσίμων στις διαπραγματεύσεις και για να το κάνουμε αυτό χρειαζόμαστε ένα ισχυρότερο κλιματικό κίνημα. Ο καθένας μας μπορεί να δράσει, με τον δικό του τρόπο, για να κάνει αυτό το κίνημα ισχυρότερο», υποστηρίζει ο Δρ. Kalmus (https://www.newsweek.com/cop-out-wrapping-pathetic-climate-summit-that-should-fool-nobody-opinion-1853526?utm_source=push_notification&utm_source=pushnami&utm_medium=Push_Notifications&utm_campaign=fullauto&utm=1702944709407), που καλεί τους ανθρώπους να γίνουν κλιματικοί αγωνιστές, να συνδεθούν με το κλιματικό κίνημα, να δράσουν και να αναλάβουν ρίσκα, αντί να παρακολουθούν αδρανείς την καταστροφή του κόσμου μας.
Ισχύει για το κλίμα, ισχύει και για όλα τα άλλα προβλήματα.
(*) Ο Δημήτρης Κωνσταντακόπουλος είναι δημοσιογράφος
