Της Τέτης Ηγουμενίδη
Νέο τρόπο αντιμετώπισης των συνεπειών φαινομένων της κλιματικής κρίσης ή και άλλων φυσικών καταστροφών που προκαλούν εκτεταμένες ζημιές στις υποδομές της χώρας καθιερώνει η κυβέρνηση δίνοντας έκτακτες αρμοδιότητες στο υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών με τροπολογία που ψηφίστηκε χθες αργά το βράδυ στη Βουλή.
Η κυβέρνηση επιλέγει τις διαδικασίες fast track με δεδομένο ότι οι αρμοδιότητες συντήρησης και αποκατάστασης του επαρχιακού και αγροτικού οδικού δικτύου και των γεφυρών, υπό κανονικές συνθήκες, είναι διάσπαρτες στους οικείους δήμους και τις περιφέρειες.
Στην περίπτωση της πρώτης εφαρμογής της νέας διαδικασίας, στη Θεσσαλία, οι ζημιές στις υποδομές είναι εκτεταμένες και μέχρι στιγμής χωρίς να έχουν καταγραφεί πλήρως. Χωριά είναι αποκομμένα και η ανάγκη για αποκατάσταση της προσβασιμότητας εξαιρετικά επείγουσα.
Σύμφωνα με την εν λόγω νομοθετική ρύθμιση: «Στις περιοχές που κηρύσσονται κατάσταση έκτακτης ανάγκης πολιτικής προστασίας, σύμφωνα άρθρο 25 του ν. 4662/2020 (Α’ 27), και απαιτείται κατεπείγουσα εκτέλεση έργων που συνδέονται, άμεσα ή έμμεσα, με την αποκατάσταση των υποδομών τους, το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών δύναται να αναλαμβάνει, δια των υπηρεσιών και των εποπτευόμενων φορέων του, τον σχεδιασμό, την ανάθεση και την εκτέλεση των κατεπειγόντων έργων αποκατάστασης βλαβών των υποδομών, ακόμα και όταν δεν υπάγονται στις αρμοδιότητές του.»
Για την ενεργοποίηση της εν λόγω διάταξης, δηλαδή την υποκατάσταση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης από το υπουργείο Υποδομών, απαιτείται, έπειτα από την κήρυξη περιοχής σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης πολιτικής προστασίας, Πράξη Υπουργικού Συμβουλίου, κατόπιν σχετικής εισήγησης του Υπουργού και Μεταφορών, στην οποία περιλαμβάνεται συνοπτική περιγραφή των σχετικών έργων.
Τα προς εκτέλεση έργα που είναι κατεπείγοντα, τελούν σε άμεση συνάφεια και είναι αναγκαία, αποκλειστικά για την αποκατάσταση βλαβών στις υποδομές και δεν περιλαμβάνουν εργασίες συμπλήρωσης ή επέκτασης αυτών, με την εξαίρεση απολύτως απαραίτητων συνοδών έργων, κυρίως αντιπλημμυρικής προστασίας, στο σύνολο της λεκάνης απορροής.
Ειδικότερα, τα βασικά εργαλεία για την εφαρμογή της απόφασης, το κράτος να αναλαμβάνει κεντρικά την ταχεία αποκατάσταση των ζημιών σε υποδομές, με τις προϋποθέσεις που προαναφέραμε, είναι:
- Τα έργα ανατίθενται αφού προηγουμένως εκδοθεί απόφαση εξαίρεσης τους από τη διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης.
- Οι αναγκαίες απαλλοτριώσεις εκτάσεων διενεργούνται με τη διαδικασία του άρθρου 7Α του Κώδικα Αναγκαστικών Απαλλοτριώσεων Ακινήτων (ν. 2882/2001, Α’ 17), χωρίς να αποκλείεται και η διαδικασία επίταξης των προς απαλλοτρίωση εκτάσεων για την έγκριση οποίας δεν απαιτείται γνώμη του Τεχνικού Συμβουλίου Δημοσίων Έργων του υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών.
- Η διαδικασία επιλογής του αναδόχου για εκτέλεση των έργων πραγματοποιείται, σύμφωνα με την περίπτωση γ) της παραγράφου 2 του άρθρου 32 του ν. 4412/2016. Στη διαδικασία προσκαλούνται τρεις τουλάχιστον εργοληπτικές επιχειρήσεις, οι οποίες έχουν αποδεδειγμένη εμπειρία στην εκτέλεση έργων αντίστοιχης κατηγορίας υποδομών, εφόσον με την προσφορά τους και επί ποινή αποκλεισμού, αποδέχονται εγγράφως την εκτέλεση και παράδοση του έργου εντός της συμφωνημένης προθεσμίας. Αποκλειστικό κριτήριο για τις αναθέσεις είναι η πλέον συμφέρουσα από οικονομική άποψη προσφορά βάσει τιμής.
- Για την αντιμετώπιση των αναγκών του υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών που προκύπτουν από την εφαρμογή της εν λόγω ρύθμισης επιτρέπεται, κατά παρέκκλιση κάθε αντίθετης γενικής ειδικής διάταξης, εκτός από τις μετακινήσεις υπαλλήλων του δημοσίου τομέα και η πρόσληψη εξειδικευμένου προσωπικού με σύμβαση εργασίας ιδιωτικού δικαίου ορισμένου χρόνου (για 2 συν 2 χρόνια αν χρειαστεί). Ο υπουργός Υποδομών και Μεταφορών δύναται να συστήνει, για μελέτη και παρακολούθηση των ειδικών θεμάτων που προκύπτουν, ομάδες εργασίας από υπαλλήλους του υπουργείου, ειδικούς επιστήμονες και άλλα κατά την κρίση του κατάλληλα πρόσωπα.
Στην παρούσα συγκυρία η κυβέρνηση επιλέγει με τον τρόπο αυτό να αποκαταστήσει την προσβασιμότητα στις περιοχές που έχουν πληγεί στη Θεσσαλία με βραχείας αποκατάστασης έργα υποδομών (κυρίως οδικά και σιδηροδρομικά καθώς και αποκατάστασης γεφυρών) ύψους 500 – 600 εκατ. ευρώ, όπως τα κοστολόγησε ο υπουργός Υποδομών και Μεταφορών, Χρήστος Σταϊκούρας.
Η χρηματοδότηση τους θα προέλθει από το Ταμείο Ανάκαμψης, έπειτα από την αναθεώρησή του, σε συνέχεια των αποφάσεων που ελήφθησαν στις Βρυξέλλες για τη βοήθεια που θα παρέχει η ΕΕ στη χώρα μας προς αντιμετώπιση των συνεπειών από την πρωτοφανή καταιγίδα.
Ο κ. Σταϊκούρας μιλώντας χθες γενικότερα για τη διαχείριση των φυσικών καταστροφών έθεσε τρεις άξονες – πυλώνες δράσης: Την άμεση αποκατάσταση των ζημιών των υποδομών, με την υλοποίηση στοχευμένων τοπικών παρεμβάσεων και μέτρων έκτακτου χαρακτήρα, που θα αποκαταστήσουν την προσβασιμότητα. Την υλοποίηση νέων έργων, ακόμη και με τον εκ βάθρων ανασχεδιασμό και την κατασκευή υποδομών, υψηλότερης ανθεκτικότητας σε δυσμενέστερες καταστάσεις (EIB: “build back better”), ώστε να μετριαστούν όσο είναι εφικτό, μελλοντικοί κίνδυνοι. Προς αυτή την κατεύθυνση, θα απαιτηθεί η συμβολή ειδικών και επιστημόνων, από την ακαδημαϊκή κοινότητα, θεσμικούς φορείς και τη δημόσια διοίκηση, ώστε να ενσωματωθεί η κλιματική παράμετρος στην υλοποίηση έργων υποδομών, μεταξύ άλλων και αντιπλημμυρικών. Τρίτος άξονας είναι ο έλεγχος και η συντήρηση υφιστάμενων έργων, με στόχο την ενίσχυση της ασφάλειάς τους.
Ακόμα, σύμφωνα με τον υφυπουργό Υποδομών και Μεταφορών, αρμόδιο για τις υποδομές Νίκο Ταχιάο, «τα αντιπλημμυρικά έργα έρχονται στο προσκήνιο και πλέον αποτελούν εθνική προτεραιότητα».
