Πηγή Εικόνας: απε - μπεΣτο υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας ετοιμάζεται και αναμένεται τις επόμενες εβδομάδες να τεθεί σε δημόσια διαβούλευση το σχέδιο Προεδρικού Διατάγματος, που θα καθορίσει όλα τα κριτήρια, τους δείκτες και τη μεθοδολογία για την εκτίμηση της «Φέρουσας Ικανότητας». Στόχος είναι να αντιμετωπιστούν οριστικά και σε βάθος χρόνου τα φαινόμενα της «υπερδόμησης» και σπατάλης των φυσικών πόρων κυρίως στα νησιά. Και με ασφάλεια δικαίου, να υλοποιούνται πλέον σε ισορροπία με το φυσικό περιβάλλον, την οικονομική και κοινωνική ζωή κάθε περιοχής οι οικιστικές, τουριστικές, ενεργειακές, βιομηχανικές και άλλες επενδύσεις, σε όλη τη χώρα.
Το ΥΠΕΝ εισήγαγε στη νομοθεσία την «Φέρουσα Ικανότητα» ενός χωρικού συστήματος, με το άρθρου 64 του νόμου 4964/2022 κατ΄ εξουσιοδότηση του οποίου ετοιμάζεται το νέο Προεδρικό Διάταγμα. Μεγάλο μέρος των απαντήσεων για το τελικό νομικό και τεχνικό περιεχόμενο των μεγεθών και κριτηρίων, που θα προσδώσει η πολιτεία στο εφαρμοστικό Προεδρικό Διάταγμα βρίσκεται για την Φέρουσα Ικανότητα, μέσα από τη Νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας.
«Η πλειοψηφία των αποφάσεων του ΣτΕ συγκλίνει στο ότι η “Φέρουσα Ικανότητα” αποτελεί πολεοδομικό κριτήριο, το οποίο λαμβάνεται υπόψη κατά τον χωροταξικό και πολεοδομικό σχεδιασμό», αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Κωνσταντίνος Καρατσώλης, δικηγόρος, Δίκαιο Περιβάλλοντος και Πολεοδομίας, υποψήφιος Διδάκτορας.
Ταυτόσημες έννοιες η «Φέρουσα Ικανότητα» με τη βιώσιμη ανάπτυξη
Με βάση τα αποτελέσματα επιστημονικής μελέτης, που εκπόνησε καταγράφοντας, κατηγοριοποιώντας και αξιολογώντας το νομικό και τεχνικό περιεχόμενο όλων των σημαντικών αποφάσεων του Ανώτατου Ακυρωτικού Δικαστηρίου των τελευταίων 30 ετών, ο κ. Καρατσώλης εξηγεί ότι «τα στοιχεία που λαμβάνονται υπόψη για τον υπολογισμό της βιώσιμης ανάπτυξης θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη και για τον υπολογισμό της “Φέρουσας Ικανότητας”, καθώς συχνά στη Νομολογία του ΣτΕ οι δύο αυτές έννοιες ταυτίζονται», σημειώνοντας ως βασικά συμπεράσματα της μελέτης του, ότι: «Η βιώσιμη οικιστική ανάπτυξη συνίσταται πρωτίστως στην αναζωογόνηση των οικισμών της χώρας που φθίνουν ή εγκαταλείπονται, προς τους οποίους θα πρέπει να κατευθύνεται η αναπτυξιακή δραστηριότητα. Η “Φέρουσα Ικανότητα” συνδυάζεται και με κριτήρια μη ποσοτικά, όπως ο χαρακτήρας των νησιών ως παραδοσιακών ανθρωπογενών συστημάτων και περιοχών ως ευαίσθητων οικοσυστημάτων. Άρα, το μέγεθος της “Φέρουσας Ικανότητας” πρέπει να ερευνάται και υπό αυτό το πρίσμα. Ιδιαιτέρως, ειδική πρόνοια πρέπει να υπάρχει για την διατήρηση του χαρακτήρα των μικρών νησιών και του νησιωτικού ανθρωπογενούς και φυσικού περιβάλλοντος και τοπίου τους.
Ο υπολογισμός και η εκτίμηση της «Φέρουσας Ικανότητας» αποτελούν βασικό κριτήριο ορθολογικού ελέγχου των χρήσεων γης
Οι αλλαγές ή οι αυξήσεις σε πολεοδομικά μεγέθη (π.χ. αύξηση συντελεστή) επηρεάζουν την «Φέρουσας Ικανότητα» και γι’ αυτό πρέπει να την λαμβάνουν υπόψη. Η “Φέρουσα Ικανότητα” αφορά ευρύ πεδίο δραστηριοτήτων, μεταξύ άλλων: τουρισμό, ενέργεια, πρωτογενή τομέα, υδατοκαλλιέργειες (ΠΟΑΥ), βιομηχανία, κ.α. Οι αποφάσεις του ΣτΕ για τη “Φέρουσα Ικανότητα”, σύμφωνα με την μελέτη που εκπόνησε ο Κωνσταντίνος Καρατσώλης και ομάδα εξειδικευμένων σε πολεοδομικά και χωροταξικά θέματα συνεργατών του νομικών, αποτελούμενη από τις κυρίες Βασιλοπουλου Ιωάννα, δικηγόρος ΜΔΕ, Μιχαλακέα Αθηνά, δικηγόρος ΜΔΕ, Υπ. Δρ., Τσακαλογιάννη Ιφιγένεια, δικηγόρος ΜΔΕ, MSc μπορούν να καταχωρηθούν συστηματικά σε γενικές θεματικές κατηγορίες, όπως για: Οικισμούς και Επεκτάσεις Οικισμών, το νησιωτικό οικοσύστημα και σε άλλους/ειδικούς τομείς δραστηριοτήτων.
Τι αλλάζει για τον χωρικό, πολεοδομικό σχεδιασμό και τις επενδύσεις
Τι σημαίνει μέσα από τη νομολογία του ΣτΕ, η εφαρμογή της “Φέρουσας Ικανότητας” στις βασικές αυτές θεματικές κατηγορίες χωρικού, πολεοδομικού και αναπτυξιακού σχεδιασμού; Ο κύριος Καρατσώλης εξηγεί: «Για Οικισμούς και Επεκτάσεις Οικισμών: πλήθος αποφάσεων του ΣτΕ αναφέρονται στη “Φέρουσα Ικανότητα” ως στοιχείο εκτίμησης της ικανοποίησης των οικιστικών αναγκών, οι οποίες είτε απορροφώνται από τους υπάρχοντες οικισμούς είτε εξυπηρετούνται με την επέκταση των ορίων οικισμών ή τη δημιουργία νέων.
Από τη συστηματική ανάλυση προκύπτει ότι στην περίπτωση αυτή πρέπει να μελετηθούν:
α) η δυνατότητα απορρόφησης των οικιστικών πιέσεων από τους υφιστάμενους οικισμούς για την οποία λαμβάνονται ως στοιχεία εκτίμησης της “Φέρουσας Ικανότητας”, κατά το ΣτΕ: το βάρος του πληθυσμού, τα κριτήρια που σχετίζονται με τους νέους οικιστικούς υποδοχείς και προβλέπονται από πολεοδομικά – χωροταξικά σχέδια (π.χ. ΓΠΣ) , το οδικό δίκτυο, η δυνατότητα του υδρευτικού δικτύου να εξυπηρετήσει τον προσδοκώμενο πληθυσμό και τους νέους οικισμούς, χωρίς υπερεκμετάλλευση των υδατικών πόρων.
β) η προστασία του “πολιτιστικού κεφαλαίου”, για την οποία λαμβάνεται, ως στοιχείο εκτίμησης της “Φέρουσας Ικανότητας”, κατά το ΣτΕ, η μη μεταβολή της πολεοδομικής φυσιογνωμίας της οικιστικής περιοχής και
γ) η μη υπέρβαση της φυσικής χωρητικότητας της οικιστικής περιοχής, για την οποία λαμβάνονται, ως στοιχεία εκτίμησης της “Φέρουσας Ικανότητας”: η προστασία των φυσικών πόρων, και η ικανότητα των υποδομών, τεχνικής και κοινωνικής υφής».
Προδιαγραφές για το νησιωτικό οικοσύστημα: Ειδικά για τα μικρά νησιά, παγίως γίνεται δεκτό από το ΣτΕ ότι είναι δεκτικά μόνο μορφών ήπιας ανάπτυξης, συμβατής με τον ευαίσθητο χαρακτήρα τους. Με άλλα λόγια, ο θεμελιώδης κανόνας της βιώσιμης ανάπτυξης επιτάσσει τον ορθολογικό χωροταξικό και πολεοδομικό σχεδιασμό και ισχύει κατά μείζονα λόγο για την προστασία των ευαίσθητων οικοσυστημάτων όπως τα μικρά νησιά. Άρα, η φέρουσα ικανότητα των μικρών νησιών αποτελεί μέγεθος που πρέπει να εκτιμηθεί ιδιαιτέρως από τις μελέτες που πρόκειται να εκπονηθούν.
Από τη νομολογία του ΣτΕ διαπιστώνεται ότι για τον υπολογισμό της “Φέρουσας Ικανότητας” των μικρών νησιών στοιχεία εκτίμησης είναι: α) η πολλαπλή χρήση εγχώριων πόρων των μικρών νησιών, και β) η προστασία και διατήρηση της βιοποικιλότητάς τους.
Προσεγγίσεις της “Φέρουσας Ικανότητας” σε άλλους/ειδικούς τομείς δραστηριοτήτων: Από τις αποφάσεις του ΣτΕ διαπιστώθηκε ότι η εκτίμηση της Φέρουσας Ικανότητας θεωρείται απαραίτητο στοιχείο για την έγκριση Ειδικών Σχεδίων Χωρικής Ανάπτυξης Στρατηγικών Επενδύσεων (Ε.Σ.Χ.Α.Σ.Ε.) και Ειδικών Σχεδίων Χωρικής Ανάπτυξης Δημοσίων Ακινήτων (Ε.Σ.Χ.Α.Δ.Α.), αλλά και για την έγκριση δημιουργίας υποδοχέων αποβλήτων (ΟΕΔΑ – Ολοκληρωμένη Εγκατάσταση Διάθεσης Απορριμμάτων), Περιοχών Ολοκληρωμένης Ανάπτυξης Υδατοκαλλιεργειών (Π.Ο.Α.Υ.) και εγκαταστάσεων ΑΠΕ. Μάλιστα, η νομολογία του ΣτΕ φαίνεται να εκτιμά διαφορετικά το στοιχείο της Φέρουσας Ικανότητας για την εγκατάσταση ΑΠΕ σε μικρά νησιά σε σύγκριση με την εγκατάστασή τους στον ηπειρωτικό χώρο».
Έλεγχος στις σωρευτικές επιπτώσεις δραστηριοτήτων
Στα βασικά κριτήρια υπολογισμού της “Φέρουσας Ικανότητας” είναι και ο υπολογισμός των σωρευτικών επιπτώσεων χρήσεων και δραστηριοτήτων σε μία περιοχή. Σχετικά ο Κωνσταντίνος Καρατσώλης αναφέρει ότι: «Στην πλειοψηφία των αποφάσεων του ΣτΕ που αφορούν βιομηχανικές δραστηριότητες, εγκαταστάσεις διαχείρισης αποβλήτων, έργα μεταφορών ή παραγωγική δραστηριότητα κρίθηκε πως στο πλαίσιο εκτίμησης της “Φέρουσας Ικανότητας” πρέπει να εξετάζονται και οι επιπτώσεις που τυχόν θα έχει μια νέα εγκατάσταση δεδομένης της σώρευσης με υπάρχουσες χρήσεις καθώς και εγκαταστάσεις ίδιων χρήσεων. Επιπλέον, το ΣτΕ έχει επισημάνει πολλές φορές πως για την εκτίμηση της «Φέρουσας Ικανότητας» σε μονάδες διαχείρισης αποβλήτων (ΟΕΔΑ), βιομηχανίες, μονάδες κτηνοτροφίας και μεταναστευτικές δομές πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι σωρευτικές επιπτώσεις στο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον από την παράλληλη λειτουργία τέτοιου είδους μονάδων, με επίκεντρο στο αθροιστικό αποτέλεσμα αντιστοίχων διαφόρου είδους οχλήσεων στην περιοχή ενδιαφέροντος. Αντιστοίχως, έχει επισημανθεί το δυνητικό αθροιστικό ζημιογόνο αποτέλεσμα από ομοειδείς εγκαταστάσεις από την ταυτόχρονη λειτουργία εγκαταστάσεων».
