Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε μέτρα για την ενίσχυση της κυκλικότητας του τομέα της αυτοκινητοβιομηχανίας, τα οποία καλύπτουν τον σχεδιασμό, την παραγωγή και την επεξεργασία των οχημάτων στο τέλος του κύκλου ζωής τους. Η πρωτοβουλία αυτή θα βελτιώσει την πρόσβαση σε πόρους για την οικονομία της ΕΕ, θα συμβάλει στην επίτευξη των περιβαλλοντικών και κλιματικών στόχων της ΕΕ, ενισχύοντας παράλληλα την ενιαία αγορά και συμβάλλοντας στην αντιμετώπιση των προκλήσεων που συνδέονται με τον εν εξελίξει μετασχηματισμό της αυτοκινητοβιομηχανίας.
Σύμφωνα με τη σχετική ανακοίνωση, οι προτεινόμενες δράσεις αναμένεται να αποφέρουν καθαρά έσοδα ύψους 1.8 δισ. EUR έως το 2035, με τη δημιουργία πρόσθετων θέσεων εργασίας και τη βελτίωση των ροών εσόδων για τη βιομηχανία διαχείρισης και ανακύκλωσης αποβλήτων. Επιπλέον, θα συμβάλουν στη βελτίωση της οδικής ασφάλειας σε τρίτες χώρες, αποτρέποντας την εξαγωγή μη οδικών οχημάτων και μειώνοντας την επιβλαβή ρύπανση και τους κινδύνους για την υγεία στις χώρες που εισάγουν μεταχειρισμένα οχήματα από την ΕΕ.
Ο προτεινόμενος κανονισμός, ο οποίος αντικαθιστά τις ισχύουσες οδηγίες για τα οχήματα στο τέλος του κύκλου ζωής τους και για τη δυνατότητα επαναχρησιμοποίησης, ανακύκλωσης και ανάκτησης, αναμένεται να έχει σημαντικά περιβαλλοντικά οφέλη, συμπεριλαμβανομένης της ετήσιας μείωσης κατά 12.3 εκατομμύρια τόνους εκπομπών CO2 έως το 2035, της καλύτερης αξιοποίησης 5.4 εκατομμυρίων τόνων υλικών και της αυξημένης ανάκτησης κρίσιμων πρώτων υλών. Η εφαρμογή του κανονισμού θα οδηγήσει σε μακροπρόθεσμη εξοικονόμηση ενέργειας στο στάδιο της μεταποίησης, σε μείωση της εξάρτησης από εισαγόμενες πρώτες ύλες και στην προώθηση βιώσιμων και κυκλικών επιχειρηματικών μοντέλων.
Δράσεις για κυκλική μετάβαση και μεγαλύτερη ανθεκτικότητα στον τομέα της αυτοκινητοβιομηχανίας
Προβλέπεται ότι η αυτοκινητοβιομηχανία θα καταστεί ο μεγαλύτερος καταναλωτής κρίσιμων πρώτων υλών που χρησιμοποιούνται σε μόνιμους μαγνήτες κινητήρων ηλεκτρονικής κίνησης στην Ευρώπη. Η ενίσχυση της ανθεκτικότητας της ΕΕ έναντι των διαταραχών της αλυσίδας εφοδιασμού και η μείωση της εξάρτησής της από τις εισαγωγές κρίσιμων πρώτων υλών είναι καίριας σημασίας για τη μετάβαση σε οχήματα μηδενικών εκπομπών. Για να διευκολυνθεί η μετάβαση του τομέα, η Επιτροπή αναθεώρησε την ισχύουσα νομοθεσία και προτείνει έναν ενιαίο κανονισμό που επικεντρώνεται σε διάφορα βασικά στοιχεία για τη βελτίωση της ποιότητας του σχεδιασμού, της συλλογής και της ανακύκλωσης, διευκολύνοντας παράλληλα τις υποχρεώσεις υποβολής εκθέσεων:
• «Εγκύκλιος σχεδιασμού»: Η ενίσχυση της κυκλικότητας στον σχεδιασμό και την παραγωγή οχημάτων θα συμβάλει στη διασφάλιση της εύκολης αποσυναρμολόγησής τους. Οι κατασκευαστές αυτοκινήτων θα πρέπει να παρέχουν σαφείς και λεπτομερείς οδηγίες για τους αποσυναρμολογητές σχετικά με τον τρόπο αντικατάστασης και αφαίρεσης εξαρτημάτων και κατασκευαστικών στοιχείων κατά τη χρήση και το στάδιο του τέλους του κύκλου ζωής ενός οχήματος.
• «Χρήση ανακυκλωμένου περιεχομένου»: Το 25 % του πλαστικού που χρησιμοποιείται για την κατασκευή ενός νέου οχήματος θα πρέπει να προέρχεται από ανακύκλωση, εκ του οποίου το 25 % πρέπει να ανακυκλώνεται από οχήματα στο τέλος του κύκλου ζωής τους.
• «Καλύτερη μεταχείριση»: Τα μέτρα θα οδηγήσουν στην ανάκτηση περισσότερων και καλύτερης ποιότητας πρώτων υλών, συμπεριλαμβανομένων των κρίσιμων πρώτων υλών, των πλαστικών, του χάλυβα και του αλουμινίου. Το 30 % των πλαστικών από οχήματα στο τέλος του κύκλου ζωής τους θα πρέπει να ανακυκλώνεται. Πρόσθετα μέτρα θα στηρίξουν την αγορά επαναχρησιμοποίησης, ανακατασκευής και ανακαίνισης εξαρτημάτων και κατασκευαστικών στοιχείων ενός οχήματος. Τα κράτη μέλη ενθαρρύνονται να παρέχουν κίνητρα σε συνεργεία και συνεργεία επισκευής για τη στήριξη της πώλησης ανταλλακτικών.
• «Βελτίωση της διακυβέρνησης»: Οι νέοι κανόνες θα ενισχύσουν την ευθύνη του παραγωγού με τη θέσπιση εθνικών συστημάτων διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού βάσει ενιαίων απαιτήσεων. Τα συστήματα αυτά θα έχουν ως στόχο την παροχή κατάλληλης χρηματοδότησης για τις υποχρεωτικές εργασίες επεξεργασίας αποβλήτων, την παροχή κινήτρων στους φορείς ανακύκλωσης για τη βελτίωση της ποιότητας των ανακυκλωμένων υλικών από οχήματα στο τέλος του κύκλου ζωής τους, προωθώντας έτσι την ενισχυμένη συνεργασία μεταξύ των φορέων επεξεργασίας και των κατασκευαστών.
• «Συλλογή περισσότερων και εξυπνότερων»: Για να σταματήσει η εξαφάνιση των οχημάτων, η πρόταση προβλέπει καλύτερη επιβολή των ισχυόντων κανόνων και αυξάνει τη διαφάνεια. Αυτό σημαίνει περισσότερες επιθεωρήσεις, ψηφιακή παρακολούθηση των οχημάτων στο τέλος του κύκλου ζωής τους σε ολόκληρη την ΕΕ, καλύτερο διαχωρισμό των παλαιών αυτοκινήτων από τα αυτοκίνητα στο τέλος του κύκλου ζωής τους, περισσότερα πρόστιμα για παραβάσεις και απαγόρευση εξαγωγής μεταχειρισμένων οχημάτων που δεν είναι τεχνικώς άξια.
• «Κάλυψη περισσότερων οχημάτων»: Το πεδίο εφαρμογής των μέτρων αυτών θα επεκταθεί σταδιακά ώστε να συμπεριλάβει νέες κατηγορίες, όπως οι μοτοσικλέτες, τα φορτηγά και τα λεωφορεία, εξασφαλίζοντας μια πιο ολοκληρωμένη κάλυψη.
Η πρόταση κανονισμού της Επιτροπής σχετικά με τις απαιτήσεις κυκλικότητας για τον σχεδιασμό οχημάτων και τη διαχείριση των οχημάτων στο τέλος του κύκλου ζωής τους θα εξεταστεί τώρα από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο στο πλαίσιο της συνήθους νομοθετικής διαδικασίας.
6 εκατ. οχήματα «πεθαίνουν» ετησίως στην Ευρώπη
Κάθε χρόνο, πάνω από έξι εκατομμύρια οχήματα στην Ευρώπη φθάνουν στο τέλος του κύκλου ζωής τους. Ο ανεπαρκής χειρισμός των οχημάτων στο τέλος της ζωής τους έχει ως αποτέλεσμα απώλεια αξίας και ρύπανση. Η πρόσφατη αξιολόγηση της ισχύουσας νομοθεσίας της ΕΕ που ρυθμίζει τον τομέα — οδηγία 2000/53/ΕΚ για τα οχήματα στο τέλος του κύκλου ζωής τους («οδηγία ΟΤΚΖ», που εκδόθηκε το 2000) και οδηγία 2005/64/ΕΚ σχετικά με την έγκριση τύπου μηχανοκίνητων οχημάτων όσον αφορά τη δυνατότητα επαναχρησιμοποίησης, ανακύκλωσης και ανάκτησής τους («οδηγία για την έγκριση τύπου 3R», που εκδόθηκε το 2005) — κατέδειξε ότι απαιτούνται σημαντικές βελτιώσεις για την τόνωση της μετάβασης του τομέα της αυτοκινητοβιομηχανίας σε μια κυκλική οικονομία, μειώνοντας έτσι τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις που συνδέονται με την παραγωγή και την επεξεργασία των οχημάτων στο τέλος του κύκλου ζωής τους, και ενισχύοντας τη βιωσιμότητα της αυτοκινητοβιομηχανίας και της βιομηχανίας ανακύκλωσης στην Ευρώπη.
Ο προτεινόμενος κανονισμός συνάδει με τον στόχο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και του σχεδίου δράσης για την κυκλική οικονομία για την επίτευξη μιας πιο βιώσιμης και ανθεκτικής αυτοκινητοβιομηχανίας. Συνδέεται στενά και υποστηρίζει την εφαρμογή διαφόρων σημαντικών νομοθετικών πρωτοβουλιών, όπως ο νόμος για τις κρίσιμες πρώτες ύλες, ο κανονισμός για τις ηλεκτρικές στήλες, η οδηγία-πλαίσιο για τα απόβλητα, η οδηγία για τα ΑΗΗΕ και ο κανονισμός για τον οικολογικό σχεδιασμό για βιώσιμα προϊόντα.
Ο Φρανς Τίμερμανς, εκτελεστικός αντιπρόεδρος για την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, δήλωσε: «Όλοι στην Ευρώπη θα πρέπει να είναι σε θέση να φτάσουν από το Α έως το Β με τον πλέον βιώσιμο τρόπο.
Τα επόμενα χρόνια, όλο και περισσότερα αυτοκίνητα μηδενικών εκπομπών θα εισέλθουν στην αγορά, αυξάνοντας τη ζήτηση για πολύτιμα, πρωτογενή υλικά. Η σημερινή μας πρόταση θα διασφαλίσει ότι ανακυκλώνουμε και επαναχρησιμοποιούμε όσο το δυνατόν περισσότερα από αυτά τα υλικά, προσφέροντας νέα ζωή στα κατασκευαστικά στοιχεία των αυτοκινήτων μας και μειώνοντας σημαντικά το περιβαλλοντικό αποτύπωμα των οδικών μεταφορών μας».
Από την πλευρά του, ο κ. Βιργκίνιους Σινκέβιτσιους, επίτροπος Περιβάλλοντος, Ωκεανών και Αλιείας, τόνισε: «Η αυτοκινητοβιομηχανία διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην επιτάχυνση της μετάβασης στην κυκλική οικονομία. Με βάση την προσέγγιση του κύκλου ζωής που συμφωνήσαμε για τις μπαταρίες, προτείνουμε σήμερα κανόνες για να καταστούν τα οχήματα κυκλικά εκ σχεδιασμού και να διασφαλιστεί ότι στο τέλος του κύκλου ζωής τους τα οχήματα αποτελούν πηγή πολύτιμων ανταλλακτικών, κρίσιμων πρώτων υλών και άλλων βασικών πόρων, όπως το υψηλής ποιότητας ανακυκλωμένο πλαστικό και χάλυβας. Αυτή η νέα προσέγγιση θα καταστήσει την ευρωπαϊκή αυτοκινητοβιομηχανία πιο βιώσιμη και ανθεκτική, θα μειώσει την εξάρτηση από πρωτογενείς πρώτες ύλες και ενέργεια, θα τονώσει τον τομέα ανακύκλωσης της ΕΕ και θα ενισχύσει τις αγορές μεταχειρισμένων ανταλλακτικών και δευτερογενών υλικών».
Ο Τιερί Μπρετόν, επίτροπος Εσωτερικής Αγοράς, υπογράμμισε: «Η νέα μας πρόταση θα στηρίξει τη μετάβαση του βιομηχανικού οικοσυστήματος της αυτοκινητοβιομηχανίας στην κυκλικότητα, θα τονώσει τη βιομηχανία ανακύκλωσης, δημιουργώντας παράλληλα περισσότερες από 22,000 θέσεις εργασίας και θα βελτιώσει τη λειτουργία της ενιαίας αγοράς. Η βελτίωση της ανακύκλωσης και της κυκλικότητας, ιδίως με την ανάκτηση πιο κρίσιμων πρώτων υλών, θα συμβάλει στη δημιουργία ανθεκτικότερων αλυσίδων εφοδιασμού και στη μείωση της έκθεσης στην αστάθεια των τιμών».
