Κατά τη διάρκεια της τελευταίας τετραετίας η Ελλάδα βρέθηκε στις πρώτες θέσεις της ΕΕ από πλευράς απορρόφησης πόρων ΕΣΠΑ. Σήμερα στέκεται μπροστά σε τεράστια κοινοτικά κονδύλια, από το νέο ΕΣΠΑ και το Ταμείο Ανάκαμψης. Μπορεί να εμφανίσει αντίστοιχα αποτελέσματα και μάλιστα υπό τις ασφυκτικές χρονικές προθεσμίες του Ταμείου Ανάκαμψης;
Σε αυτό το ερώτημα η Νίκη Δανδόλου, Ειδική Γραμματέας, Διαχείρισης Προγραμμάτων Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου (ΕΣΠΑ) απαντά καταφατικά και παραθέτει τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες τούτο είναι εφικτό, σε συνέντευξη που παραχώρησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Ως μηχανικός στον ιδιωτικό τομέα στην Ελλάδα και το εξωτερικό και με πολυετή εμπειρία εκπροσωπώντας τη χώρα από θέσεις ευθύνης σε παραγωγικά υπουργεία, η κα. Δανδόλου δηλώνει ότι η υψηλή απορρόφηση κοινοτικών πόρων που εμφάνισε η χώρα μας την τελευταία τετραετία δεν ήταν ούτε δεδομένη ούτε αυτονόητη. Αντιθέτως, συνέβη γιατί υπήρξε κατάλληλος σχεδιασμός αλλά και ανασχεδιασμός ώστε, υπό το φως των αλλεπάλληλων κρίσεων που υπήρξαν, (πανδημία, ενεργειακό κ.ά.) να αποφύγουμε μία κατάσταση lose-lose, δηλαδή καθυστερήσεων εξαιτίας των lockdowns, και να εξασφαλίσουμε μία win – win, δηλαδή, στήριξης της οικονομίας και υψηλής απορρόφησης κονδυλίων ΕΣΠΑ. Για να γίνει αυτό, «όπως καταλαβαίνετε, το στοίχημα της αξιοπιστίας πρέπει να είναι ήδη κερδισμένο. Κανείς δεν υπογράφει την παροχή δισεκατομμυρίων προς κάποια χώρα, χωρίς εχέγγυα αξιοπιστίας», σημειώνει.
Όπως τονίζει, «εφεξής το διακύβευμα είναι η συνέχιση και διασφάλιση αυτής της θετικής πορείας. Είναι κατανοητό πως ένα πλαίσιο σταθερότητας ευνοεί έναν μακροπρόθεσμο αναπτυξιακό προγραμματισμό, που είναι, με τη σειρά του, καίρια προϋπόθεση για την αξιοποίηση των κοινοτικών πόρων και το πολλαπλασιαστικό όφελος που αυτοί μπορούν να προσφέρουν».
Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της συνέντευξης που παραχώρησε η Νίκη Δανδόλου, Ειδική Γραμματέας, Διαχείρισης Προγραμμάτων Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου (ΕΣΠΑ) στο ΑΠΕ-ΜΠΕ και τον Ν. Γ. Δρόσο.
Ερ. Η Ελλάδα βρίσκεται στο τέλος ενός προγράμματος ΕΣΠΑ και στην έναρξη ενός νέου, συνολικού προϋπολογισμού, 26,2 δισ. Ευρώ. Ταυτόχρονα, ωφελείται και από τα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, συνολικού προϋπολογισμού δανείων 12, 7 δισ. Ευρώ και επιδοτήσεων ύψους 18,2 δισ. Ευρώ. Είναι δεδομένη η δυνατότητα της χώρας να απορροφήσει και κυριότερα να αξιοποιήσει αυτά τα τεράστια κονδύλια;
Απ. Είναι ένα σύνθετο ζήτημα κ. Δρόσο. Επιτρέψτε μου να σας εξηγήσω.
Η Ελλάδα διαχρονικά απολαμβάνει της συνδρομής της πολιτικής συνοχής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα λεγόμενα “ΕΣΠΑ” και ασφαλώς έχει περάσει από σειρά σταδίων, άλλοτε με ιδιαίτερα επιτυχή αποτελέσματα, άλλοτε όχι.
Δεν προσδιορίζω το κριτήριο που διαχωρίζει την επιτυχία μόνον στην απορρόφηση αλλά και στο όφελος που προκύπτει από την αξιοποίηση αυτών των κονδυλίων, ευρύτερα. Γιατί, συμφωνώ μαζί σας απόλυτα, η παροχή χρηματοδότησης σε οποιαδήποτε οικονομία αποτελεί μεν την αφετηρία, αλλά στη συνέχεια πρέπει να συνδέεται με σχεδιασμό και στρατηγική, θεσμικές βελτιώσεις και αναβαθμισμένους τρόπους υλοποίησης των κρίσιμων έργων και δράσεων όπου θα κατευθυνθεί αυτή η χρηματοδότηση.
Ως προς τους αριθμούς, η Ελλάδα βρίσκεται τώρα, όπως είπατε, στο τέλος μίας προγραμματικής περιόδου και στην αρχή μίας άλλης. Στη διάρκεια των τελευταίων τεσσάρων ετών η Ελλάδα βρέθηκε στις πρώτες θέσεις στην ΕΕ από πλευράς απορρόφησης πόρων ΕΣΠΑ, από ποσοστό 27,3% το 2019 στο 85% σήμερα, με ορισμένα προγράμματα να ξεπερνούν το 90%. Και αυτό παρά τις αλλεπάλληλες κρίσεις με τις οποίες ήρθαμε αντιμέτωποι, της πανδημίας, ή της ενεργειακής κρίσης κ.ά. Αυτό δεν ήταν ούτε δεδομένο, ούτε αυτονόητο, αντιθέτως συνέβη γιατί υπήρξε κατάλληλος ανασχεδιασμός και επιτάχυνση, ούτως ώστε να παράσχουμε την χρηματοδότηση που εκτάκτως ήταν αναγκαία στην υγεία, την στήριξη της επιχειρηματικότητας και της απασχόλησης και πολλών άλλων τομέων.
Δηλαδή, το γεγονός της επάρκειας που εμφάνισε η χώρα ως προς τη διαχείριση και σχεδιασμό αυτών των κονδυλίων οδήγησε από ένα ενδεχόμενο lose-lose, τελικά σε ένα win-win. Εννοώ πως εξαιτίας των lockdowns θα μπορούσαν να έχουν υπάρξει αντικειμενικές καθυστερήσεις και μειωμένη απορρόφηση, όπως και μεγάλη επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισμού. Ενώ, τελικά, με τις αντισταθμιστικές κινήσεις στις οποίες προχωρήσαμε, όλες εγκεκριμένες από την ΕΕ, η απορρόφηση -δηλαδή ακριβώς η υλοποίηση και πληρωμή δράσεων- υπήρξε ταχεία και ταυτόχρονα η στήριξη του κρατικού προϋπολογισμού και κατά προέκταση της οικονομίας και της κοινωνίας, άμεση. Επομένως τόσο ως προς τους αριθμούς, όσο και ως προς την πραγματική οικονομία, δόθηκαν συγκεκριμένες λύσεις.
Ερ. Άρα, τίποτε δεν είναι δεδομένο αλλά εξαρτάται από τις συνθήκες και την επάρκεια υπέρβασής τους. Τώρα πού βρισκόμαστε;
Απ. Σήμερα βρισκόμαστε μπροστά σε ένα θετικό αποτέλεσμα για τους λόγους που συζητήσαμε. Εφεξής το διακύβευμα είναι η συνέχιση και διασφάλιση αυτής της θετικής πορείας.
Είναι κατανοητό πως ένα πλαίσιο σταθερότητας ευνοεί έναν μακροπρόθεσμο αναπτυξιακό προγραμματισμό, που είναι με τη σειρά του, καίρια προϋπόθεση για την αξιοποίηση των Κοινοτικών πόρων και το πολλαπλασιαστικό όφελος που αυτοί μπορούν να προσφέρουν.
Διανύουμε μία περίοδο κατά την οποία συμπίπτουν χρονικά – για πρώτη φορά – δυο ιδιαίτερα σημαντικά Κοινοτικά χρηματοδοτικά προγράμματα. Έως το τέλος του 2026 το Ταμείο Ανάκαμψης και έως το τέλος του 2027 το νέο ΕΣΠΑ (προγραμματικά, οικονομικά έως το 2029).
Υπ’ αυτό το πρίσμα το μέτρο της επιτυχίας εξαρτάται από την ύπαρξη γνώσης, ετοιμότητας και επάρκειας, όπως αναφέρατε κ. Δρόσο, στοιχείων, όμως, που είμαστε στην ευχάριστη θέση να έχουν τύχει ευρωπαϊκής αναγνώρισης για τη χώρα μας, με αντικειμενικά κριτήρια και μέτρα. Τόσο σε ό,τι αφορά στο ΕΣΠΑ, όσο και στο ΤΑΑ.
Ερ. Κυρία Δανδόλου, έχετε πολυετή εμπειρία στα ευρωπαϊκά πράγματα. Ποια είναι τα συμπεράσματα στα οποία έχετε καταλήξει σε σχέση με την εκπροσώπηση της χώρας μας στο Κοινοτικό γίγνεσθαι;
Απ. Έχω υπάρξει -σε διάφορα ευρωπαϊκά τραπέζια συσκέψεων- μάρτυρας στιγμών υπερηφάνειας αλλά και αμηχανίας παλαιότερα. Το συμπέρασμά μου είναι ότι η στιγμή της υπερηφάνειας μπορεί να προκύψει μόνον από την καλή προετοιμασία και τα στοιχεία που προαναφέραμε, τα οποία ακριβώς δημιουργούν συνθήκες αξιοπιστίας για τις εθνικές μας αντιπροσωπείες. Όταν διαπραγματεύεται κανείς με την ΕΕ (δηλαδή με συγκρίσιμους όρους με 28 χώρες) και ειδικά για πόρους, όπως καταλαβαίνετε, το στοίχημα της αξιοπιστίας πρέπει να είναι ήδη κερδισμένο. Κανείς δεν υπογράφει την παροχή δισεκατομμυρίων προς κάποια χώρα, χωρίς εχέγγυα αξιοπιστίας. Θυμάστε πόσο ζωντανά το είδαμε αυτό στην περίπτωση των μνημονίων για παράδειγμα. Με τραυματισμένη αξιοπιστία δύσκολα περνάνε θέσεις. Επιπλέον επρόκειτο τότε για διεθνή δάνεια, ενώ εδώ συζητάμε για πόρους που δεν επιστρέφουμε. Ένας λόγος παραπάνω να είμαστε σοβαροί σε κάθε διαπραγμάτευση και εκπροσώπηση. Διαφορετικά δεν μπορούν ούτε πόροι να διεκδικηθούν, ούτε να δοθούν έγκαιρα λύσεις για τη χώρα μας σε προβλήματα που μπορεί να ανακύψουν -και συχνά ανακύπτουν.
Στη διάρκεια των τελευταίων 4 ετών, η διασφάλιση της αξιοπιστίας σε κάθε επίπεδο ήταν η κρίσιμη παράμετρος που οδήγησε σε διεθνή αναγνώριση. Γεγονός εμφανές τόσο στο ΕΣΠΑ και άλλα ευρωπαϊκά fora, όσο και διεθνώς με τις επενδύσεις που ήρθαν στην Ελλάδα, μέχρι τα ανώτατα επίπεδα, με πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα την αναγνώριση και αποδοχή που επεφύλαξε το αμερικανικό Κογκρέσο στον Κυριάκο Μητσοτάκη ως Πρωθυπουργό. Η αξιοπιστία είναι παρακαταθήκη για τη χώρα. Έξω και μέσα.
Ερ. Πάνω σε αυτό, η αξιοπιστία περνάει στην καθημερινή λειτουργία της διακυβέρνησης, των υπουργείων, των φορέων;
Απ. Ο αγώνας είναι διμέτωπος. Πρέπει να είμαστε Έλληνες στην Ευρώπη και Ευρωπαίοι στην Ελλάδα, κ. Δρόσο.
Τι θέλω να πω. Η αξιοπιστία είναι το εργαλείο όπως είπαμε όχι για να μας βάλει κάποιος “καλό βαθμό”, αλλά για να περνάνε οι θέσεις μας, οι προτεραιότητες της χώρας μας. Δεν πρόκειται για κάποιο ραγιαδισμό.
Από την άλλη, η Ευρώπη έχει διδάξει και έχει ακόμα να μας διδάξει πολλά ώστε ακριβώς να βελτιώσουμε τη ζωή μας, να πάρουμε τις καλές πρακτικές, τα παραδείγματα που στον κάθε τομέα, ακόμα και τη διακυβέρνηση, φυσικά. Να βελτιώσουμε τις δομές, να έχουμε σύγχρονες και διαφανείς μεθόδους εργασίας και μαζί να ανεβάσουμε τους στόχους μας σε κάθε τομέα, υποδομές, περιβάλλον, ενέργεια, επιχειρηματικότητα, απασχόληση, υγεία. Αυτό γίνεται ακολουθώντας κανόνες και πρακτικές που εφαρμόζουν οι προηγμένοι εταίροι μας, αυτό γίνεται με μεταρρυθμίσεις, με βελτιώσεις που απαιτούν πολλή δουλειά, ενίοτε και το περίφημο “σπάσιμο αυγών”.
Όμως για αυτό δεν μπήκαμε σε αυτή την Ένωση; Όχι μόνο για τους πόρους, και αυτοί απαραίτητοι, αλλά για ένα σύγχρονο και οργανωμένο κράτος δικαίου; Για μια πολιτισμένη διοίκηση, μια πολιτισμένη καθημερινότητα για τους πολίτες, παντού; Αυτό δεν αναζητούσαν οι Έλληνες που έφυγαν στο εξωτερικό;
Το ζητούμενο, που είναι μία «μόνιμη» αξιοπιστία αν θέλετε, δεν μπορεί να αποκτηθεί χωρίς να έχουμε φτιάξει τα του οίκου μας, ακριβώς. Και προς αυτό εργαζόμαστε.
Η αξιοπιστία της πολιτείας δεν είναι βιτρίνα. Είναι προς το συμφέρον μας, από όλες τις πλευρές, να αποτελεί προϊόν πραγματικής ανανέωσης και αναβάθμισης. Αυτό δεν έχει νόημα να επιβάλλεται, το θέλουμε και μόνοι μας. Τουλάχιστον η παρούσα διακυβέρνηση για την οποία μπορώ να μιλήσω.
Ερ. Ως προς το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο που είναι το χαρτοφυλάκιό σας, ποιες είναι οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει η χώρα μας;
Απ. Το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο συγχρηματοδοτεί δράσεις για την απασχόληση, την κοινωνική ένταξη, την εκπαίδευση, τις δεξιότητες, -και σημειώνω εδώ ότι το 2023 έχει οριστεί ως ευρωπαϊκό έτος δεξιοτήτων-, κρίσιμες δράσεις για την υποστήριξη ευάλωτων και ειδικών ομάδων του πληθυσμού σε αυτά τα αντικείμενα. Άρα, η πρόκληση είναι να έχουμε σύγχρονες πολιτικές και μηχανισμούς για την υλοποίησή τους. Απλό και δύσκολο μαζί.
Εγκρίναμε το μεγαλύτερο πρόγραμμα του νέου ΕΣΠΑ «Ανθρώπινο Δυναμικό και Κοινωνική Συνοχή» ύψους 4,16 δις. Ευρώ από τα πρώτα αντίστοιχα στην ΕΕ. Δώσαμε τεκμήρια και σε αυτό το πεδίο, με στρατηγικές και με πράξεις, όπως έχει ήδη διαφανεί π.χ., με την στόχευση 1 δισ. Ευρώ ειδικά για τους νέους έως 29 ετών, με το σχέδιο δράσης Εγγύηση για το Παιδί, με ανανεωμένες πολιτικές για την ισότητα των φύλων και επομένως την πλήρη ανάδειξη αυτής της κοινωνικής ατζέντας για τα επόμενα χρόνια. Τολμώ δε να πω ότι οι πολίτες έχουν ήδη πληροφορηθεί σχετικά συγκεκριμένα προγράμματα που έρχονται για να βοηθήσουν την καθημερινότητά τους και να βελτιώσουν το βιοτικό τους επίπεδο (πχ. νταντάδες της γειτονιάς, επέκταση ολοήμερου σχολείου, ανανεωμένα προγράμματα ΔΥΠΑ-ΟΑΕΔ κ.α.).
Ερ. Υπό το φως όλων αυτών, ποιο είναι το διακύβευμα των επικείμενων εκλογών;
Απ. Οι ευρωπαϊκές και οι εθνικού επιπέδου πολιτικές, για να αποδώσουν, ξεπερνούν χρονικά τη θητεία μίας κυβέρνησης. Έτσι για τους λόγους που ήδη αναλύσαμε, για την κρισιμότητα της συγκυρίας, την επάρκεια, την αξιοπιστία, το όραμα, η προτίμησή μου για το αποτέλεσμα των εκλογών είναι σαφής. Η συνέχιση της πορείας σε αυτήν την κατεύθυνση. Γιατί πολύ απλά πιστεύω ότι ένα τέτοιο αποτέλεσμα θα είναι το καλύτερο για τη χώρα μου.
