H «Χ» είναι 42 ετών, έχει σπουδάσει πληροφορική και τα τελευταία 15 χρόνια γράφει κώδικα για μια μικρομεσαία επιχείρηση στην Ελλάδα. Το 2020, όταν η πανδημία οδηγούσε στις πρώτες καραντίνες, είχε ήδη αντιληφθεί κάτι σημαντικό: αν ήθελε να παραμείνει με αξιώσεις στον κλάδο, δεν μπορούσε να βασίζεται μόνο στο πτυχίο, ούτε μόνο στο μεταπτυχιακό της, ούτε στην εμπειρία που αποκτούσε «επί το έργον». Οι εξελίξεις στον χώρο της πληροφορικής ήταν ραγδαίες, ήδη προτού το ChatGPT εμφανιστεί στο τέλος του 2022 και η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) αρχίσει να γράφει κώδικα κατά παραγγελία σε χρόνους πολύ ταχύτερους από έναν άνθρωπο (ενίοτε με πολλές αστοχίες).
Η «Χ» αντιλήφθηκε ότι η διά βίου μάθηση και η περαιτέρω εξειδίκευση δεν είναι απλώς «χρυσός», αλλά «οξυγόνο» για την επαγγελματική της εξέλιξη. Εργαζόταν όμως πολλές ώρες την ημέρα και επιπλέον είναι μητέρα δύο μικρών παιδιών, οπότε η επανεγγραφή της στο πανεπιστήμιο παρουσίαζε πρακτικές δυσκολίες -επιπλέον, σε τέσσερα χρόνια που θα αποφοιτούσε, οι νέες γνώσεις που θα αποκτούσε πιθανώς θα ήταν ήδη παρωχημένες. Τότε, εν μέσω του πρώτου lockdown, ήταν που ανακάλυψε ότι θα μπορούσε να παρακολουθήσει ταχύρρυθμα μαθήματα για να επικαιροποιήσει τις επαγγελματικές της δεξιότητες, για τα οποία θα μπορούσε να λάβει ένα «μικροδιαπιστευτήριο» με απήχηση στην αγορά εργασίας.
Δεν ήταν η μόνη. Χιλιάδες άνθρωποι σε ΗΠΑ και Ευρώπη αποφάσισαν τα τελευταία χρόνια να αποκτήσουν ένα μικροδιαπιστευτήριο, που αποδεικνύει τι έχουν μάθει κατά τη διάρκεια μαθημάτων σύντομης διάρκειας και τις ακαδημαϊκές μονάδες που απέκτησαν.
Όπως εξήγησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Αναστασία Πούλιου, εμπειρογνώμων του Ευρωπαϊκού Κέντρου για την Ανάπτυξη της Επαγγελματικής Κατάρτισης (Cedefop), αποκεντρωμένου οργανισμού της ΕΕ, με έδρα τη Θεσσαλονίκη, τα μικροδιαπιστευτήρια δεν είναι κάτι νέο. Χρησιμοποιούνται εδώ και αρκετά χρόνια σε πολλές χώρες, κυρίως για την πιστοποίηση μαθημάτων πληροφορικής ή την επαγγελματική εξέλιξη των εργαζομένων στον τομέα της υγείας.
Ωστόσο, μετά το 2020, το ενδιαφέρον για αυτά αυξήθηκε ραγδαία, εξαιτίας κυρίως δύο παραγόντων: πρώτον, λόγω της πανδημίας, που ώθησε πολλούς ανθρώπους να επανεξετάσουν τον εργασιακό τους βίο ή να ανακαλύψουν τις δυνατότητες δια βίου μάθησης μέσω του υπολογιστή τους. Και δεύτερον, εξαιτίας της συνεχούς εξέλιξης της τεχνολογίας και ιδίως της ΤΝ, η οποία οδηγεί σε ταχύτατη απαξίωση των τεχνολογικών δεξιοτήτων των εργαζομένων. Μάλιστα, τον Δεκέμβριο του 2021 εκδόθηκε σύσταση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου σχετικά με τα μικροδιαπιστευτήρια. Έχουν όμως πραγματική απήχηση στην αγορά εργασίας; Τα εμπιστεύονται οι εργοδότες;
«Το μικροδιαπιστευτήριο με βοήθησε να πάρω προαγωγή» δηλώνουν τρεις στους δέκα
Απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα έδωσαν τέσσερις διαφορετικές έρευνες του Cedefop, σε δύο φάσεις, κατά τα χρονικά διαστήματα 7 Ιουνίου-12 Ιουλίου 2021 και 20 Νοεμβρίου 2022-15 Ιανουαρίου 2023. Οι έρευνες στηρίχθηκαν σε δείγμα σπουδαστών σε 25 χώρες (ελήφθησαν 932 απαντήσεις), εργαζομένων σε 28 χώρες (692 απαντήσεις), ατόμων που αναζητούν απασχόληση σε 16 χώρες (555 απαντήσεις) και εργοδοτών σε 21 (207 απαντήσεις). Στο σύνολο του δείγματος των ερωτηθέντων στις πρώτες τρεις έρευνες, το 13% απάντησε πως έχει αποκτήσει κάποιο μικροδιαπιστευτήριο και το 20% ότι σκοπεύει να το κάνει στο εγγύς μέλλον. Τρεις στους δέκα (29%) δήλωσαν πως σκέφτονται να αξιοποιήσουν κάποιο μικροδιαπιστευτήριο για σκοπούς περαιτέρω εκπαίδευσης και τέσσερις στους δέκα (38%) απάντησαν ότι στην παρούσα φάση προσπαθούν να αντιληφθούν ποια αξία μπορεί να έχει για τους ίδιους η απόκτηση ενός τέτοιου «μίνι» τίτλου.
Στο ερώτημα αν τα μικροδιαπιστευτήρια τους βοήθησαν επί του πρακτέου να πάρουν κάποια προαγωγή, οι ερωτηθέντες που είχαν ήδη λάβει ένα απάντησαν καταφατικά σε ποσοστό 30% και αρνητικά σε ποσοστό 47%. «Για έναν σπουδαστή θεωρείται πάρα πολύ σημαντικό να αποκτήσει ένα μικροδιαπιστευτήριο, για να συνεχίσει είτε την ακαδημαϊκή είτε την επαγγελματική του καριέρα. Για μια εργοδότρια το μικροδιαπιστευτήριο θεωρείται σημαντικό επιπλέον προσόν, την ώρα που θα προσλάβει έναν υποψήφιο. Ιδίως στον χώρο της πληροφορικής, πιθανώς θα προτιμηθεί υποψήφιος που έχει ένα επίσημο πτυχίο, αλλά ταυτόχρονα διαθέτει αυτά τα πιστοποιητικά, που σίγουρα είναι πιο σύγχρονα και αντανακλούν ακριβώς τις γνώσεις που απαιτούνται στη συγκεκριμένη χρονική συγκυρία» επισήμανε η Αναστασία Πούλιου.
Βάσει των ευρημάτων των ερευνών, μεταξύ των εργοδοτών και των εργοδοτικών οργανισμών, μόνο τρεις στους δέκα (27%) δεν είναι εξοικειωμένοι με τον όρο «μικροδιαπιστευτήρια», ενώ το 87,5% αυτών εμπιστεύονται τα μικροδιαπιστευτήρια που οδηγούν σε απόκτηση δεξιοτήτων, οι οποίες αναγνωρίζονται ως τυπικές σε εθνικό επίπεδο. Την ίδια στιγμή πάντως, υπάρχει διστακτικότητα ως προς την αξιοπιστία των διαπιστευτηρίων από εκπροσώπους δημόσιων δομών. «Αυτό που τους κάνει διστακτικούς είναι το κατά πόσο συσχετίζονται τα μικροδιαπιστευτήρια με το επίσημο σύστημα ή πλαίσιο τυπικών προσόντων σε μια χώρα, κι αν υπάρχει μεταξύ άλλων κάποια διασφάλιση ποιότητας» πρόσθεσε.
Πόσοι τέτοιοι τίτλοι υπάρχουν στην αγορά και πόσοι υπολογίζεται ότι είναι οι άνθρωποι που έχουν σπεύσει να αποκτήσουν ένα μικροδιαπιστευτήριο στην Ευρώπη ή και ειδικά την Ελλάδα; Ο αριθμός είναι άγνωστος και αυτό σχετίζεται σε σημαντικό βαθμό με το γεγονός ότι δεν υπάρχει ενιαίος ορισμός σε όλες τις χώρες: «Τα πιστοποιητικά για μορφές μάθησης σύντομης διάρκειας αναφέρονται αλλού ως “μικροδιαπιστευτήρια”, αλλού ως “μικροπιστοποίηση”, ως “διακριτικά σήματα” (badges), ή “μικρο/τμηματικοί/συμπληρωματικοί τίτλοι” και αλλού ως “πιστοποιητικά θεματικών ενοτήτων”. Είναι λοιπόν δύσκολο να μετρηθεί ο συνολικός αριθμός όταν δεν υπάρχει κοινός ορισμός» σημείωσε και πρόσθεσε ότι η εικόνα είναι πιο ξεκάθαρη ως προς τους κλάδους όπου είναι συχνότερη η απονομή μικροδιαπιστευτηρίων: πληροφορική, logistics (εφοδιαστική αλυσίδα), project management (διαχείριση έργου) και υγεία.
Και ποιοι τα απονέμουν; Τόσο δημόσιοι, όσο και ιδιωτικοί φορείς, εξήγησε. «Στην πληροφορική, για παράδειγμα, μικροδιαπιστευτήρια διαθέσιμα σε όλες τις χώρες παρέχουν εταιρείες όπως οι “Microsoft”, “Google” και “Cisco”. ‘Αλλα παραδείγματα αφορούν την περίπτωση του πάροχου ψηφιακών υπηρεσιών “Groupe Orange” στη Γαλλία, ο οποίος προσφέρει διαδικτυακά μαθήματα σε θέματα που σχετίζονται με την ψηφιακή ισότητα, την ΤΝ και την κυβερνοασφάλεια ή τη γερμανική νεοφυή επιχείρηση “Kiron”, που παρέχει διαδικτυακά μαθήματα για πρόσφυγες ανά τον κόσμο, χρησιμοποιώντας ανοικτά μαζικά διαδικτυακά μαθήματα (MOOC) και ανοικτούς εκπαιδευτικούς πόρους, με στόχο την είσοδό τους στην αγορά εργασίας, στο πανεπιστήμιο ή στο σύστημα Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης» σημείωσε. ‘Αλλο παράδειγμα είναι αυτό της Φινλανδίας, η οποία έχει καθιερώσει το «διαβατήριο υγιεινής», ένα μικροδιαπιστευτήριο που ήδη χρησιμοποιείται στο εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας κι έχει σχεδιαστεί για να προωθήσει την ασφάλεια των τροφίμων. Ο αρμόδιος ρυθμιστικός φορέας είναι η Φινλανδική Αρχή Τροφίμων, η οποία εξουσιοδοτεί διάφορους οργανισμούς να παρέχουν κατάρτιση και εξετάσεις και να εκδίδουν το διαβατήριο.
Πόση αξία έχει στη Σουηδία ένα μικροδιαπιστευτήριο που εκδίδεται στην Ελλάδα ή το αντίστροφο;
«Η απάντηση στο ερώτημα αυτό έχει να κάνει με το κατά πόσο το μικροδιαπιστευτήριο έχει εκδοθεί με τα κριτήρια που ορίζονται στην προαναφερθείσα σύσταση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, δηλαδή με το αν υπάρχει διασφάλιση ποιότητας, ποιος είναι ο πάροχος κι αν υπάρχουν ξεκάθαρα μαθησιακά αποτελέσματα. Το ιδανικό είναι να μπορεί να αντιστοιχηθεί με άλλο τίτλο σπουδών στη χώρα. Τότε σίγουρα υπάρχει η “φορητότητα” κι η δυνατότητα για επαγγελματική κινητικότητα με χρήση του μικροδιαπιστευτηρίου. Αν όμως δεν έχει εκδοθεί με τα συγκεκριμένα δεδομένα, τότε σίγουρα είναι πιο δύσκολο να αναγνωριστεί. Δεν σημαίνει ότι δεν αποτελεί ένα προσόν να το κατέχεις, αλλά για να υπάρχει πραγματικά νομισματική και ανταλλακτική αξία, είναι σημαντικό το πώς έχει εκδοθεί» τόνισε, διευκρινίζοντας ότι ειδικά στη Σουηδία δεν υπάρχει σύστημα ή δομή αναγνώρισης μικροδιαπιστευτηρίων. Η αγορά εργασίας τα αποδέχεται, αλλά για να αποκτήσουν επίσημη αναγνώριση, θα χρειαστεί σίγουρα χρόνος.
Τι σημαίνει η άνοδος των μικροδιαπιστευτηρίων για τα «κανονικά» πτυχία, σε μια περίοδο που όλοι διεκδικούν μεγαλύτερη ευελιξία στην εκπαίδευση; «Τα μικροδιαπιστευτήρια δεν θεωρούνται απειλή για τα πτυχία με την έννοια της αντικατάστασης ή υποκατάστασης τυπικών προσόντων. Τα τυπικά προσόντα κυρίως απευθύνονται σε νέα άτομα, που βρίσκονται ακριβώς πριν την επαγγελματική τους σταδιοδρομία ή στην αρχή της. Τα μικροδιαπιστευτήρια αφορούν άτομα συγκριτικά μεγαλύτερης ηλικίας, που είτε έχουν ήδη επαγγελματικά προσόντα ή εργασιακή εμπειρία ή και τα δύο. Τα μικροδιαπιστευτήρια θεωρούνται σε μεγάλο βαθμό συμπληρωματικά των υπαρχόντων τίτλων σπουδών και ενισχύουν την ικανότητα των ανθρώπων να αναταποκρίνονται στις ραγδαίες εξελίξεις» σημείωσε.
Τα μικροδιαπιστευτήρια θα βρεθούν στο επίκεντρο συνεδρίου του Cedefop (https://www.cedefop.europa.eu/en/events/microcredentials-labour-market-megatrend), στις 22-23 Ιουνίου.
