ΕΕ: Νέα μέτρα για ενίσχυση της βιώσιμης κατανάλωσης και μείωση των αποβλήτων

Χθες η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε νέα πρόταση σχετικά με κοινούς κανόνες για την προώθηση της επισκευής αγαθών, που θα οδηγήσει σε εξοικονόμηση χρημάτων για τους καταναλωτές και θα στηρίξει τους στόχους της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, μεταξύ άλλων, μέσω της μείωσης των αποβλήτων. Κατά τις τελευταίες δεκαετίες συχνά δίνεται προτεραιότητα στην αντικατάσταση αντί της επισκευής όταν τα προϊόντα καθίστανται ελαττωματικά, ενώ τα κίνητρα που παρέχονται στους καταναλωτές για επισκευή των προϊόντων τους μετά τη λήξη της νόμιμης εγγύησης είναι ανεπαρκή. Η πρόταση θα καταστήσει την επισκευή ευκολότερη και οικονομικά αποδοτικότερη για τους καταναλωτές, σε αντίθεση με την αντικατάσταση των αγαθών. Επιπλέον, η αύξηση της ζήτησης θα οδηγήσει σε τόνωση του τομέα των επισκευών, παρέχοντας παράλληλα κίνητρα στους παραγωγούς και στους πωλητές για την ανάπτυξη πιο βιώσιμων επιχειρηματικών μοντέλων.

Όπως σημειώνει η Επιτροπή σε ανακοίνωσή της, η νέα πρόταση θα διασφαλίσει ότι περισσότερα προϊόντα επισκευάζονται στο πλαίσιο της νόμιμης εγγύησης και ότι οι καταναλωτές έχουν στη διάθεσή τους ευκολότερες και φθηνότερες επιλογές για την επισκευή προϊόντων που είναι τεχνικώς επισκευάσιμα (όπως ηλεκτρικές σκούπες ή, σύντομα, ταμπλέτες και έξυπνα τηλέφωνα) μετά τη λήξη της νόμιμης εγγύησης ή όταν το αγαθό σταματήσει να λειτουργεί λόγω φθοράς.

Νέα μέτρα για την προώθηση και τη διευκόλυνση της επισκευής και της επαναχρησιμοποίησης

Η πρόταση εισάγει ένα νέο «δικαίωμα επισκευής» για τους καταναλωτές, τόσο εντός όσο και πέραν της νόμιμης εγγύησης.

Στο πλαίσιο της νόμιμης εγγύησης, οι πωλητές θα υποχρεούνται να προσφέρουν επισκευή, εκτός εάν αυτή είναι ακριβότερη από την αντικατάσταση.

Πέραν της νόμιμης εγγύησης, οι καταναλωτές θα έχουν στη διάθεσή τους μια νέα δέσμη δικαιωμάτων και εργαλείων ώστε η «επισκευή» να αποτελεί εύκολη και προσβάσιμη επιλογή:

• Δικαίωμα των καταναλωτών να αξιώνουν επισκευή από τους παραγωγούς, για προϊόντα που είναι τεχνικώς επισκευάσιμα βάσει της ενωσιακής νομοθεσίας, όπως πλυντήρια ρούχων ή τηλεοράσεις. Αυτό θα διασφαλίσει ότι οι καταναλωτές γνωρίζουν πάντα σε ποιον να απευθυνθούν όταν επιλέγουν να επισκευάσουν τα προϊόντα τους, και ταυτόχρονα θα ενθαρρύνει τους παραγωγούς να αναπτύξουν περισσότερο βιώσιμα επιχειρηματικά μοντέλα.
• Υποχρέωση των παραγωγών να ενημερώνουν τους καταναλωτές σχετικά με τα προϊόντα που υποχρεούνται να επισκευάζουν οι ίδιοι.
• Διαδικτυακή πλατφόρμα αντιστοίχισης επισκευών για τη σύνδεση των καταναλωτών με επισκευαστές και πωλητές ανακαινισμένων αγαθών στην περιοχή τους. Η πλατφόρμα θα επιτρέπει τις αναζητήσεις ανά τοποθεσία και πρότυπα ποιότητας, βοηθώντας τους καταναλωτές να βρίσκουν ελκυστικές προσφορές και ενισχύοντας την προβολή των επισκευαστών.
• Ευρωπαϊκό έντυπο πληροφοριών επισκευής, το οποίο θα μπορούν να ζητούν οι καταναλωτές από οποιονδήποτε επισκευαστή και το οποίο θα εξασφαλίζει διαφάνεια όσον αφορά τους όρους επισκευής και την τιμή, ενώ θα διευκολύνει τους καταναλωτές να συγκρίνουν τις προσφορές επισκευής.
• Θα αναπτυχθεί ευρωπαϊκό πρότυπο ποιότητας για τις υπηρεσίες επισκευής, που θα βοηθήσει τους καταναλωτές να εντοπίζουν τους επισκευαστές που δεσμεύονται για υψηλότερη ποιότητα. Αυτό το πρότυπο «εύκολης επισκευής» θα είναι ανοικτό σε όλους τους επισκευαστές σε ολόκληρη την ΕΕ που επιθυμούν να δεσμευτούν για ελάχιστα πρότυπα ποιότητας, για παράδειγμα με βάση τη διάρκεια ή τη διαθεσιμότητα των προϊόντων.

Η πρόταση της Επιτροπής πρέπει να εγκριθεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο.

Βιώσιμα αγαθά καταλήγουν πρόωρα στα σκουπίδια με αποτέλεσμα 35 εκατομμύρια τόνους αποβλήτων

Πρόσφατο Ευρωβαρόμετρο έδειξε ότι το 77 % των Ευρωπαίων αισθάνονται προσωπική ευθύνη για ανάληψη δράσης με στόχο τον περιορισμό της κλιματικής αλλαγής. Συχνά τα απορριφθέντα προϊόντα είναι βιώσιμα αγαθά που μπορούν να επισκευαστούν αλλά καταλήγουν πρόωρα στα σκουπίδια, με αποτέλεσμα 35 εκατομμύρια τόνους αποβλήτων, 30 εκατομμύρια τόνους πόρων και 261 εκατομμύρια τόνους εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κάθε χρόνο στην ΕΕ. Επίσης, η δαπάνη για τους καταναλωτές λόγω της επιλογής αντικατάστασης αντί επισκευής εκτιμάται σε σχεδόν 12 δισ. ευρώ τον χρόνο. Επιπλέον, εκτιμάται ότι η πρωτοβουλία θα αποφέρει 4,8 δισ. ευρώ σε ανάπτυξη και επενδύσεις στην ΕΕ.

Ωστόσο, συχνά οι καταναλωτές θεωρούν δύσκολη την επισκευή. Η πρωτοβουλία «δικαίωμα επισκευής» συμπληρώνει αρκετές άλλες προτάσεις που υπέβαλε η Επιτροπή για την επίτευξη βιώσιμης κατανάλωσης καθ’ όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής ενός προϊόντος, καθορίζοντας το πλαίσιο για ένα πραγματικό «δικαίωμα επισκευής» σε ολόκληρη την ΕΕ.

Η παρούσα πρόταση αποτελεί μέρος του ευρύτερου στόχου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να καταστεί η Ευρώπη η πρώτη κλιματικά ουδέτερη ήπειρος έως το 2050. Αυτό μπορεί να συμβεί μόνο εάν οι καταναλωτές και οι επιχειρήσεις καταναλώνουν και παράγουν με πιο βιώσιμο τρόπο.

Η πρόταση για το «δικαίωμα επισκευής» ανακοινώθηκε στο νέο θεματολόγιο για τους καταναλωτές και στο σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία. H πρόταση αντιμετωπίζει τα εμπόδια που αποθαρρύνουν τους καταναλωτές από την επισκευή για λόγους ταλαιπωρίας, έλλειψης διαφάνειας ή δυσκολίας πρόσβασης σε υπηρεσίες επισκευής. Κατά συνέπεια, ενθαρρύνει την επισκευή ως πιο βιώσιμη επιλογή κατανάλωσης, η οποία συμβάλλει στην επίτευξη των κλιματικών και περιβαλλοντικών στόχων στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας.

Η πρωτοβουλία αυτή συμπληρώνει άλλα μέσα που επιδιώκουν την επίτευξη του στόχου της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας για βιώσιμη κατανάλωση μέσω της επισκευής. Από την πλευρά της προσφοράς, ο κανονισμός για τον οικολογικό σχεδιασμό για βιώσιμα προϊόντα προωθεί τη δυνατότητα επισκευής των προϊόντων κατά το στάδιο της παραγωγής. Από την πλευρά της ζήτησης, η πρόταση οδηγίας σχετικά με την ενδυνάμωση των καταναλωτών για την πράσινη μετάβαση δίνει στους καταναλωτές τη δυνατότητα να λαμβάνουν συνειδητές αποφάσεις αγοράς στο σημείο πώλησης. Η παρούσα πρόταση ενισχύει την πλευρά της ζήτησης προωθώντας την επισκευή στο στάδιο μετά την πώληση. Οι τρεις πρωτοβουλίες μαζί καλύπτουν ολόκληρο τον κύκλο ζωής ενός προϊόντος, συμπληρώνοντας και ενισχύοντας η μία την άλλη.

Επιπλέον, η πρωτοβουλία για την τεκμηρίωση οικολογικών ισχυρισμών, που εγκρίθηκε επίσης χθες, θα διευκολύνει τους καταναλωτές να στηρίξουν την πράσινη μετάβαση μέσω των αγοραστικών τους επιλογών και θα αποτρέψει τις εταιρείες από το να διατυπώνουν παραπλανητικούς ισχυρισμούς σχετικά με τα περιβαλλοντικά πλεονεκτήματα των προϊόντων και των υπηρεσιών τους. Η νέα πρωτοβουλία συμπληρώνει επίσης την πρόταση «Ενδυνάμωση των καταναλωτών για την πράσινη μετάβαση», η οποία καθορίζει το οριζόντιο πλαίσιο κατά της προβολής ψευδοοικολογικής ταυτότητας.

Προστασία των καταναλωτών: προώθηση βιώσιμων επιλογών και εξάλειψη της προβολής ψευδοοικολογικής ταυτότητας

Συγκεκριμένα, χθες η Επιτροπή πρότεινε κοινά κριτήρια κατά της προβολής ψευδοοικολογικής ταυτότητας και των παραπλανητικών περιβαλλοντικών ισχυρισμών. Σύμφωνα με τη χθεσινή πρόταση, οι καταναλωτές θα έχουν μεγαλύτερη σαφήνεια, ισχυρότερη βεβαιότητα ότι όταν κάτι πωλείται ως οικολογικό, είναι πράγματι οικολογικό, καθώς και καλύτερη ποιότητα ενημέρωσης, ώστε να επιλέγουν προϊόντα και υπηρεσίες φιλικά προς το περιβάλλον.

Θα ωφεληθούν επίσης οι επιχειρήσεις, δεδομένου ότι εκείνες που καταβάλλουν πραγματικές προσπάθειες για τη βελτίωση της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας των προϊόντων τους θα αναγνωρίζονται ευκολότερα και θα ανταμείβονται από τους καταναλωτές, θα μπορούν δε να επιτυγχάνουν αύξηση των πωλήσεών τους, αντί να αντιμετωπίζουν αθέμιτο ανταγωνισμό. Με τον τρόπο αυτό, η πρόταση θα συμβάλει στη δημιουργία ισότιμων όρων ανταγωνισμού όσον αφορά την πληροφόρηση σχετικά με τις περιβαλλοντικές επιδόσεις των προϊόντων.

Mελέτη της Επιτροπής, του 2020, κατέδειξε ότι το 53,3 % των περιβαλλοντικών ισχυρισμών που εξετάστηκαν στην ΕΕ διαπιστώθηκε ότι ήταν ασαφείς, παραπλανητικοί ή αβάσιμοι και ότι το 40 % ήταν ατεκμηρίωτοι. Η απουσία κοινών κανόνων για τις εταιρείες που διατυπώνουν οικειοθελείς οικολογικούς ισχυρισμούς οδηγεί στην προβολή ψευδοοικολογικής ταυτότητας και δημιουργεί άνισους όρους ανταγωνισμού στην αγορά της ΕΕ, εις βάρος των πραγματικά βιώσιμων εταιρειών.

Αξιόπιστες, συγκρίσιμες και επαληθεύσιμες πληροφορίες για τους καταναλωτές

Σύμφωνα με την πρόταση, όταν οι εταιρείες επιλέγουν να διατυπώσουν έναν «οικολογικό ισχυρισμό» σχετικά με τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες τους, θα πρέπει να τηρούν τους ελάχιστους κανόνες σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο τεκμηριώνουν τους ισχυρισμούς αυτούς και τον τρόπο με τον οποίο τους προβάλλουν.

Η πρόταση στοχεύει σε ρητούς ισχυρισμούς, όπως για παράδειγμα: «μπλουζάκι από ανακυκλωμένες πλαστικές φιάλες», «με αντιστάθμιση των εκπομπών CO2», «συσκευασία από 30 % ανακυκλωμένο πλαστικό» ή «αντηλιακό φιλικό προς τον ωκεανό». Αποσκοπεί επίσης στην αντιμετώπιση της αύξησης των σημάτων, καθώς και των νέων δημόσιων και ιδιωτικών περιβαλλοντικών σημάτων. Καλύπτει όλους τους οικειοθελείς ισχυρισμούς σχετικά με τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις, πτυχές ή επιδόσεις ενός προϊόντος, μιας υπηρεσίας ή του ίδιου του εμπόρου. Ωστόσο, δεν περιλαμβάνει ισχυρισμούς που καλύπτονται από υφιστάμενους κανόνες της ΕΕ, όπως το οικολογικό σήμα της ΕΕ ή ο λογότυπος βιολογικών τροφίμων, διότι η ισχύουσα νομοθεσία διασφαλίζει ήδη ότι οι εν λόγω ρυθμισμένοι ισχυρισμοί είναι αξιόπιστοι. Οι ισχυρισμοί που θα καλύπτονται από επικείμενους ρυθμιστικούς κανόνες της ΕΕ δεν θα περιλαμβάνονται για τον ίδιο λόγο.

Προτού οι εταιρείες προβάλουν οποιοδήποτε από τα καλυπτόμενα είδη «οικολογικών ισχυρισμών» στους καταναλωτές, οι ισχυρισμοί αυτοί θα πρέπει να επαληθεύονται με ανεξάρτητο τρόπο και να αποδεικνύονται με επιστημονικά στοιχεία. Στο πλαίσιο αυτής της επιστημονικής ανάλυσης, οι εταιρείες θα πρέπει να προσδιορίζουν τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις που είναι πράγματι σημαντικές για το προϊόν τους, καθώς και να εντοπίζουν τυχόν πιθανούς συμβιβασμούς, ώστε να παρέχουν πλήρη και ακριβή εικόνα.

Σαφείς και εναρμονισμένοι κανόνες και σήματα

Διάφοροι κανόνες θα διασφαλίσουν ότι οι ισχυρισμοί προβάλλονται με σαφήνεια. Για παράδειγμα, δεν θα επιτρέπονται πλέον ισχυρισμοί ή σήματα που χρησιμοποιούν συγκεντρωτική βαθμολόγηση των συνολικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων του προϊόντος, εκτός αν εντάσσονται στους κανόνες της ΕΕ. Αν προϊόντα ή οργανισμοί συγκρίνονται με άλλα/-ους, οι συγκρίσεις αυτές θα πρέπει να βασίζονται σε ισοδύναμες πληροφορίες και δεδομένα.

Η πρόταση θα ρυθμίζει επίσης τα περιβαλλοντικά σήματα. Επί του παρόντος υπάρχουν τουλάχιστον 230 διαφορετικά σήματα και υπάρχουν στοιχεία που αποδεικνύουν ότι αυτό οδηγεί σε σύγχυση και δυσπιστία των καταναλωτών. Για τον έλεγχο της αύξησης των εν λόγω σημάτων, δεν θα επιτρέπονται νέα δημόσια συστήματα επισήμανσης, εκτός αν αναπτυχθούν σε επίπεδο ΕΕ, και τυχόν νέα ιδιωτικά συστήματα θα πρέπει να επιδεικνύουν υψηλότερες περιβαλλοντικές φιλοδοξίες από τα υφιστάμενα και να λαμβάνουνπροηγούμενη έγκριση. Υπάρχουν λεπτομερείς κανόνες σχετικά με τα περιβαλλοντικά σήματα εν γένει: πρέπει επίσης να είναι αξιόπιστα, διαφανή, επαληθευμένα με ανεξάρτητο τρόπο και να επανεξετάζονται τακτικά.

Σύμφωνα με τη συνήθη νομοθετική διαδικασία, η πρόταση οδηγίας για τους οικολογικούς ισχυρισμούς θα υπόκειται πλέον στην έγκριση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου.

Η νέα πρόταση συμπληρώνει την πρόταση του Μαρτίου του 2022 σχετικά με την «ενδυνάμωση των καταναλωτών για την πράσινη μετάβαση» με την παροχή ειδικότερων κανόνων σχετικά με τους περιβαλλοντικούς ισχυρισμούς, επιπλέον της γενικής απαγόρευσης της παραπλανητικής διαφήμισης. Η σημερινή πρόταση υποβάλλεται επίσης μαζί με πρόταση σχετικά με κοινούς κανόνες για την προώθηση της επισκευής αγαθών, η οποία θα συμβάλει επίσης στη βιώσιμη κατανάλωση και στην ενίσχυση της κυκλικής οικονομίας.

Η χθεσινή πρόταση αξιοποιεί μια σημαντική δέσμευση της Επιτροπής στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Πρόκειται για την τρίτη δέσμη προτάσεων για την κυκλική οικονομία, μαζί με την πρόταση για κοινούς κανόνες που προωθούν την επισκευή αγαθών. Η πρώτη και η δεύτερη δέσμη μέτρων για την κυκλική οικονομία εγκρίθηκαν τον Μάρτιο και τον Νοέμβριο του 2022.  Η πρώτη δέσμη μέτρων περιλάμβανε τον νέο προτεινόμενο κανονισμό σχετικά με τον οικολογικό σχεδιασμό για βιώσιμα προϊόντα, τη στρατηγική της ΕΕ για βιώσιμα και κυκλικά κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα και την προτεινόμενη οδηγία για τη νομοθεσία για τους καταναλωτές σχετικά με την ενδυνάμωση των καταναλωτών στην πράσινη μετάβαση. Η δεύτερη δέσμη μέτρων περιλάμβανε τις προτάσεις για τον κανονισμό σχετικά με τις συσκευασίες και τα απορρίμματα συσκευασίας, την ανακοίνωση σχετικά με τα βιοαποδομήσιμα πλαστικά, τα πλαστικά βιολογικής προέλευσης και τα λιπασματοποιήσιμα πλαστικά και τον προτεινόμενο κανονισμό σχετικά με την πιστοποίηση της ΕΕ για τις απορροφήσεις άνθρακα.

Δηλώσεις

Φρανς Τίμερμανς, εκτελεστικός αντιπρόεδρος για την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία: «Οι οικολογικοί ισχυρισμοί είναι παντού: μπλουζάκια φιλικά προς τον ωκεανό, μπανάνες ουδέτερου ισοζυγίου άνθρακα, χυμοί φιλικοί προς τις μέλισσες, με 100 % αντιστάθμιση των εκπομπών CO2, και ούτω καθεξής. Δυστυχώς, πολύ συχνά αυτοί οι ισχυρισμοί διατυπώνονται χωρίς καμία απόδειξη και αιτιολόγηση. Το γεγονός αυτό διευκολύνει την προβολή ψευδοοικολογικής ταυτότητας και θέτει τις εταιρείες που πράγματι παράγουν βιώσιμα προϊόντα σε μειονεκτική θέση. Πολλοί Ευρωπαίοι θέλουν να συμβάλουν σε έναν πιο βιώσιμο κόσμο μέσω των αγορών τους. Πρέπει να μπορούν να εμπιστεύονται τους ισχυρισμούς που διατυπώνονται. Με αυτή την πρόταση, δίνουμε στους καταναλωτές τη διαβεβαίωση ότι όταν κάτι πωλείται ως οικολογικό, είναι πράγματι οικολογικό».

Βιργκίνιους Σινκέβιτσιους, επίτροπος Περιβάλλοντος, Ωκεανών και Αλιείας: «Όλοι θέλουμε να καταβάλουμε κάθε δυνατή προσπάθεια για να περιορίσουμε τις επιπτώσεις των καταναλωτικών επιλογών μας στο περιβάλλον, αλλά δεν είναι εύκολο να είμαστε «πράσινοι». Βομβαρδιζόμαστε με πληροφορίες. Υπάρχουν 230 διαφορετικά οικολογικά σήματα στην αγορά της ΕΕ. Είναι σημαντικό να υπάρχει εμπιστοσύνη στους οικολογικούς ισχυρισμούς και τα οικολογικά σήματα για τα προϊόντα. Οι προτάσεις που υπέβαλε σήμερα η Επιτροπή θα προστατεύσουν τις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές από επιβλαβείς πρακτικές προβολής ψευδοοικολογικής ταυτότητας και θα αντιμετωπίσουν την αύξηση των σημάτων. Θέλουμε να βοηθήσουμε τους καταναλωτές να αποκτήσουν μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στις επιλογές τους και να διασφαλίσουμε ότι οι εταιρείες που καταβάλλουν ειλικρινείς προσπάθειες να μειώσουν τις επιπτώσεις τους στη φύση, τη χρήση των πόρων, τις κλιματικές εκπομπές ή τη ρύπανση ανταμείβονται. Θα πρέπει επίσης να προχωρήσουμε στη χρήση κοινών αξιόπιστων σημάτων όπως το οικολογικό σήμα της ΕΕ, το οποίο αποτελεί σήμα περιβαλλοντικής αριστείας στην ενιαία αγορά μας».