Ένα μοναδικό έθιμο, με τελετουργικό που παραπέμπει στην αρχαιότητα, είναι «ο χορός των γερόντων», που κάθε χρόνο αναβιώνει την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς, την Κυριακή της Τυροφάγου κατά την Εκκλησία, σε δύο χωριά του Δήμου Βόρειας Κέρκυρας.
Μπορεί στην πόλη της Κέρκυρας, η Αποκριά να έχει βενετσιάνικο χρώμα, όμως στα χωριά Επίσκεψη και Νυμφές, η μέρα έχει το δικό της παραδοσιακό χρώμα και δεν είναι λίγοι εκείνοι που επιλέγουν να το ζήσουν.
«Ο χορός των γερόντων» χορεύεται χωρίς μουσικά όργανα, χωρίς την συμμετοχή γυναικών. Τον σέρνει ο γηραιότερος ιερέας, τον ακολουθούν οι νεότεροι κληρικοί και στην συνέχεια οι λαϊκοί, κατά ηλικία, με τελευταίο τον νεότερο.
Το έθιμο τηρείται μετά τον εσπερινό της συγχώρεσης, στις 5 το απόγευμα. Στο χωριό Επίσκεψη χορεύεται στο προαύλιο της εκκλησίας του Αγίου Βασιλείου, ενώ στις Νυμφές, μέσα στον ιερό ναό του Αγίου Κωνσταντίνου.
Λίγο πριν από τον χορό, αμέσως μετά το εσπερινό της συγχώρεσης και της αγάπης, όλοι ανταλλάσουν φιλιά και αγκαλιάζονται.
Ο πρωτοχορευτής ιερέας τραγουδάει τον πρώτο στίχο και επαναλαμβάνουν οι υπόλοιποι. Ο χορός είναι αργός, δοξαστικός στον Τριαδικό Θεό, την Παναγία αλλά και τους 12 Αποστόλους. Οι στίχοι του μοιάζουν με ψαλμό, κάνουν λόγο για έναν επουράνιο χορό .
Οι ντόπιοι αποκαλούν το έθιμο, «Δόξα να ..», σύμφωνα με τον πρώτο στίχο, ο οποίος αποδίδει τιμή στον Θεό, που χαρίζει στον κόσμο κάθε καινούργια μέρα.
Οι τελευταίοι στίχοι έχουν άμεση σχέση με τον εσπερινό της συγχώρεσης. Ο ιερέας που σέρνει τον χορό προτρέπει όλους να αγαπούν, να κάνουν ελεημοσύνη, να έχουν μία σωστή ζωή.
Τότε, οι χορευτές δένουν σφιχτά τα χέρια, χτυπάνε τα πόδια και πηδάνε ψηλά , ενώ εύχονται να ξανασυναντηθούν, να ξαναχορέψουν « με υγεία», την επόμενη χρονιά.
Ο επίτροπος του ιερού ναού του Αγίου Βασιλείου της Επίσκεψης Σταμάτης Δένδιας, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ για το έθιμο, λέει χαρακτηριστικά:
«Δεν ξέρουμε πότε ακριβώς ξεκίνησε. Κατά παράδοση, εμείς το συνεχίζουμε. Δίνουμε συνέχεια κάθε χρόνο. Μεταλαμπαδεύουμε το χορό κι εμείς, στα παιδιά μας». Ο επίτροπος μάς μεταφέρει τη δική του παιδική μνήμη, σχετικά με το έθιμο και την τελετουργία του τις παλαιότερες εποχές. Όπως λέει, πριν από δεκαετίες, όταν το χωριό είχε δύο ενορίες, ο εσπερινός της συγχώρεσης γινόταν και στους δύο ιερούς ναούς. Αμέσως μετά, όλοι μαζεύονταν στο προαύλιο του Αγίου Βασιλείου, όπου είναι και η πλατεία του χωριού, ο «φόρος» όπως την αποκαλούν, αντάλλασσαν φιλιά και αμέσως μετά, ξεκινούσε ο χορός, με πρώτο χορευτή τον γηραιότερο ιερέα.
Ο 96χρονος Ντίνος Μιχαλάκης θα χορέψει και φέτος! Διηγείται, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, πως από μικρό παιδί θυμάται τον εαυτό του κάθε «Στρινές», όπως αποκαλούν στα χωριά της Κέρκυρας την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς, να χορεύει το «Δόξα να…». Το έμαθε από τον πατέρα του και τον παππού του.
Ο κ. Μιχαλάκης θυμάται και μας μεταφέρει, ότι μέχρι πριν από 50 χρόνια, το έθιμο είχε και συνέχεια. Μετά «τον χορό των γερόντων», ακολουθούσε ο «χορός των γραιών». Με την συνοδεία μουσικών οργάνων, οι γυναίκες του χωριού, ντυμένες με τις τοπικές ενδυμασίες, οι περισσότερες από τις οποίες ποτέ δεν τις είχαν αποχωριστεί, γιατί ήταν το καθημερινό τους ρούχο, χόρευαν έναν συρτό παραδοσιακό χορό. Πρώτη χορεύτρια ήταν η πρεσβυτέρα, με τις άλλες γυναίκες να την ακολουθούν, κατά ηλικία.
Οι στίχοι του «Δόξα να…», είναι γνωστοί και σε άλλα χωριά στην Βόρεια Κέρκυρα, ωστόσο με χορό συνοδεύονται, μόνο στην Επίσκεψη και τις Νυμφές.
Η ημέρα έχει την δική της γαστρονομία. Το τραπέζι θα στρωθεί με την τιμητική τους να έχουν η τυρόπιτα, η μπακαλιαρόπιτα και βεβαίως το ντόπιο κρασί.
Οι Νυμφές και η Επίσκεψη είναι δύο όμορφα κεφαλοχώρια της Βόρειας Κέρκυρας, που περιβάλλονται από ελαιώνες, με έντονο το παραδοσιακό στοιχείο στην αρχιτεκτονική τους. Η Επίσκεψη, αμφιθεατρικά χτισμένη, είναι ένα «μπαλκόνι», με θέα το Β. Ιόνιο, την Αδριατική και τα Διαπόντια Νησιά. Οι Νυμφές, βρίσκονται μέσα στην βλάστηση και τα τρεχούμενα νερά. Εκεί, κατά την μυθολογία λούζονταν οι Νύμφες που έδωσαν και το όνομα τους στο χωριό.
Αποκριάτικες εκδηλώσεις πραγματοποιούνται σε κάθε περιοχή της Στερεάς Ελλάδας, αναβιώνοντας παλαιά έθιμα και πολαπλασιάζοντας την ευθυμία και τη διασκέδαση.
Θρύλοι της Άμφισσας- Το «Στοιχειό της Χάρμαινας»
Οι θρύλοι για τα στοιχειά έχουν μεγάλη διάδοση στην Άμφισσα. Λέγεται πως τα στοιχειά αποτελούν ψυχές σκοτωμένων ανθρώπων ή ζώων που τριγυρίζουν στην περιοχή. Το σπουδαιότερο στοιχειό που είναι συνδεδεμένο με την παράδοση είναι το στοιχειό της «Χάρμαινας» ένας θρύλος που ζωντανεύει και πάλι.
Τότε που τα παραμύθια ήτανε ακόμα αλήθεια, ζούσε στην Άμφισσα ένα παλικάρι, ο Κωνσταντής. Ήτανε ένας όμορφος, ψηλός και περήφανος νέος, αλλά πάνω απ’ όλα ειλικρινής και ντόμπρος. Δούλευε στο βυρσοδεψείο του θείου του, στη Χάρμαινα. Μοχθούσε καθημερινά για να βγάλει το ψωμί του, αλλά δεν τον ένοιαζε, ούτε η σκληρή δουλειά, ούτε η φτώχεια. Αγαπούσε τη Λενιώ και ήταν ευτυχισμένος.
Η Λενιώ, ήταν όμορφη, καλοσυνάτη νέα, χωρίς κανένα ψεγάδι πάνω της. Βοηθούσε στ΄αμπέλια και στα ελαιόδεντρα που είχε ο πατέρας της. Ήταν μοναχοθυγατέρα και ανεκτίμητη για τους γονείς της. Αγαπούσε τον Κωνσταντή και λαχταρούσε να τον συναντήσει, στο Κάστρο της Ωριάς. Οι δύο νέοι ήταν ερωτευμένοι και έπλαθαν όνειρα για το μέλλον τους. Η ζωή απλωνόταν μπροστά τους και τους χαμογελούσε. Πίστευαν ότι τίποτα δεν μπορούσε να τους αρπάξει την ευτυχία τους.
Ένα πρωί ο Κωνσταντής φόρτωσε το κάρο του με ολοκαίνουργα δέρματα και έφυγε από την πόλη. Έπρεπε να παραδώσει τα εμπορεύματα και να αγοράσει εργαλεία, απαραίτητα για τη δουλειά του. Περιόδευε από πόλη σε πόλη κι από χωριό σε χωριό για εβδομάδες και οι παραγγελίες των δερμάτων ολοένα αυξάνονταν. Όλες του οι προσπάθειες ευοδώθηκανκαι έπειτα από κάμποσο καιρό γύρισε στην Άμφισσα με ένα δαχτυλίδι για την αγαπημένη του. Έτρεξε ανυπόμονα στο σπίτι της Λενιώς για να τη ζητήσει, από τον πατέρα της, σε γάμο. Πλησιάζοντας τον «ζώσανε τα φίδια», γιατί το σπίτι έστεκε αλλόκοτο. Ήταν αμπαρωμένο και μια σκιά θανάτου πλανιόταν στον αέρα.
Πληροφορήθηκε από τους γείτονες και τον καρδιακό του φίλο Γιάννο, τον απρόσμενο θάνατο της αγαπημένης του. Η Λενιώ, είχε πάει στην Πηγή της Χάρμαινας για να γεμίσει τη στάμνα της δροσερό νερό. Ξαφνικά, χάλασε ο καιρός και άρχισαν να πέφτουν αστραπές και κεραυνοί. Μια καταρρακτώδης βροχή πλημμύρισε τους χωματόδρομους. Άρχισε να σουρουπώνει, ερημιά, ψυχή δεν φαινόταν τριγύρω. Ήταν μόνη της κάτω από τα γέρικα πλατάνια. Ο αέρας φυσούσε με μανία και τίποτα δεν άφηνε όρθιο. Δεν πρόλαβε να φύγει. Ένας κεραυνός τη χτύπησε και σωριάστηκε εκεί, στην πηγή τους, μ’ ένα φρεσκοκομμένο ματσάκι γιασεμί, να ανεμίζει στα μακριά μαλλιά της.
Οι γονείς της Λενιώς, βουτήχτηκαν σε λύπη βαθιά. Μην μπορώντας ν’ αντέξουν τον θάνατο της μονάκριβης θυγατέρας τους, πούλησαν το βιο τους, κακήν- κακώς και πήραν των ομματιών τους και έφυγαν από την πόλη.
Η λύπη και ο πόνος τρύπωσαν στην καρδιά του Κωνσταντή. Ένιωθε ανήμπορος, μπρος στον θάνατο, μετέωρος. Δεν μπόρεσε να αντέξει τον άδικο χαμό τής αγαπημένης του και ράγισε η καρδιά του. Την άλλη μέρα, βρήκαν το άψυχο σώμα του κάτω από το κάστρο της πόλης. Η όψη του ήταν γαλήνια και ένα αχνό χαμόγελο διαγραφόταν στο πρόσωπό του. Πίστευε ότι η ψυχή του θα ενωνόταν με την αγαπημένη του Λενιώ. Έτσι, θα μπορούσε να την έχει για πάντα κοντά του, χωρίς να φοβάται ότι θα πάψει να την αγαπάει. Η θρησκεία δεν τον δέχτηκε στην αγκαλιά της και καταδικάστηκε να περιπλανιέται. Από τότε, ο Κωνσταντής στοίχειωσε και καταφεύγει στο λημέρι του, την Πηγή της Χάρμαινας. Μοιρολογεί για τα νιάτα που δεν έζησε, θρηνεί για την αγάπη που έχασε.
Το Στοιχειό της Χάρμαινας, ήταν ένα ανθρωπόμορφο τέρας, πανύψηλο, με μακρουλά χέρια. Είχε άγριο και φριχτό παρουσιαστικό. Φύλαγε την Πηγή της Χάρμαινας, που δούλευαν οι ταμπάκηδες της πόλης και τους προστάτευε από κάθε κακό και από τ’ άλλα στοιχειά της περιοχής. Γιατί, τους αγαπούσε τους βυρσοδέψες, τους ένιωθε δικούς του ανθρώπους. Κι όταν κάποιος απ’ αυτούς, ήταν ετοιμοθάνατος, τότε γύριζε έξω από το σπίτι του και άρχιζε ένα αξιοθρήνητο ουρλιαχτό πόνου.
Όταν το έζωνε η μοναξιά, το στοιχειό έβγαινε από το ησυχαστήριό του και περιφερόταν από σοκάκι σε σοκάκι, βγάζοντας άγριες στριγκλιές και βογκητά. Μαζί με τα ουρλιαχτά ακούγονταν και περίεργοι θόρυβοι και σύρσιμο από αλυσίδες.
Ακολουθούσε πάντα την ίδια διαδρομή. Περνούσε από το σπίτι της Λενιώς, από το πατρικό του και από τα σπίτια των φίλων του. Τότε οι κάτοικοι κλειδαμπαρώνονταν στα σπίτια τους και γεμάτοι φόβο προσεύχονταν στο Θεό να τους φυλάει.
Στην Άμφισσα τότε, εκτός από το Χαρμαινιώτικο, υπήρχαν και άλλα στοιχειά. Το καθένα από αυτά, προστάτευε κάποια πηγή νερού, κάποια συνοικία, τους αμπελώνες, τα ελαιόδεντρα κ.α. Πολλές φορές τα στοιχειά συγκρούονταν μεταξύ τους και πάλευαν μερόνυχτα ολόκληρα. Πάντα όμως νικούσε το Χαρμαινιώτικο, γιατί ήταν το πιο δυνατό και έξυπνο. Η πάλη γινόταν στη Χάρμαινα, κάτω από τα πλατάνια και τα πεύκα. Οι Αμφισσιώτες φοβόνταν και δεν έβγαιναν από τα σπίτια τους κατά τη διάρκεια του αγώνα. Περίμεναν καρτερικά, ώσπου να τελειώσουν όλα και να σταματήσουν οι κραυγές και τα ουρλιαχτά των στοιχειών.
Μετά από τα τριπλάσια χρόνια της ηλικίας του Κωνσταντή και της Λενιώς μαζί, το Στοιχειό της Χάρμαινας, ησύχασε, καταλάγιασε. Έπαψε να φοβίζει τους ανθρώπους. Φαίνεται, ότι ο Θεός το συγχώρησε.
Η ιστορία του, πέρασε από γενιές σε γενιές, στόμα με στόμα, με μυστήριο και φόβο. Το τελευταίο Σαββατοκύριακο της Αποκριάς αναβιώνει στην Άμφισσα ο θρύλος του. Από τη συνοικία Χάρμαινα, όπου βρίσκονται τα παλιά Ταμπάκικα και τα σκαλιά του Αη Νικόλα κατεβαίνει το στοιχειό και μαζί ακολουθούν νεράιδες, ξωτικά, σκιάχτρα και άλλα αλλόκοτα πλάσματα.
«Αλευρομουτζουρώματα» στο Γαλαξίδι
Στο Γαλαξίδι, την Καθαρή Δευτέρα παίζουν «αλευροπόλεμο». Αυτό το έθιμο διατηρείται από το 1801. Εκείνα τα χρόνια, παρόλο που το Γαλαξίδι τελούσε υπό την τουρκική κατοχή, όλοι οι κάτοικοι περίμεναν τις Αποκριές για να διασκεδάσουν και να χορέψουν σε κύκλους. Ένας κύκλος για τις γυναίκες, ένας για τους άντρες. Φορούσαν μάσκες ή απλώς έβαφαν τα πρόσωπά τους με κάρβουνο. Στη συνέχεια προστέθηκε το αλεύρι, το λουλάκι, το βερνίκι των παπουτσιών και η ώχρα. Στο μουντζούρωμα συμμετέχουν όλοι, ανεξαιρέτως ηλικίας.
Ο «Βλάχικος Γάμος» της Θήβας
Κάθε Καθαρή Δευτέρα γίνεται αναπαράσταση του Βλάχικου Γάμου. Είναι ένα έθιμο που έχει τις ρίζες του περίπου στο 1830, μετά την απελευθέρωση των ορεινών περιοχών. Οι Βλάχοι, δηλαδή οι τσοπάνηδες από τη Μακεδονία, την Ήπειρο, τη Θεσσαλία και τη Ρούμελη, εγκατέλειψαν τότε την άγονη γη τους και βρήκαν γόνιμο έδαφος νοτιότερα.
Η γιορτή ξεκινά την Τσικνοπέμπτη, συνεχίζεται την Κυριακή το απόγευμα με τον χορό των συμπεθέρων και το προξενιό στην κεντρική πλατεία της πόλης. Την επόμενη γίνονται τα αρραβωνιάσματα του ζευγαριού, η παράδοση των προικιών, το ξύρισμα γαμπρού και το στόλισμα της νύφης.
Οι «Γέροι» της Σκύρου
Με την αρχή του Τριωδίου και κάθε Σαββατοκύριακο των ημερών της Αποκριάς, το έθιμο του νησιού θέλει τον «γέρο» και την «κορέλα» να βγαίνουν στους δρόμους, δίνοντας μια ξεχωριστή νότα των ημερών.
Σύμφωνα με την τοπική παράδοση, κάποτε στη Σκύρο ένας γέρος με τη γριά του είχαν λίγα κατσίκια. Όμως μια νύχτα του χειμώνα έπεσε στο βουνό χιόνι και άγρια παγωνιά και όλα τους τα ζώα πέθαναν. Απελπισμένος ο γέρος βοσκός ζώστηκε τα κουδούνια και τα τομάρια των πεθαμένων ζώων του και μαζί με τη γυναίκα του (κορέλα) κατέβηκαν μέχρι τη Χώρα. Οι χτύποι των κουδουνιών έφεραν στους συγχωριανούς το μήνυμα της καταστροφής.
Ο Γέρος φοράει άσπρο μάλλινο παντελόνι, φαρδύ από το γόνατο και πάνω, (το τυπικό παντελόνι των βοσκών του νησιού), άσπρες κάλτσες που τις στερεώνει κάτω από το γόνατο με μαύρες καλτσοδέτες, σανδάλια με πλεχτά δερμάτινα λουριά και μαύρη κάπα, την οποία φοράει ανάποδα, ώστε το τριχωτό μέρος να είναι απ’ έξω. Μέσα από την κάπα στερεώνει κουρέλια στην πλάτη, που δημιουργούν μια ψεύτικη καμπούρα. Στη μέση του στερεώνει 2-3 σειρές κουδούνια, το βάρος των οποίων μπορεί να φτάσει και τα 50 κιλά. Τα κουδούνια δεν είναι όλα ίδια, άλλα είναι μικρά, άλλα μεγάλα με διαφορετικό σχέδιο και ήχο. Η μεταμφίεση ολοκληρώνεται με τη «μουτσούνα», τη μάσκα δηλαδή, η οποία είναι ολόκληρο το τομάρι ενός μικρού κατσικιού και φοριέται με την τριχωτή πλευρά προς τα έξω. Όταν στερεωθεί καλά η μάσκα, η οποία έχει δυο μικρές τρύπες για μάτια, φοριέται η κουκούλα της κάπας. Στο τέλος, αφού βάλει και ένα ωραίο μαντίλι στον λαιμό, στολισμένο με τα πρώτα ανοιξιάτικα λουλούδια, ο Γέρος παίρνει τη γκλίτσα του και είναι έτοιμος!
«Μακαρούνα» της Καρύστου
Ένα παλιό αποκριάτικο έθιμο της Νότιας Εύβοιας είναι το έθιμο του «Μακαρούνα».
Σύμφωνα με την παράδοση ο «Μακαρούνας» ήταν ένας άντρας με πολύ ανεπτυγμένη σεξουαλική δράση που προφανώς οφείλονταν σε ανάλογες ικανότητες. Ανύπαντρες, παντρεμένες, χήρες και ζωντοχήρες, νέες, μεσόκοπες και γριές, όλες είχαν να λένε μόνο καλά λόγια για τις επιδόσεις του. Ήρθε όμως η τελευταία Κυριακή της αποκριάς όπου σύμφωνα με τα έθιμα της Καρύστου φτιάχνουν ζυμαρικά (μακαρούνες). Ο «Μακαρούνας» έφαγε τόσο πολύ που έσκασε, με αποτέλεσμα να ξεσπάσει μέγας θρήνος ανάμεσα στον γυναικείο πληθυσμό.
Κάθε Καθαρή Δευτέρα λοιπόν μια ομάδα από καρναβαλιστές φτιάχνει το πτώμα του «Μακαρούνα», ένα σκιάχτρο με παλιά ρούχα παραγεμισμένα με άχυρα ή κουρέλια πάνω σε ένα πρόχειρο φορείο. Για να τονίσουν το κωμικό μέρος του εθίμου φροντίζουν να έχει μια τεράστια κοιλιά από το πολύ φαΐ κι ένα τεράστιο πέος να βγαίνει μέσα από το ξεκούμπωτο παντελόνι.
Αφού ετοιμάσουν τον νεκρό ετοιμάζονται και οι «γυναίκες» που θα τον μοιρολογήσουν. Ακολουθούν την πομπή στην οποία προηγείται ο «παπάς» και οι «ψαλτάδες» που ψέλνουν νεκρώσιμα μεν, αλλά παραλλαγμένα με πολύ καυστικό τρόπο, πίνοντας και «οδυρόμενοι». Στη συνέχεια στήνεται τρικούβερτο γλέντι. Χορεύουν κρατώντας τον «νεκρό» ψηλά και πίνοντας μέχρι τελικής πτώσεως.
Χέγια και κοντοσούβλι γίγας στην Αμφίκλεια Φθιώτιδας
Οι Απόκριες ξεκινούν με το παραδοσιακό άναμμα της φωτιάς το γνωστό χέι τόσο στις γειτονιές του χωριού όσο και το μεγάλο χέι στην Πάνω Πλατεία του χωριού. Πρόκειται για διονυσιακό κατάλοιπο με χορό μασκαράδων συνοδεία τύμπανου και καραμούζας. Σημειώνεται ότι στο παρελθόν κάθε γειτονιά είχε το δικό της χέι αλλά τώρα έχουν συμπτυχθεί σε ένα με πολύ μεγάλη συμμετοχή.
Την Κυριακή της Αποκριάς οι κάτοικοι της Αμφίκλειας ετοιμάζουν το γνωστό κοντοσούβλι που έχει μήκος 130 μέτρα με περισσότερα από 800 κιλά κρέας. Το μεσημέρι της Κυριακής στήνουν ένα τρικούβερτο γλέντι κάτοικοι και προσκεκλημένοι.
Την Καθαρά Δευτέρα μετά το πέταγμα του χαρταετού γίνεται γλέντι στην Κάτω Πλατεία της Αμφίκλειας με παραδοσιακή φασολάδα, λαγάνα και άλλα σαρακοστιανά, χορός με τύμπανο και καραμούζα, πίπιζες και νταούλια.
Οι Κουδουναραίοι του Διστόμου
Ιδιαίτερα …θορυβώδης είναι η αποκριά στο Δίστομο με το πανάρχαιο διονυσιακό έθιμο των «Κουδουναραίων» με αυτοσχέδια δρώμενα, τραγούδι και φυσικά άφθονη επίκαιρη και καυστική σάτιρα!
Οι τραγόμορφοι Κουδουναραίοι είναι ένα έθιμο 30 αιώνων της περιοχής του Διστόμου Βοιωτίας που έχει διονυσιακές ρίζες και συνίσταται στην περιφορά ανθρώπων -νέοι και τελευταία και νέες- ντυμένων με προβιές ζώων και ζωσμένων με μεγάλες κουδούνες στη μέση τους, οι οποίοι προσπαθούν, συμβολικά, με τον εκκωφαντικό κτύπο των κουδουνιών να ξυπνήσουν τη Φύση, μόλις τελειώνει ο χειμώνας και αρχίζει η άνοιξη. Την επερχόμενη άνοιξη συμβολίζουν και τα φύλλα ελιάς που έχουν στην κορυφή των μαγκούρων τους.
Μαζί με την αθυρόστομη «αριστοφανικής προέλευσης» γλώσσα τους στα αυτοσχέδια τραγούδια που λένε, δίνουν μια άκρως επιθεωρησιακή και εν κινήσει παράσταση, αφού τα θέματα που θίγουν κάθε χρόνο είναι εμπνευσμένα από την τρέχουσα πολιτική και κοινωνική επικαιρότητα.
Η εντυπωσιακή παρουσία τους σημαδεύεται με το καθιερωμένο «τολμηρό» τραγούδι τους, μπροστά στους θεατές τους!
Χαλκίδα: Καρναβάλι σε στεριά και θάλασσα
Τα τελευταία χρόνια, ενδιαφέρον παρουσιάζει και το «θαλασσινό καρναβάλι» της Χαλκίδας, που δίνει άλλη δυναμική στην πόλη, τοποθετώντας την ανάμεσα στους αποκριάτικους προορισμούς της Ελλάδας.
Ο αποκριάτικος θεσμός κορυφώνεται την Κυριακή της Αποκριάς με ένα ιδιαίτερο δρώμενο. Από το απόγευμα, ο κόλπος του Ευβοϊκού, που απλώνεται μπροστά στη πόλη, μετατρέπεται σε υδάτινη θεατρική σκηνή, όπου κυριαρχούν η φωτιά, το νερό, τα πυροτεχνήματα, τα μεγάλα αυτοσχέδια σκηνικά και τα οπτικοακουστικά εφέ. Ένα μεγάλο αποκριάτικο πάρτι σε στεριά και θάλασσα που περιλαμβάνει:
Παρέλαση πεζοπόρων τμημάτων, μια μεγάλη παρέλαση με τυμπανιστές, άρματα και πλήθος καρναβαλιστών με ευρηματικές ενδυμασίες και κατασκευές, η οποία ξεκινά από το Κόκκινο Σπίτι και καταλήγει στην παραλία Χαλκίδας, αλλά και θαλασσινή παρέλαση, από εκατοντάδες πλεούμενα και πληρώματα, σε ένα υπερθέαμα μουσικής, πυροτεχνημάτων, εφέ ήχου και φωτός και το παραδοσιακό κάψιμο του Βασιλιά Καρνάβαλου μέσα στη θάλασσα.
Το καρναβάλι της Λαμίας
Η καμήλα ή Τζιαμάλα είναι ένα λαϊκό δρώμενο που με διάφορες παραλλαγές το συναντάμε στη ΝΑ Ευρώπη. Κάθε χρόνο το έθιμο της καμήλας αναβιώνει στις Απόκριες στη Λαμία από τον Πολιτιστικό Σύλλογο της συνοικίας των Αγίων Θεοδώρων.
Το καρναβάλι της Λαμίας είναι συνδεδεμένο με την ιστορική καμήλα της στο οποίο πρωταγωνιστεί. Ένα δρώμενο που χαρίζει κέφι, καθώς τριγυρνά στους δρόμους της πόλης όχι μόνο την Κυριακή της Αποκριάς αλλά και μια βδομάδα πριν. Είναι αυτή που ξεκινά από τη συνοικία των Αγίων Θεοδώρων όπου εκεί παραδοσιακά οι κάτοικοι τη στολίζουν και την περιφέρουν σε κάθε σημείο της πόλης. Την ακολουθούν μουσικοί από την ίδια γειτονιά και όταν κλείσει μια ολόκληρη βδομάδα που περιφέρεται στους δρόμους της Λαμίας, την Καθαρή Δευτέρα πραγματοποιείται η θυσία της. Το «σφάξιμο της Καμήλας», όπως το ονομάζουν, μαζί με τον τελευταίο της χορό πριν εξαφανιστεί. Σε κάθε περίπτωση το γλέντι που στήνεται είναι τρικούβερτο, ενώ την ίδια περίοδο οργανώνονται σειρά από εκδηλώσεις που έχουν σχέση με το τοπικό καρναβάλι.
Σχεδόν κάθε μέρα υπάρχουν εκδηλώσεις οι οποίες κορυφώνονται την Κυριακή της Αποκριάς με τη μεγάλη παρέλαση στο κέντρο της Λαμίας.
Την Καθαρή Δευτέρα το ραντεβού ολόκληρης της περιοχής είναι στη συνοικία της Νέας Μαγνησίας στην οποία κατοικούν πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία. Ένας γάμος ανάμεσα σε έναν ντόπιο και μια προσφυγοπούλα είναι αφορμή για ένα δρώμενο το οποίο ανανεώνεται συνέχεια και παίρνει αφορμή από τις εξελίξεις και την επικαιρότητα. Ο λεγόμενος «Νεομαγνησιωτικός γάμος» που συγκεντρώνει το ενδιαφέρον ολόκληρης της περιοχής με χιλιάδες θεατές να βρίσκονται εκεί το πρωί της Καθαροδευτέρας, ενώ κούλουμα οργανώνονται στα περισσότερα χωριά της Λαμίας όπως επίσης και σε γειτονιές μέσα στην πόλη.
Ανάμεσα στις εκδηλώσεις που έχουν ιδιαίτερα μεγάλη απήχηση στην περιοχή και έχουν μια παράδοση ιδιαίτερη είναι και το καρναβάλι της Μακρακώμης που κορυφώνεται το απόγευμα της Καθαρής Δευτέρας με εκατοντάδες καρναβαλιστές να στήνουν πρωτότυπα δρώμενα μέσα στο κέντρο της πόλης.
Οι Σέρρες και τα έθιμα στη Βόρεια Ελλάδα
Φοράνε μαύρα ή καφέ δέρματα από αρνιά και κατσίκια που έχουν οι ίδιοι επεξεργαστεί. Ζώνουν στη μέση τους διαφορετικού μεγέθους κουδούνια, άλλα μικρά και άλλα μεγάλα και τοποθετούν με ευλάβεια στο κεφάλι, το πανύψηλο, δίμετρο, μαύρο μυτερό καπέλο, τη λεγόμενη «μπαμπουσάρκα», που είναι στολισμένη με δεκάδες πολύχρωμες κορδέλες, χάντρες και μαντίλες. Φαίνονται μόνο τα μάτια τους. Η εμφάνισή τους είναι για πολλούς τρομακτική, αλλά ο ρόλος τους είναι καλός και «ιερός». Σκοπός τους να εξαγνίσουν τα σπίτια και το χωριό τους από κάθε κακό. Ο λόγος για τους «Μπαμπόγερους» του Φλάμπουρου, ένα μικρό χωριό της Νιγρίτας Σερρών, γνωστό για τη διατήρηση των εθίμων και των τοπικών παραδόσεων.
Οι «Μπαμπόγεροι», έρχονται από… αρχαιοτάτων χρόνων, «βγαλμένοι» μέσα από διονυσιακά έθιμα, αφιερωμένα στη λατρεία του θεού Απόλλωνα.
«Το έθιμο χάνεται στους αιώνες, αλλά επικρατεί πάντα με την ίδια ένταση», λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο πρόεδρος του χωριού Αβραάμ Τσινάρης.
Όσο για τις επιβλητικές στολές, όπως επεξηγεί, τις φτιάχνουν οι ίδιοι οι «Μπαμπόγεροι» που συμμετέχουν στο δρώμενο.
«Κάποιες οικογένειες έχουν τις στολές τους εδώ και χρόνια και τις συντηρούν, άλλοι πάλι τις φτιάχνουν από την αρχή, από δικά τους ζώα. Το τελετουργικό είναι μοναδικό και διατηρείται αυτούσιο. Όσο για τα καπέλα αυτά φτιάχνονται σχεδόν κάθε χρόνο», αναφέρει ο κ.Τσινάρης.
Οι «Μπαμπόγεροι» είναι κάθε ηλικίας, μικροί και μεγάλοι, από κάθε οικογένεια. Την Κυριακή της Τυρινής το πρωί, αφού πάρουν την ευλογία της μάνας τους θα πάνε στο προαύλιο της εκκλησίας του χωριού, της Αγίας Άννας για να πάρουν τη χάρης της. Σειρά έχουν όλα τα σπίτια του χωριού, ένα προς ένα, για να τα εξαγνίσουν. Κρατούν στα χέρια νταούλια και ζουρνάδες και «παίζουν» το τραγούδι της συγχώρεσης. Ο ήχος είναι ο ίδιος, στο ίδιο μέτρο και τον ίδιο ρυθμό από όλους, όμως η «οχλαγωγία» από τα κουδούνια είναι διαφορετική από τον καθένα.
«Κάποτε τα κουδούνια ήταν δυσεύρετα και πολύ ακριβά. Για να καταφέρουν να τα αποκτήσουν, δούλευαν πολύ καιρό στα χωράφια έτσι ώστε να συγκεντρώσουν τα χρήματα που χρειαζόταν», αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Αναπληρωτής Καθηγητής Παιδαγωγικής – Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης ΠΤΔΕ, Δημήτριος Θ. Ζάχος .
«Τα χρήματα που μάζευαν τα τοποθετούσαν μέσα σε πορτοκάλια που άδειαζαν τη «σάρκα» τους για να γεμίσουν όσα περισσότερα νομίσματα μπορούσαν. Ότι συγκέντρωναν τα έδιναν στην εκκλησία για βοηθήσει με τη σειρά της τις οικονομικά ασθενέστερες οικογένειες, αυτό κάνουν και σήμερα», θα επισημάνει ο Πρόεδρος του τοπικού διαμερίσματος του Φλάμπουρου.
Το έθιμο του «Μπαμπόγερου» στις Σέρρες, ολοκληρώνεται την Καθαρά Δευτέρα, με ένα μεγάλο γλέντι που στήνεται στην πλατεία του χωριού. Οι «Μπαμπόγεροι», θα χορέψουν και θα παίξουν με τα μουσικά τους όργανα, στους δικούς τους ρυθμούς, ενώ ο πολιτιστικούς σύλλογος του χωριού θα προσφέρει σε όλους τους επισκέπτες νηστίσιμα εδέσματα.
Ιωάννινα: Επιστρέφουν οι «Τζαμάλες» την Κυριακή της Αποκριάς
Η προετοιμασία για τις «Τζαμάλες» στα Γιάννενα έχουν εδώ και μέρες, ξεκινήσει. Το έθιμο της φωτιάς επιστρέφει μετά τις απαγορεύσεις και τα μέτρα της πανδημίας. Φέτος, αναμένεται να έχει ιδιαίτερο εορταστικό χαρακτήρα.
Την Κυριακή 26 Φεβρουαρίου, σε κάθε γειτονιά θα ανάψουν οι μεγάλες φωτιές, οι «τζαμάλες» και ο κόσμος θα χορέψει, θα αστειευτεί, θα διασκεδάσει με κρασί και τσίπουρο μέχρι το πρωί της Καθαράς Δευτέρας. Το γλέντι, παραδοσιακά θα ξεκινήσει με ζεστή φασολάδα και κλαρίνα.
Οι πολιτιστικοί σύλλογοι κάθε γειτονιάς, σε συνεργασία με τον δήμο, φροντίζουν για τα ξύλα, την άμμο και το κρασί. Σε κάθε πλατεία δημιουργείται ένας μεγάλος κύκλος, με διάμετρο τουλάχιστον 6 μέτρα, από άμμο, όπου τοποθετούνται τα ξύλα, κυρίως κορμοί δένδρων και κούτσουρα. Οι φλόγες σηκώνονται προς τον ουρανό και φωτίζουν όλη τη γειτονιά. Παλαιότερα, υπήρχε ένας συναγωνισμός ανάμεσα στις γειτονιές για την μεγαλύτερη «τζαμάλα».
Το έθιμο χάνεται στο βάθος του χρόνου και έχει συμβολισμούς, ανάλογα με τις συνθήκες κάθε εποχής.
Στην Άρτα, σήμερα αναβιώνει το έθιμο των Μπαντίδων με αποκριάτικα δίστιχα και γλέντι στο κέντρο της πόλης. Το έθιμο έρχεται από τον 15ο αιώνα, το 1449, τότε που η Άρτα έπεσε στα χέρια των Οθωμανών. Σύμφωνα με ιστορικές πηγές, ο αντιπρόσωπος του σουλτάνου στη Θεσσαλονίκη έκανε δεκτό το αίτημα των Αρτινών, να μασκαρεύονται στις Απόκριες. Κατά τους λαογράφους, οι «μπαντίδες» ήταν οι «μάγκες» της εποχής, που την Αποκριά, έβγαιναν στους δρόμους ατημέλητοι, με παντελόνια ζωσμένα με ένα μαντήλι και έκαναν πειράγματα σε όποιον συναντούσαν.
Αύριο το πρωί, οι πολιτιστικοί Σύλλογοι του δήμου θα πλέξουν τα Γαϊτανάκια.
Την εμφάνισή τους, θα κάνουν ξυλοπόδαροι, ενώ θα υπάρχουν δρώμενα, όπως το Κυνήγι του Χαμένου Θησαυρού, η πυρ-ομάδα στο κέντρο της πόλης που διοργανώνει το «Καρναβάλι Γυναικών Άρτας», με φωτιές αλλά και τα γαϊτανάκια σε όλες τις δημοτικές ενότητες.
Οι εκδηλώσεις ολοκληρώνονται την Καθαρά Δευτέρα 27 Φεβρουαρίου, με τα παραδοσιακά Κούλουμα από τον Δήμο Αρταίων στο Παραποτάμιο Πάρκο, αλλά και εκδηλώσεις με σαρακοστιανά φαγητά, σε όλες τις τοπικές κοινότητες του δήμου.
Τα ηνία της Αποκριάς στην Πρέβεζα, έχει ο Πολιτιστικός Σύλλογος «Κομιτάτο Πρέβεζας». Με πλήθος καρναβαλικών εκδηλώσεων που κορυφώνονται στις 26 Φεβρουαρίου, υπόσχεται σε όλους κέφι, χορό και διασκέδαση.
Σε ρυθμούς ξέφρενου γλεντιού θα κινηθεί το τελευταίο τριήμερο της Αποκριάς η Θεσσαλονίκη, με τους δήμους να προγραμματίζουν, τρία χρόνια μετά τους περιορισμούς της πανδημίας, πλήθος εκδηλώσεων, προσκαλώντας μικρούς και μεγάλους να γιορτάσουν και να διασκεδάσουν με την ψυχή τους.
Στον Σοχό του δήμου Λαγκαδά κυριαρχεί το έθιμο των Κουδουνοφόρων, οι οποίοι με τα κουδούνια τους ξεσηκώνουν τους χιλιάδες επισκέπτες. Στους υπόλοιπους δήμους κυριαρχεί η μουσική, τα παραδοσιακά γλέντια με όλα τα νηστίσιμα εδέσματα, αλλά και το πέταγμα του χαρταετού στους ανοιχτούς, δημόσιους, χώρους.
Ανοιχτές εκδηλώσεις στον Δήμο Θεσσαλονίκης
Ανοιχτές εκδηλώσεις για όλους τους δημότες θα πραγματοποιηθούν την Καθαρά Δευτέρα στο δάσος του Σέιχ Σου, σε Τούμπα, Χαριλάου και Τριανδρία, όπου θα διανεμηθούν τα παραδοσιακά νηστίσιμα εδέσματα, λαγάνες, χαλβάς, ελιές, φασόλια φούρνου, τουρσί, ταραμάς και κρασί ενώ τον ρυθμό της ημέρας θα δίνουν μουσικά σχήματα παραδοσιακής μουσικής.
Συγκεκριμένα, οι εκδηλώσεις θα πραγματοποιηθούν: Δάσος του Σέιχ Σου (Πλ. Τσιάτρα, 11.00 -15.00), Κέντρο Πολιτισμού Τούμπας (Κλεάνθους 57, 11.00 -15.00), Πάρκο Νέας Ελβετίας (11.00 – 16.00) και Παλαιό 1ο Δημοτικό Σχολείο Τριανδρίας (Χαρ. Τρικούπη και Τζουμαγιάς, 10.30-13.30).
Κούλουμα στο Φράγμα του Δήμου Θέρμης
Με τα Χάλκινα της Γουμένισσας θα διασκεδάσουν οι Θεσσαλονικείς και θα πετάξουν χαρταετό στο Φράγμα της Θέρμης την Καθαρά Δευτέρα. Τη διοργάνωση της γιορτής, που θα ξεκινήσει στις 11 το πρωί, έχουν αναλάβει ο δήμος Θέρμης, η Δημοτική Επιχείρηση Πολιτισμού, Αθλητισμού και Περιβάλλοντος (ΔΕΠΠΑΘ) και η κοινότητα Θέρμης Τριαδίου, που καλούν τον κόσμο να βρεθεί στην περιοχή για να γλεντήσει και να απολαύσει σαρακοστιανά εδέσματα. Στην εκδήλωση συμμετέχουν οι Πολιτιστικοί Σύλλογοι, η Πολιτική Προστασία και το 1ο Σύστημα Προσκόπων Θέρμης.
Τρεις χιλιάδες μερίδες σαρακοστιανά στον Δήμο Καλαμαριάς
Τρεις χιλιάδες μερίδες με σαρακοστιανά εδέσματα και 300 χαρταετούς, προκειμένου να χαρούν τα παιδιά, θα μοιράσει την Καθαρά Δευτέρα ο δήμος Καλαμαριάς. Η γιορτή για τα Κούλουμα θα στηθεί από τις 11 το πρωί στις Καπναποθήκες αλλά και στην πλαζ Αρετσούς. Οι δημότες θα γιορτάσουν με αποκριάτικους ρυθμούς από dj, με χορό, κρασί και παραδοσιακά εδέσματα.
Γλέντι με Χάλκινα στον Δήμο Κορδελιού Ευόσμου
Να δώσουν το «παρών» στις εκδηλώσεις της Καθαρά Δευτέρας σε Εύοσμο και Κορδελιό που θα «πλημμυρίσουν» από χορό, μουσική, άφθονο κρασί και πατροπαράδοτα νηστίσιμα εδέσματα καλούνται οι δημότες.
Στη Δημοτική Ενότητα Ελευθερίου Κορδελιού, η καθιερωμένη εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί στις 11 το πρωί στην Πλατεία Ελευθερίας και για τη διασκέδαση θα φροντίσει το μουσικό σχήμα «Σαλονικιώτικο Τακίμι». Στον Εύοσμο, τα Κούλουμα θα γιορταστούν σε δύο σημεία: στο Πάρκο Ελπίδος με σαρακοστιανές γεύσεις και υπό τους ήχους των «Χάλκινων της Γουμένισσας» και στο Πάρκο Προσκόπων, με το ανάλογο τραπέζι συνοδεία παραδοσιακής μουσικής.
Το δρώμενο «Κουδουνοφόροι» στον Σοχό του Δήμου Λαγκαδά
Ξεχωριστή σημασία έχει το δρώμενο «Κουδουνοφόροι» στο Σοχό του δήμου Λαγκαδά, που τελείται την περίοδο της Αποκριάς, με αποκορύφωμα το τριήμερο της Τυρινής και της Καθαράς Δευτέρας. Ντυμένοι με στολές που φτιάχνονται από δέρματα ζώων και ζωσμένοι με κουδούνια, οι αθυρόστομοι κουδουνοφόροι καρναβαλιστές χορεύουν και τραγουδούν συμπαρασύροντας τους κατοίκους και τους επισκέπτες της περιοχής.
Στην περιοχή αναβιώνει και η παρωδία γαμήλιας τελετής την Κυριακή της Αποκριάς. Σύμφωνα με την παράδοση, οι τραγόμορφοι χορεύουν στους δρόμους μαζί με όλους τους συγγενείς. Μια μεγαλόπρεπη γαμήλια πομπή μεταφέρει τα προικιά της νύφης φορτωμένα σε άλογα. Ζουρνάδες και νταούλια παίζουν ασταμάτητα, ενώ το ρακί και το κρασί ρέουν άφθονα.
Την Καθαρά Δευτέρα, οι εκδηλώσεις του καρναβαλιού ολοκληρώνονται με την αναβίωση του εθίμου των μετανοιών. Οι μικρότεροι σε ηλικία επισκέπτονται τους μεγαλύτερους σε ηλικία συγγενείς, φίλους ή γείτονες και ζητούν συγχώρεση για ό,τι κακό έχουν πει ή έχουν κάνει στη διάρκεια της χρονιάς.
Παραδοσιακό γλέντι στον Δήμο Νεάπολης Συκεών
Με παραδοσιακό γλέντι, με μουσική και όλα τα εδέσματα θα γιορτάσουν την Καθαρά Δευτέρα, από τις 11 το πρωί, οι κάτοικοι σε όλες τις δημοτικές ενότητες του δήμου Νεάπολης Συκεών.
Ειδικότερα, σημεία συνάντησης έχουν οριστεί στον Άγιο Παύλο, το δημοτικό αθλητικό κέντρο (γήπεδο ποδοσφαίρου) με τους Adam Aman, στη Νεάπολη στο Πάρκο Ρουμανικών με το μουσικό σχήμα του Νίκου Ταλέα, στα Πεύκα στον αύλειο χώρο του κλειστού γυμναστηρίου σε συνεργασία με τον Πολιτιστικό – Αιμοδοτικό Σύλλογο Κατοίκων Πεύκων με το μουσικό σχήμα «Ακούσματα Παράδοσης» και στη Δενδροφυτεία Συκεών για γλέντι με τον Δημήτρη Κεχαγιά.
Σερπαντινοπόλεμος στον Δήμο Παύλου Μελά
Αποκριάτικο πάρτι με τους «ΧΑΛΚΙΝΟmania» και πολύχρωμο σερπαντινοπόλεμο οργανώνει για την Κυριακή, 26 Φεβρουαρίου, στις 11 το πρωί στο Τρίγωνο Πολίχνης (Αγνώστου Στρατιώτη και Ελπίδος) ο δήμος Παύλου Μελά.
Την Καθαρά Δευτέρα, τα Κούλουμα θα γιορταστούν με παραδοσιακό γλέντι, με μουσική, με πέταγμα χαρταετού και δραστηριότητες για τα παιδιά στο στρατόπεδο Καρατάσιου από τις 11 το πρωί.
Το ραντεβού του Δήμου Πυλαίας – Χορτιάτη
Ραντεβού με τους δημότες, αλλά και τους Θεσσαλονικείς που επιθυμούν να γιορτάσουν «εκτός των τειχών» και να συμμετέχουν σε ένα παραδοσιακό γλέντι, δίνει ο δήμος Πυλαίας – Χορτιάτη, διοργανώνοντας τα «Κούλουμα 2023», με τίτλο «Ο δήμος ψηλά!»
Οι φετινές εκδηλώσεις θα πραγματοποιηθούν και στις έξι δημοτικές ενότητες από τις 11 το πρωί. Στον Χορτιάτη στο γυμνάσιο, στο Φίλυρο στην κεντρική πλατεία, στο Πανόραμα στο πάρκο Γαλανού, στην Πυλαία στο Ελαιόρεμα, στην Εξοχή στο γήπεδο ποδοσφαίρου και στο Ασβεστοχώρι στον προαύλιο χώρο των δημοτικών σχολείων.
Με τη συμμετοχή χορευτικών συγκροτημάτων και των τοπικών φορέων της περιοχής, με φασολάδα, λαγάνα, παραδοσιακό χαλβά και κρασί σε όλους τους επισκέπτες, καθώς και χαρταετούς για μικρούς και μεγάλους.
Σαρακοστιανά τραπέζια στον Δήμο Ωραιοκάστρου
Με σαρακοστιανό τραπέζι θα γιορταστούν τα «Κούλουμα» στον δήμο Ωραιοκάστρου. Ειδικότερα, στις Κοινότητες των Δημοτικών Ενοτήτων Ωραιοκάστρου, Καλλιθέας και Μυγδονίας θα πραγματοποιηθούν εορταστικές εκδηλώσεις και θα διανεμηθούν δωρεάν στους πολίτες παραδοσιακά εδέσματα, φασολάδα και λαγάνα.
Οι εκδηλώσεις την Καθαρά Δευτέρα θα αρχίσουν στις 11 το πρωί και θα πραγματοποιηθούν: Ωραιόκαστρο (Αλώνια), Νεοχωρούδα (Γήπεδο Νεοχωρούδας), Πεντάλοφος (Αυλή Δημοτικού Σχολείου), Ν. Φιλαδέλφεια (Πλατεία), Μεσαίο (Πνευματικό Κέντρο), Πετρωτό (Πλατεία), Μονόλοφος (Πολιτιστικό Κέντρο), Μελισσοχώρι (Δημοτικό Σχολείο), Λητή (Ανεμόμυλοι), Δρυμός (Πλατεία).
Το Ρέθυμνο καλεί σε… πάρτι!
«Η επιστροφή φέρει πάντα μια επίγευση νοσταλγίας. Επιστροφή στο γενέθλιο τόπο, στα χρόνια της αθωότητας, στην κανονικότητα, στα ασφαλή μονοπάτια της ρουτίνας, του κεκτημένου, του αυτονόητου». Και όλοι στο Ρέθυμνο μιλάνε για την επιστροφή σε μία κανονικότητα στη μετά κόβιντ εποχή, για την οποία κάνει λόγο ο δήμαρχος Γιώργης Μαρινάκης τονίζοντας σε μήνυμα του για την επιστροφή του Καρναβαλιού, ότι είναι μία: «…επιστροφή σε ό,τι θεωρούσαμε δεδομένο και εκτιμήσαμε διπλά όταν το χάσαμε, έστω και προσωρινά. Δεν ήταν η διάρκεια της απώλειας που μας ένοιαξε. Ήταν η επιβολή της, πέρα από τη θέληση μας, την επιθυμία μας. Επιστρέφουμε λοιπόν. Στην οικειότητα όσων αγαπάμε. Ξανασμίγουμε στη μεγάλη γιορτή. Για να βιώσουμε αυτή τη μοναδική αίσθηση ελευθερίας, το δικαίωμα να αντιστρέψουμε το ζοφερό κλίμα σε αυθεντική χαρά, τη δυνατότητα να δημιουργήσουμε ξανά, μαζί, τον κόσμο όπως τον θέλουμε. Ακόμη κι αν χρειαστεί να αναποδογυρίσουμε κάθε γκρίζα εκδοχή του. Αυτό είναι το Ρεθεμνιώτικο Καρναβάλι. Μια πολύτροπη, πολύχρωμη, πληθωρική , δυναμική, ανατρεπτική πρόταση βίωσης της αισιόδοξης πλευράς της ζωής. Επιστρέφουμε. Στο Ρέθυμνο, τον τόπο που ξέρει να ζει, με τους ανθρώπους που ξέρουν να προσφέρουν και να μοιράζονται. Καλώς να ορίσετε λοιπόν. Σας περιμένουμε».
Αυτή η πρόσκληση, αυτή η αναμονή που αφορά όλους τους Ρεθεμνιώτες, έρχεται με το ξεκίνημα του Τριώδιου εν αναμονή της Άνοιξης μέσα από την θρησκευτική αλλά και τελετουργική πραγματικότητα που ορίζεται ως δρόμος προς το Πάσχα και την Ανάσταση. Φέτος, όλα δείχνουν διαφορετικά στο νομό, με τη διάθεση να έχει γιγαντωθεί, τις πληρότητες σε ξενοδοχεία και δωμάτια φιλοξενίας να βρίσκονται στα ύψη και να ενισχύει αυτή η εικόνα, την περίοδο της χαρούμενης διάθεσης, των εθίμων, του γέλιου πειράγματος, αμφισβήτησης αλλά και μίας έννομης ελευθεριότητας, η οποία αφορά τόσο στην έκφραση λόγου όσο και στην ενδυματολογία. Ρέθυμνο, Τριώδιο, Απόκριες, νηστεία, δημιουργία, τέχνες, παρέες, χρώμα, ελπίδα. Αυτό είναι το σύμπλεγμα των ημερών που περικλείεται ημερολογιακά από το «Τριώδιο» που αρχίζει την Κυριακή του «Τελώνη και Φαρισαίου», διανύει την Κυριακή του «Ασώτου Υιού», την Κυριακή της «Απόκρεω» και φτάνει στην ολοκλήρωση του την Κυριακή της «Τυρινής» ή «Τυροφάγου».
Ο ντελάλις γυρίζει σε όλο το Ρέθυμνο, απευθύνει προσκλήσεις σε όλους του νομούς της Κρήτης, ώστε να μετέχουν όλοι στον μήνα των καρναβαλικών και όχι μόνο εκδηλώσεων που πάνω από έναν αιώνα πλουτίζουν την πνευματική, καλλιτεχνική, πολιτιστική ζωή του Ρεθύμνου. Ήδη στο Ρέθυμνο, ξεκίνησαν οι καντάδες, κυριαρχεί το κλίμα που θυμίζει τις παλιές ρομαντικές εποχές, οι επίσημες εκδηλώσεις δένουν αρμονικά με όλες τις ιδιωτικές πρωτοβουλίες και οι παρέες έχουν πάρει τα ηνία όχι μόνο της διασκέδασης, αλλά και της αναβίωσης των εθίμων από χωριό σε χωριό από το μεγαλύτερο έως και το μικρότερο. Κανταδόροι και μασκαράδες, από τη Ρεθεμνιώτικη Πόρτα στην Αρχή της πόλης, την Πλατεία Αγνώστου Στρατιώτη, μέχρι τον ορεινό Ψηλορείτη, από το Πάνορμο και το Μελιδόνι μέχρι το νότιο Ρέθυμνο τον Πλακιά και στο Σπίλι, στο Ρουσσοσπίτι, στον Μέρωνα, ανταμώνουν για γλέντι, χορό και συναπαντήματα κεφιού και ελπίδας. Τιμή σε κάθε κέρασμα και κάθε παρέα. Το ζυμάρι σε όλες του τις εκδοχές, η τσικουδιά, το καλό κρασί, οι παραδοσιακοί μεζέδες, η λύρα και οι χοροί δείχνουν το δρόμο για μία διαφορετική πιο αισιόδοξη αντιμετώπιση της καθημερινότητας, από την οποία δε λείπει και ο σεβασμός και η απόδοση τιμών στις ψυχές που έχουν φύγει μέσα από τα τελετουργικά του Ψυχοσάββατου. Έθιμα όπως το παιχνίδι του θησαυρού, το κλέψιμο της νύφης, το μουντζούρωμα, ο Καντής, η καμήλα, οι Λεράδες, ο Τσαγκάρης, ο Αρκουδιάρης, η καμπουρόγρια, το λαϊκό δικαστήριο, ο αγιασμός του γέλιου, το λαδικό καταβραχτήρι στο Ρέθυμνο συμπληρώνουν την εικόνα και την διάθεση διάσωσης των εθίμων. Στο Ρέθυμνο, το έθιμο του Καδή έχει τις ρίζες του στο Αμάρι, στον Αγ. Βασίλειο, στον Μυλοπόταμο, σε περιοχές της Μεσαράς και σε άλλα μέρη. Ο Καδής ήταν ο άρχοντας. Είχε το γενικό πρόσταγμα για ό,τι συνέβαινε εκείνη την ημέρα στο χωριό. Σχηματίζονταν πομπές με επικεφαλής τον Καδή και πήγαιναν σ’ όλα τα σπίτια. Στα Σαχτούρια του Αγ. Βασιλείου, το έθιμο κράτησε περισσότερα χρόνια έως το 1970. Είναι αυτός που δίνει το γενικό πρόσταγμα για τα όσα μπορεί να διαδραματιστούν. Καλαμπούρια, φάρσες, αστεία που μπορεί να συμβούν στον κάθε έναν που θα βρεθεί μπροστά στη παρέα. Η καμήλα, το έθιμο με την αυτοσχέδια καμήλα που γυρνάει στις γειτονιές και με σκέρτσα διασκεδάζει τον κόσμο κινούμενη από δύο άνδρες που είναι κρυμμένοι κάτω από το «δέρμα της» που είναι φτιαγμένο από κουβέρτες. Ενώ, στα μουτζουρώματα το έθιμο διατηρείται αφού ένας ευγενής στόχος υπάρχει. Αυτός, για να ξορκιστεί το κακό και το ανεπιθύμητο, με τη διασκέδαση που είναι μεγάλη και η φασαρία από τις φωνές μεγαλύτερη. Μουτζούρωμα όχι βρωμιά, μέσα και κάτω από το οποίο πάντα κρύβεται η ανθρώπινη πλευρά, το φως, η καθαρότητα. Όπως και στο έθιμο του Εξομολόγου όπου ένας μεταμφιεσμένος σαν ιερέας, εξομολογεί και απαλύνει με χαριτωμένο τρόπο τις «αμαρτίες» και την κακοκεφιά του εξομολογούμενου, συγχωριανού του, δημοσίως. Στους Λεράδες, συναντάμε τον έντονο ήχο από τις κουδούνες τα λέρια που βρίσκονται κρεμασμένες στη μέση των μεταμφιεσμένων ανδρών. Το ίδιο και στο έθιμο με τους κουδουνάδες. Έθιμα κυρίως των ορεινών χωριών.
Σε αυτό το «παιχνίδι» των εθίμων όλες τις ημέρες του Τριωδίου και των Αποκριών δίνεται η ευκαιρία σε όλους, όχι μόνο που κατοικούν στο νησί αλλά και στους χιλιάδες επισκέπτες να επισφραγίσουν δύο βασικούς πυλώνες που κυριαρχούν στις μικρές τοπικές κοινωνίες. Αφενός ότι ο εκμοντερνισμός δεν τους αλλοτριώνει, αφετέρου ότι οι δεσμοί εντός της τοπικής τους κοινωνίας παραμένουν ισχυροί. Και όλα αυτά συμπορεύονται μέχρι την Κυριακή της μεγάλης καρναβαλικής παρέλασης, μέρα που χιλιάδες επισκέπτες από όλη την Κρήτη, την Ελλάδα αλλά και το εξωτερικό, φτάνουν στο νομό.
Διασκέδαση, σάτιρα, πάρτι, χοροί, γλέντια, παρέες. Με την τιμητική τους να έχουν τα εδέσματα της κρητικής κουζίνας, που έχει να προσφέρει τα πάντα σε κρέας, τα πάντα σε τυριά, σε μέλι και γλυκά με προϊόντα που παρήχθησαν όχι μόνο με κόπο αλλά και τη σιγουριά των Ρεθεμνιωτών πως η παράδοση θα κρατάει όσο κρατεί το μόνιασμα στις κοινωνίες. Γίνονται όλοι μία παρέα περιπατητές αυτού του τόπου και ξημεροβραδιάζονται όχι για την κρεπάλη όπως ανέφερε στο ΑΠΕ – ΜΠΕ ένας κάτοικος από τα Μουρτζανά Μυλοποτάμου. «Αλλά για το ότι μαζί πρέπει να ξημερωθούμε και μαζί να συνεχίσουμε». Έτσι φτάνει ο «περπατητής» της ιστορίας του Ρεθύμνου αλλά και ο μυημένος στα ήθη και στα έθιμα στην Καθαρά Δευτέρα, που ξημερώνει μετά τη μεγάλη καρναβαλική παρέλαση και το γλέντι της Κυριακής το βράδυ στην παραλία του Ρεθύμνου. Καθαρά Δευτέρα η πρώτη μέρα της Μεγάλης Σαρακοστής οπόταν και παίρνει θέση η προετοιμασία όλων των σπιτικών, όλων των ανθρώπων της υπαίθρου και της αφοσίωσης στην παράδοση, για την κατάνυξη την περισυλλογή και τη συγνώμη μέχρι τη λυτρωτική για κάθε άνθρωπο του τόπου αυτού, μέρα της Ανάστασης. Καθαρά Δευτέρα, μέρα, οπότε το πιο κοινό στοιχείο όλων που κατοικοεδρεύουν στη Μεγαλόνησο είναι η παρουσία τους στην ύπαιθρο με διττή διάθεση. Αυτή της διασκέδασης αλλά και της προετοιμασίας για την ηρεμία που προσφέρουν οι μέρες της Σαρακοστής.
