Τι είναι το Ειδικό Αναπτυξιακό Πρόγραμμα (ΕΑΠ) Αγράφων – Tι προβλέπει

Η «Lever – Σύμβουλοι Ανάπτυξης ΑΕ», μέλος του Ομίλου «Σαμαράς & Συνεργάτες», ανέλαβε την εκπόνηση του Ειδικού Αναπτυξιακού Προγράμματος (ΕΑΠ) Αγράφων, ενός πρωτοποριακού σχεδίου, όντας μια ολοκληρωμένη και σημαντική πρωτοβουλία με στόχευση στον ορεινό χώρο, το οποίο παρουσιάστηκε εχθές, από τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη. Αποτελεί, μάλιστα, μοναδικό παράδειγμα σχεδίου ανάπτυξης για την Ελλάδα, με στόχο να αποτελέσει πρότυπο για τους ορεινούς όγκους της Μεσογείου και της Ευρώπης.

Το ΕΑΠ Αγράφων – συνολικού προϋπολογισμού περίπου 90 εκατομμυρίων ευρώ θα ολοκληρωθεί εντός Νοεμβρίου 2022 με περίοδο υλοποίησης των έργων κατά την τρέχουσα προγραμματική περίοδο. Οι παρεμβάσεις αφορούν έργα στον τομέα της αναβάθμισης των υποδομών, της ανάπτυξης του παραγωγικού ιστού και των ευκαιριών οικονομικής εξέλιξης, καθώς και της δημόσιας προστασίας.

Πιο αναλύτικα το ΕΑΠ Αγράφων συνιστά μια πολιτική «περιοχών» (politiques de territoires), στο πλαίσιο της υποστήριξης του στόχου της βιώσιμης ανάπτυξης, όχι μέσα από μια προσέγγιση κλαδικών παρεμβάσεων, αλλά μέσα από τον σχεδιασμό και την εφαρμογή μιας ολοκληρωμένης διατομεακής πολιτικής με έντονα χαρακτηριστικά συνεργειών. Αποτελεί ουσιαστικά την μετάβαση στην εφαρμογή σύγχρονων αναπτυξιακών πολιτικών, στις οποίες η χωρικότητα είναι το κύριο στοιχείο ενισχύοντας την τοπική ανάπτυξη, σ’ έναν τόπο μοναδικής αξίας, ώστε να καταστεί άξιος διαμονής, εξασφαλίζοντας νέες ισορροπίες ανάμεσα στον άνθρωπο, την παραγωγή και τον πολιτισμό. 

Ο διευθύνων σύμβουλος της  «Lever – Σύμβουλοι Ανάπτυξης ΑΕ», Θοδωρής Καριπίδης αναφέρει σχετικά «Είναι τιμή μας να συντάξουμε το Ειδικό Αναπτυξιακό Πρόγραμμα Αγράφων, την πρώτη ολοκληρωμένη πρωτοβουλία ενίσχυσης δράσεων στους ορεινών δήμων των Αγράφων για την τοπική ανάπτυξη της οικονομίας και την ανάπτυξη του πληθυσμού σε αυτόν τον  αποκλεισμένο ορεινο όγκο. Το ΕΑΠ χρηματοδοτεί επενδύσεις σε υποδομές και υπηρεσίες, ώστε τα Άγραφα να μετασχηματιστούν από μια στερητική, αποκλεισμένη ορεινή περιοχή της χώρας σε ένα τόπο άξιο να ζεις. Το Ειδικό Αναπτυξιακό Πρόγραμμα Αγράφων θα αποτελέσει τον πιλότο για την ανάπτυξη για την ανάπτυξη των 38 μικρών ορεινών δημων της χώρας. 

Η κύρια πρόκληση που αντιμετωπίζει το Σχέδιο είναι η απειλή της ερήμωσης του ορεινού χώρου, δηλαδή περίπου του 50 – 60% του εθνικού χώρου, που επιτείνεται σε συνδυασμό με την πληθυσμιακή γήρανση, την υπογεννητικότητα και το στρεβλό αναπτυξιακό πρότυπο της συγκέντρωσης οικονομικών δραστηριοτήτων στην πρωτεύουσα και τα αστικά κέντρα». 

Προϋπολογισμός, χρονοδιάγραμμα & ωφέλειες

Ένα σύνολο περίπου 90 εκατομμυρίων ευρώ κατανέμεται σε ποσοστό 47% (42 εκ. €) σε δράσεις για «Αναβάθμιση υποδομών και υπηρεσιών», 36% (32 εκ. €) για «Ανάπτυξη παραγωγικού ιστού & ευκαιρίες οικονομικής εξέλιξης» και 17% (16 εκ. €) για «Δημόσια Προστασία και Δικτύωση κοινωνικών δομών και μεμονωμένων πολιτών». Το ΕΑΠ Αγράφων θα ολοκληρωθεί εντός Νοεμβρίου 2022 και η ολοκλήρωση των έργων θα πραγματοποιηθεί κατά την τρέχουσα προγραμματική περίοδο.

Το συγκεκριμένο ΕΑΠ Αγράφων επιχειρεί να απαντήσει στα κρίσιμα διακυβεύματα μέσω των ακόλουθων κατευθύνσεων διαμόρφωσης Στρατηγικής: 

• Η ιστορικότητα του χώρου των Αγράφων με πάνω από 4.000 χρόνια συνεχή παρουσία
• Η συμμετοχή των Αγράφων στην Αλπική ζώνη της Μεσογείου
• Η μοναδικότητα των Αγράφων στον ελληνικό χώρο 
• Τα βουνά των Αγράφων ήταν και είναι υποχρεωμένα να ζουν με τους δικούς τους πόρους, φυσικά με την τεχνολογική και χρηματοδοτική ενίσχυση από τους κεντρικούς αναπτυξιακούς πόρους 
• Τα Άγραφα είναι τόπος που  συντήρησε παραγωγικά και κοινωνικά 50.000 άτομα πληθυσμό στα προεπαναστατικά χρόνια 1800 μ.Χ. 
• Η πολυμέρεια και η εσωτερική χωρητικότητα των Αγράφων μπορούν να οργανώσουν ένα μεγάλο αριθμό κατοίκων – παραγωγών, που θα λειτουργούν παραγωγικά υποστηριζόμενοι από σύγχρονες συνθήκες παραγωγικής, κοινωνικής και πολιτικής οργάνωσης βασιζόμενη στην καινοτομία, στην τεχνολογία και στην προστασία του φυσικού και ιστορικού περιβάλλοντός τους.

Τα παραπάνω με δύο πρόσθετες προϋποθέσεις : 

1. Υποδομές που θα ενοποιούν τον χώρο της καθημερινότητας και της παραγωγής με τους χώρους των μονοπατιών της Φύσης και της Ιστορίας
2. Αποτελεσματική δικτύωση της δημόσιας προστασίας (civil protection) κατά παντός κινδύνου.

Μέσω της Στρατηγικής και του Σχεδίου Δράσης θα υλοποιηθούν παρεμβάσεις των οποίων τα αποτελέσματα θα μεταβάλλουν τη φυσιογνωμία την εικόνα του ορεινού χώρου των Αγράφων, καθιερώνοντάς τον ως πρότυπο τόπο ανάπτυξης ορεινών περιοχών, προορισμό, τόπο κατοικίας, τόπο άσκησης επαγγελματικών δραστηριοτήτων. 

Στο πλαίσιο αυτό, οι τομείς που επιδιώκεται να ωφεληθούν είναι:

• Αναβάθμιση του δημόσιου χώρου.
• Πολιτική στέγασης, με την παροχή κινήτρων και διευκολύνσεων, που μπορεί να περιλαμβάνει κοινωνική κατοικία ή άλλα προγράμματα παροχής στέγης με ευνοϊκούς όρους.
• Γεωργικός & Κτηνοτροφικός Τομέας με δράσεις όπως ο «Ορεινός ολοκληρωμένος αναδασμός».
• Ανταγωνιστικότητα Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων, μέσω φορολογικών εργαλείων.
• Εγχώριος Τουρισμός.
• Έρευνα & καινοτομία σε ορεινές περιοχές.
• Ευρυζωνικότητα και νέες τεχνολογίες.
• Μικρές επιχειρήσεις και εργαστήρια οικοτεχνίας.
• Εξοικονόμηση ενέργειας με δράσεις όπως είναι η εγκατάσταση λαπτήρων LED στους οικισμούς, η χρήση ΑΠΕ στη μικρή κλίμακα σε σπίτια και επιχειρήσεις.
• Αντιμετώπιση έκτακτων περιστατικών (υγείας ή φυσικών φαινομένων) μέσω της δημιουργίας ισχυρού δικτύου επέμβασης. Αξιοποίηση των υφιστάμενων σχέσεων αλληλεγγύης μεταξύ των μόνιμων κατοίκων και ενίσχυσής τους.

Οι άξονες προτεραιότητας και οι κατηγορίες δράσεων που αυτοί περιλαμβάνουν είναι:

• Αναβάθμιση υποδομών και υπηρεσιών

1. 1. • Οδική Ασφάλεια
      • Αναβάθμιση δημόσιου χώρου
      • Προστασία, διαχείριση και ανάδειξη περιβαλλοντικών πόρων
      • Ενεργειακή εξοικονόμηση πόρων

• Ανάπτυξη παραγωγικού ιστού και ευκαιρίες οικονομικής εξέλιξης

1. 1. • Προώθηση εναλλακτικών μορφών τουρισμού
      • Ανάδειξη του πολιτισμού
      • Συντήρηση και ανάδειξη μνημείων
      • Ανάδειξη μονοπατιών και θεματικών διαδρομών
      • Ενίσχυση της προώθησης και παραγωγής τοπικών προϊόντων
      • Διασύνδεση των τοπικών πόρων με την επιστημονική κοινότητα
      • Υποδομές και δράσεις προσέλκυσης επενδύσεων

• Δημόσια Προστασία και Δικτύωση κοινωνικών δομών και μεμονωμένων πολιτών

1. • Αναβάθμιση παροχής κοινωνικών υπηρεσιών
   • Αντιπλημμυρικά έργα
   • Προώθηση εναλλακτικών μέσων μεταφοράς
   • Έργα υποδομής (ύδρευση/αποχέτευση)
   • Ενίσχυση της ικανότητας των Δήμων για την αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών
   • Ενίσχυση της διοικητικής ικανότητας των Δήμων