Η πιστοποίηση της αυθεντικότητας και της ασφάλειας των ελληνικών τροφίμων, ο χαρακτηρισμός προϊόντων υψηλής αξίας και η παροχή υπηρεσιών έρευνας και ανάπτυξης στον αγροδιατροφικό τομέα είναι τα αντικείμενα στα οποία δραστηριοποιείται η Εθνική Ερευνητική Υποδομή – FoodOmicsGR, σύμπραξη οκτώ ακαδημαϊκών και ερευνητικών ιδρυμάτων της χώρας.
Η Ερευνητική Υποδομή αξιοποιεί στις τεχνολογίες omics (ομικές τεχνολογίες), μεταβολομική, στοιχειακή μεταβολομική, γονιδιωματική, πρωτεομική και τη συνδυαστική ανάλυση, καθώς και τη μεγάλη εμπειρία και υψηλή τεχνογνωσία σε βασικές και εφαρμοσμένες επιστήμες για την ανάπτυξη ελέγχου της γνησιότητας εγχώριων αγροτικών προϊόντων και την ταυτοποίηση και πιστοποίηση της γεωγραφικής προέλευσης με σύγχρονες τεχνικές.
Η ονομασία της Ερευνητικής Υποδομής FoodOmics αντανακλά τη διεπιστημονική γραμμή έρευνας που συνδυάζει τη μελέτη τροφίμων και διατροφής μέσω της ανάλυσης με πολυδύναμες αναλυτικές τεχνικές (omics) με στόχο να βελτιώσει την ευεξία, την υγεία και την εμπιστοσύνη του καταναλωτή, διευκρίνισε ο καθηγητής του Τμήματος Χημείας του ΑΠΘ Γεώργιος Θεοδωρίδης σε εκδήλωση στη Θεσσαλονίκη, στο ΚΕΔΕΑ του ΑΠΘ στη διάρκεια της οποίας έγινε παρουσίαση του έργου της FoodOmicsGR_των τεχνολογιών της, και των μεγάλων δυνατοτήτων συνέργειας με ερευνητικούς φορείς, εργαστήρια και επιχειρήσεις.
Η Εθνική Ερευνητική Υποδομή FoodOmicsGR ξεκίνησε τον Δεκέμβριο του 2018 με χρηματοδότηση 3 εκ. ευρώ από τη Γενική Γραμματεία Έρευνας και Καινοτομίας και διαχείριση από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Ανταγωνιστικότητα Επιχειρηματικότητα Καινοτομία, τόνισε ο κ. Θεοδωρίδης.
Αναφερόμενος αναλυτικά στους στόχους της FoodOmicsGR είπε ότι είναι ο ενδελεχής χαρακτηρισμός τροφίμων υψηλής αξίας, η ολιστική ανάλυση των τροφίμων, με έμφαση στην τοπική παραγωγή: κρασί, ελαιόλαδο, μέλι, γαλακτοκομικά προϊόντα, ώστε να δημιουργηθούν βάσεις δεδομένων των περιεχομένων τους και να είναι γνωστοί οι αριθμοί για τις συγκεντρώσεις των στοιχείων, των μεταβολιτών κά.
Η προώθηση των τεχνολογιών της Εθνικής Ερευνητικής Υποδομής στον αγροδιατροφικό τομέα και στον τομέα έρευνας και ανάπτυξης, ώστε τα δεδομένα να ενισχύσουν ισχυρισμούς ποιότητας, υγείας, γεωγραφικής προέλευσης, η αναγνώριση της αξίας των τροφίμων και η προηγμένη διεθνής αναγνώριση των ελληνικών προϊόντων διατροφής είναι επίσης στόχοι της FoodOmicsGR.
Το ανθρώπινο δυναμικό της Ερευνητικής Υποδομής είναι 65 ερευνητές από 18 ειδικότητες και έχουν γίνει επιπλέον 38 προσλήψεις. Μέχρι τώρα έχουν γίνει 30 επιστημονικές δημοσιεύσεις, 50 παρουσιάσεις σε συνέδρια και έχει επιτευχθεί η δικτύωση με διάφορους ενδιαφερόμενους φορείς, είπε ο κ. Θεοδωρίδης. Ο εξοπλισμός και οι μέθοδοι είναι τελευταίας τεχνολογίας και επιπλέον αναπτύχθηκε ειδικό λογισμικό για συστηματική αναζήτηση στη βιβλιογραφία, πρόσθεσε.
«Πετύχαμε να έχουμε ένα κέντρο αναφοράς από άποψη εξοπλισμού, μεθόδων υποδομών και επικαιροποιημένων πρωτοκόλλων και όργανα τελευταίας τεχνολογίας τα οποία αξιοποιούνται στο 100%» σημείωσε.
Χαρακτηρισμός τροφίμων εθνικής προτεραιότητας
Η ομάδα του ΕΚΠΑ σε συνεργασία με την ομάδα του ΑΠΘ ουσιαστικά στην Ερευνητική Υποδομή υπηρετεί την τεχνολογία φασματογραφίας μαζών υψηλής διακριτικής ικανότητας με στόχο τον μοριακό χαρακτηρισμό τροφίμων εθνικής προτεραιότητας, τόνισε ο Νικόλαος Θωμαϊδης, καθηγητής Αναλυτικής Χημείας του ΕΚΠΑ.
Ως τρόφιμα εθνικής προτεραιότητας ορίζονται εκείνα που έχουν και πολιτισμική και ιστορική αξία για τη χώρα και οικονομικό αντίκτυπο στο ΑΕΠ, μέλι, ελαιόλαδο, επιτραπέζιες ελιές, κρασί, γαλακτοκομικά προϊόντα, διευκρίνισε.
Στόχος της Ερευνητικής Υποδομής είναι να παρέχει εξειδικευμένες υπηρεσίες τόσο σε ερευνητικές ομάδες, όσο και στη βιομηχανία, σημείωσε.
Αναφερόμενος στην αυθεντικότητα των τροφίμων, είπε ότι όσα αναφέρονται στην ετικέτα πρέπει υποστηρίζονται στην πράξη από εργαστηριακά δεδομένα. Αν ένα τρόφιμο έχει κάποιον ισχυρισμό υγείας, αναφέρει για παράδειγμα, ότι είναι πλούσιο σε βιταμίνη Ε, αυτό πρέπει να υποστηρίζεται εργαστηριακά. Όταν στην ετικέτα ελαιόλαδου αναγράφεται ότι είναι από κορωνέικη ή καλαματιανή ελιά αυτό πρέπει να αποδεικνύεται, είπε ο κ. Θωμαϊδης.
Τονίζοντας ότι υπάρχει σχετικός κανονισμός από το 2017 σημείωσε ότι για να επιτευχθεί η τήρησή του είναι αναγκαίες ερευνητικές υποδομές και υψηλή εξειδίκευση.
Θα πρέπει το ελληνικό κράτος και ο συγκεκριμένος κλάδος της ελληνικής οικονομίας να δράσουν έγκαιρα γιατί το επόμενο διάστημα είναι πολύ πιθανό να αρχίσουν έλεγχοι στο εξωτερικό, σε ευρωπαϊκό επίπεδο για τα τρόφιμα υψηλής προτεραιότητας, πρόσθεσε.
Χρειάζονται μεθοδολογίες για να αποδεικνύεται η συμμόρφωση με την ετικέτα, η ασφάλεια και η ποιότητα, να αποδεικνύεται η ποικιλία και η γεωγραφική προέλευση, αλλά ακόμα και η πρακτική παραγωγής. Επιπλέον πρέπει να αναπτυχθούν μεθοδολογίες που θα αντιμετωπίζουν το πρόβλημα της νοθείας, που είναι πολύ σημαντικό σε προϊόντα υψηλής αξίας, όπως το μέλι, η φέτα, το ελαιόλαδο, η ελιά ο κρόκος, οι χυμοί, ανέφερε.
Επισημαίνοντας ότι το έργο που παράγεται στην Ερευνητική Υποδομή είναι καινοτόμο, πρωτοποριακό και αναγνωρίζεται από τη διεθνή κοινότητα, διευκρίνισε ότι έχουν εφαρμοστεί μεθοδολογίες για την αξιολόγηση της επικινδυνότητας σε διάφορα κατάλοιπα, έχει γίνει χαρτογράφηση των προϊόντων βάσει της ποικιλίας και συνάρτηση των τεχνικών παραγωγής, ανάδειξη διατροφικής αξίας και μοναδικότητας ΠΟΠ προϊόντων, διάκριση εισαγόμενων και ελληνικών προϊόντων και υπάρχει συνεργασία με τον ΕΦΕΤ και με ευρωπαϊκούς οργανισμούς.
Στην εκδήλωση που διοργανώθηκε από την Ομάδα Βιοανάλυσης και Τεχνολογιών Omics του ΑΠΘ – BIOMIC_AUTh παρουσίασαν τις μεθόδους και τα πορίσματα μελετών τους ερευνητές από τα οκτώ ακαδημαϊκά και ερευνητικά ιδρύματα που συμμετέχουν στη FoodOmicsGR από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (συντονιστής του έργου), το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, το Πανεπιστήμιο Κρήτης, το Πανεπιστήμιο Αιγαίου, το Διεθνές Πανεπιστήμιο Ελλάδας και το Ίδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών.
