Απάτητα Βουνά – Περιοχές Άνευ Δρόμων: 15 ερωτήσεις – απαντήσεις για το νέο καθεστώς προστασίας του ΥΠΕΝ

Η πρωτοβουλία του ΥΠΕΝ με τίτλο «Απάτητα Βουνά« που αφορά πρακτικά «Περιοχές Άνευ Δρόμων» – και έργων, θα προσθέταμε εμείς… – σε συγκεκριμένες ορεινές περιοχές της χώρας προκάλεσε το ενδιαφέρον πολλών από χθες που ανακοινώθηκε.

Το economix, το οποίο συμβάλει στην αποκάλυψη ειδήσεων για τις προστατευόμενες περιοχές της χώρας και τις πρωτοβουλίες του ΥΠΕΝ (δείτε το ρεπορτάζ μας σήμερα για τις χίλιες παρθένες παραλίες…), καταγράφει σε μορφή ερωτήσεων και απαντήσεων 15 σοβαρές πτυχές της πρωτοβουλίας αυτής.

Από τη μία πλευρά θα πρέπει να τονίσουμε την έμφαση που δίνει το ΥΠΕΝ στην πρωτοβουλάι του αυτή και το θετικό, πράσινο, πρόσημο που απονέμει στον ευαυτό του για την υιοθέτηση μιας επιστημονικής προσέγγισης για την προστασία της φύσης που δεν έχει ακόμη καθιερωθεί στην Ευρώπη. Αυτή που απαγορεύει έργα και δραστηριότητες εκεί που ο άνθρωπος δεν έχει ακόμη κάνει έργα και επενδύσεις… Στοιχηματίζουμε μάλιστα ότι η συγκεκριμένη δράση θα αποτελεί σημαντικό επιχείρημα της κυβέρνησης Μητσοτάκη στην αντιπαράθεση με τον ΣΥΡΙΖΑ για θέματα περιβάλλοντος και σημαντικό όπλο στην πολιτική φαρέτρα έναντι κάθε επίθεσης από περιβαλλοντικές οργανώσεις (των οποίων τις αντιδράσεις αναμένουμε…) προς το ΥΠΕΝ και την κυβέρνηση…

Από την άλλη πλευρά θα πρέπει να τονίσουμε ότι η πρωτοβουλία έχει και κάποια σαφή επικοινωνιακά χαρακτηριστικά… Κατά πρώτο, προστατεύει νομικά ότι είναι ήδη προστατευμένο από τη συλλογική βούληση, από την ιστορία και τη φύση. Δηλαδή δεν προσθέτει κάτι ιδιαίτερο σε προστατευόμενες περιοχές, απλά αυστηροποιεί το πλαίσιο (κυρίως για διάνοιξη νέων δρόμων και επενδύσεις σε ΑΠΕ) χωρίς να τεκμαίρεται ότι υπάρχει πραγματικός περιβαλλοντικός (χρονικά άμεσος ή μη) κίνδυνος – ή έστω επενδυτικό ενδιαφέρον.

Ας δούμε όμως, μέσα από 15 ερωτήσεις και απαντήσεις τα πως και τα γιατί του νέου θεσμικού πλαισίου που αποφάσισε να καθιερώσει το ΥΠΕΝ για την προστασία της φύσης σε λεγόμενες «παρθένες» περιοχές της χώρας, μέσα από απαντήσεις του ίδιου του Υπουργείου, από κείμενα και ερωτο-απαντήσεις με την πολιτική ηγεσία.

1. Πώς ορίζονται τα Απάτητα Βουνά;

Ως «Απάτητα Βουνά» ορίζεται η Περιοχή Άνευ Δρόμων (ΠΑΔ) με την περιμετρική ζώνη ενός χιλιομέτρου της (ΠΑΔ + ακτίνα 1 χλμ). Σε αυτές τις περιοχές απαγορεύεται η διάνοιξη νέων δρόμων και η δημιουργία άλλων τεχνητών επεμβάσεων, που μεταβάλλουν ή αλλοιώνουν το φυσικό περιβάλλον. Επιπλέον, υπάγονται σε καθεστώς υψηλής προστασίας.

 

2. Ποιες περιοχές θα ενταχθούν στα Απάτητα Βουνά;

• Λευκά Όρη – Έκταση: 382,06 τ.χλμ. | Υψόμετρο: 0-2.453 μ.
• Σάος – Έκταση: 97,30 τ.χλμ. | Υψόμετρο: 0-1.611 μ.
• Σμόλικας – Έκταση: 102,89 τ.χλμ. | Υψόμετρο: 782-2.637 μ.
• Τύμφη – Έκταση: 202,75 τ.χλμ. | Υψόμετρο: 460-2.497 μ.
• Ταΰγετος – Έκταση: 143,23 τ.χλμ. | Υψόμετρο: 432-2.407 μ.
• Χατζή – Έκταση: 45,61 τ.χλμ. | Υψόμετρο: 598-2.038 μ.

 

2. Πως προέκυψαν αυτές οι περιοχές;

Οι περιοχές αυτές μελετήθηκαν ως «Περιοχές Άνευ Δρόμων» (επσιτημονική και όχι πολιτική ή θεσμική ορολογία) από ερευνητική ομάδα του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων με επικεφαλής την καθηγήτρια κα. Κατή. Μάλιστα η πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΝ αναφέρθηκε επανηλλειμένα ως θέσφατο στις μελέτες της συγκεκριμένης επιστημονικής ομάδας, χωρίς να αναφέρει καμία άλλη, και μάλιστα τόνισε ότι έκανε αναθέσεις για τέτοιες μελέτες σε αυτή την ομάδα.

Σημειώνεται, ωστόσο, ότι στις διάφορες μελέτες για τις ΠΑΔ της συγκεκριμένης ομάδας αναφέρονται πολύ περισσότερες περιοχές ως προτεινόμενες για απαγόρευση δραστηριοτήτων και έργων.

 

3. Ποια είναι η εννοιολογική διαφορά «Περιοχών Άνευ Δρόμων» και «Απάτητων Βουνών»;

Πρωτοβουλία «Απάτητα Βουνά» είναι η πολιτική ορολογία που υιοθετεί το ΥΠΕΝ για να προβάλει επικοινωνιακά την απόφαση που πήρε να απαγορεύσει έργα κι δραστηριότητες σε »παρθένους» ορεινούς όγκους. Σημειώνεται ότι δεκάδες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και συλλογικότητες αγωνίζονται εδώ και χρόνια για απαγόρευση έργων ΑΠΕ (και όχι μόνο) στις βουνοκορφές της χώρας αλλά και σε άλλες περιοχές (πχ νησιά του Αιγαίου, περιοχές Natura). Η διαφοροποίηση του ΥΠΕΝ με νέα «ταυτότητα» μάλλον ήταν αναγκαία….

«Περιοχές Ανευ Δρόμων» είναι η επιστημονική ονομασία που χρησιμοποιείται για να περιγραφούν αυτές οι παρθένες περιοχές. Βέβαια δεν αναφέρεται μόνο σε ορεινές η ορολογία, όπως το πρόγραμμα του ΥΠΕΝ. Μένει να δούμε αν θα είναι εν τέλει αυτή και η – νομική πλέον – ορολογία στις Υπουργικές αποφάσεις που θα δημοσιευθούν σε ΦΕΚ, καθώς το ΥΠΕΝ δεν τις έδωσε στη δημοσιότητα.

Πηγή Εικόνας: ΥΠΕΝ - Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας

4. Γιατί επιλέχθηκαν αρχικά αυτές οι έξι συγκεκριμένες περιοχές;

Αναλυτική αναφορά στους λόγους που επιλέχθηκαν αρχικά οι έξι συγκεκριμένες περιοχές έκανε ο Υφυπουργός ΠΕΝ Γιώργος Αμυράς. Πάμε να δούμε μία προς μία αυτές τις περιοχές.

Στο όρος Σάος στη Σαμοθράκη, όπως θα δείτε και στο χάρτη, η έκταση προστασίας ξεκινάει από τα νοτιοανατολικά του παράλια, από το ύψος της θάλασσας δηλαδή, πιάνει όλο τον όγκο και την κορυφή.

Είναι το ψηλότερο βουνό στο Αιγαίο. Το υψόμετρο του φτάνει τα 1.611. Η έκταση που προστατεύουμε σχεδόν πλησιάζει τα 100 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Είναι γνωστή η Σαμοθράκη και το βουνό της, βεβαίως, ο Σάος που είναι ο πυρήνας του νησιού για τις βάθρες του.

Έχει υπέροχα δάση από βελανιδιές, πλατάνια και σκλήθρα και εκεί ανακαλύφθηκε μόλις πριν από 16 χρόνια ένα ιδιαίτερο ενδημικό φυτό, που ανήκει στην οικογένεια της μαργαρίτας, το οποίο σαφέστατα δίνει υπεραξία στο βουνό και εκεί υπάρχουν 1.441 ενδημικά και εγκλιματισμένα φυτά.

Στη δε θαλάσσια έκταση του βουνού, εκεί που το βουνό ακουμπάει στη θάλασσα, υπάρχουν φωλιές φώκιας Μονάχους – Μονάχους.

Πάμε στον Σμόλικα, το δεύτερο υψηλότερο βουνό της Ελλάδας που φτάνει τα 2.637 μέτρα.

Εδώ προστατεύουμε μία έκταση 103 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Είναι σημαντικότατο το βουνό αυτό γιατί αποτελεί το σπίτι για σπουδαία και σημαντικότατα ενδημικά είδη και άλλα και απειλούμενα, κυρίως ορνιθοπανίδας.

Έχουμε αρπακτικά, έχουμε όρνεα, έχουμε χρυσαετούς, γερακαετούς, φιδαετούς, φικιάριδες, γερακίνες, πετρίτες, ξεφτέρια, διπλοσάινα και βραχοκιρκίνεζα που φωλιάζουν σε αυτήν την περιοχή.

Σημαντικότατος ο Σμόλικας για την βιοποικιλότητα.

Πάμε στην Τύμφη. Την Τύμφη οι περισσότεροι την ξέρουν ίσως από τα χωριά στις πλάγιες τους, το Πάπιγκο για παράδειγμα.

Εδώ όμως έχουμε και το νοτιότερο άκρο που φωλιάζει και κινείται και ζει η καστανή αρκούδα στην Ευρώπη. Επίσης η παρουσία του λίγκα είναι εξαιρετικά σημαντική, ενώ ο βιότοπος είναι σημαντικότατος και για το αγριόγιδο, όπου ναι μεν φιλοξενεί το μεγαλύτερο πληθυσμό αγριόγιδας στη χώρα, αλλά να ξέρετε ότι το αγριόγιδο σε σημαντικούς πληθυσμούς ανακάμπτει σε αυτές τις περιοχές και αποτελεί τη σημαντικότερη ένδειξη της σημασίας της προστασίας αυτού του βουνού.

Πάμε στο επόμενο βουνό που είναι ο Ταΰγετος στην Πελοπόννησο βεβαίως. Πιάνει και Λακωνία και Μεσσηνία. Η κορυφή του φτάνει τα 2.407 μέτρα. Εδώ προστατεύουμε μία έκταση 143 τετραγωνικών χιλιομέτρων.

Αυτό το βουνό λοιπόν δεν έχει ερευνηθεί επαρκώς από τους επιστήμονες, από τους βιολόγους κυρίως. Υπάρχουν εξαιρετικά σημαντικά αποθέματα χλωρίδας και πανίδας και μάλιστα εδώ υπάρχουν τα 160 από τα 1.000 ενδημικά φυτά, για τα οποία αναφέρθηκε ο Υπουργός νωρίτερα.

Πάμε στο επόμενο βουνό που είναι τα Λευκά Όρη στην Κρήτη. Εδώ προστατεύουμε μία τεράστια έκταση 382 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Το βουνό φτάνει τα 2.453 μέτρα. Είναι η χαρά του παλαιοντολόγου τα Λευκά Όρη. Εδώ, λοιπόν, έχουμε απολιθωμένα είδη κυανοβακτηρίων και σπόγγων ηλικίας 150 εκατομμυρίων ετών, πλούσια και τεράστια δάση και 199 είδη πουλιών. Εδώ βεβαίως όλοι θα γνωρίζουν και θα ξεχωρίζουν τον γυπαετό. Υπάρχει και ο κρητικός αίγαγρος, όπως και στις νότιες θαλάσσιες περιοχές του βουνού, εκεί που συναντάει το βουνό τη θάλασσα έχουμε φωλιές της φώκιας μονάχους – μονάχους.

Το επόμενο βουνό είναι ένα βουνό άγνωστο για τον περισσότερο κόσμο αλλά είναι ένα από τα ομορφότερα στην Ευρώπη. Είναι το όρος Χατζή. Το όρος Χατζή φτάνει τα 2.038 μέτρα σε ύψος. Εδώ, λοιπόν, θα προστατεύσουμε μία περιοχή 45 τετραγωνικών χιλιομέτρων.

Τι έχει αυτό το βουνό; Έχει ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό. Λόγω των κορυφών του και των χαραδρών του ευνοεί το φαινόμενο του ενδημισμού. Εδώ έχουμε, λοιπόν, διάφορα είδη φυτών αλλά και πληθυσμούς ζώων από έντομα μέχρι θηλαστικά, τα οποία ούτε αυτά είναι πλήρως καταγεγραμμένα από τους επιστήμονες.

Έχουμε ψηλά δάση, έχουμε βελανιδιές, έχουμε πλατάνια, που σημαίνει ότι έχει πολλά νερά μέσα το βουνό. Έχουν καταγραφεί τουλάχιστον 90 διαφορετικά είδη πουλιών. Εδώ ξεχωρίζουμε σπάνια αρπακτικά είδη, όπως είναι τα όρνια και ο χρυσαετός. Ενώ συχνά εμφανίζεται και σπιζαετός και η σταχτοχήνα και ο διπλοκεφαλάς. Αυτά, λοιπόν, τα είδη είναι εξαιρετικά σπάνια σε όλη την Ευρώπη.

Το όρος Χατζή που ο κόσμος, όπως σας είπα, δυστυχώς δεν το ξέρει ακόμα καλά, προσφέρει σημαντικές ευκαιρίες και τουριστικής αξιοποίησης, βάσει βεβαίως στις ορνιθοπαρατηρήσεις, το bird watching, το οποίο στην Ευρώπη ακολουθούν εκατομμύρια τουρίστες ως είδος τουρισμού.

 

5. Πώς θεσμοθετεί το ΥΠΕΝ τις Περιοχές Άνευ Δρόμων;

Με Υπουργική Απόφαση, εξουσιοδοτική άρθρου 47 ν.4685/2020, ανά περιοχή, προβλέπεται ότι:

• Απαγορεύεται η διάνοιξη δρόμων κίνησης μηχανοκίνητων οχημάτων, η επέκταση των υφιστάμενων ανεξαρτήτως κατηγορίας, καθώς και κάθε είδους τεχνική επέμβαση, μεταβολή ή αλλοίωση του φυσικού περιβάλλοντος.

• Δεν θίγονται νομίμως υφιστάμενα έργα και η συντήρηση τους στις περιοχές αυτές.

• Επιτρέπεται η σήμανση, επισκευή, συντήρηση και βελτίωση υφιστάμενων ορειβατικών και πεζοπορικών μονοπατιών, χωρίς τη χρήση μηχανοκίνητων μέσων πρόσβασης και με την προϋπόθεση ότι οι επεμβάσεις θα υλοποιούνται με φυσικά υλικά.

• Εξαιρούνται από στις όρους και στις περιορισμούς έργα για σκοπούς Εθνικής Άμυνας, στις καθορίζονται σύμφωνα με στις διατάξεις στις κείμενης νομοθεσίας.

• Εξαιρούνται των ανωτέρω απαγορεύσεων έργα και επεμβάσεις που υλοποιούνται λόγω εκτάκτου ανάγκης (σεισμών, πλημμυρών, θεομηνιών, πυρκαγιάς κ.λπ.) εφόσον μετά λαμβάνεται μέριμνα για την αποκατάσταση του περιβάλλοντος και έργα και επεμβάσεις που κρίνονται απαραίτητες για λόγους προστασίας ή/και αποκατάστασης του φυσικού και δασικού περιβάλλοντος.

 

6. Τα Απάτητα Βουνά μπλοκάρουν στις επενδύσεις;

Τα «Απάτητα Βουνά» αποτελούν ένα φρένο στην υπερεκμετάλλευση του περιβάλλοντος από στις ανθρώπινες δραστηριότητες, χωρίς στις να βάζουν εμπόδια σε επενδύσεις, καθώς αφορούν σε περιοχές ανέγγιχτες στο πέρασμα του χρόνου. Ο οικοτουρισμός μπορεί να αναπτυχθεί σε κάθε περιοχή που παρουσιάζει ενδιαφέρον από άποψη βιοποικιλότητας και αισθητικής τοπίου, συμβάλλοντας στη διατήρηση ή στη δημιουργία κινήτρων για μετάβαση σε πράσινη οικονομική δραστηριότητα στις βιολογικές καλλιέργειες, προώθηση παραδοσιακών προϊόντων κ.ά.

 

7. Τι θα γίνει με τα έργα στις Περιοχές Άνευ Δρόμων;

Αν υπάρχουν έργα σε εξέλιξη (το ΥΠΕΝ λέει ότι δεν υπάρχουν…) σταματούν με την έκδοση των ΦΕΚ. Αν υφιστάμενα έργα χρειάζονται συντήρηση, θα επιτρέπεται. Όχι όμως η αναβάθμισή τους.

Η πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΝ ήταν σαφής: «Απαγορεύουμε την διάνοιξη δρόμων και τη δημιουργία τεχνητών επιφανειών».

Σύμφωνα με τον Κώστα Σκρέκα: «φυσικά και θα μπορούσε, εφόσον δεν υπήρχε αυτό το καθεστώς αυξημένης προστασίας να διανοιχτούν νέοι δρόμοι, να δοθούν άδειες επέμβασης από τα δασαρχεία για να γίνουν άλλου είδους δραστηριότητες που προβλέπονται σε δασικού χαρακτήρα εκτάσεις, ανθρωπογενείς δραστηριότητες, είτε για αγροτοκτηνοτροφικό σκοπό είτε για τουριστικό σκοπό. Τώρα δεν μπορούν να γίνουν αυτές οι παρεμβάσεις, οι δραστηριότητες δεν μπορούν να λάβουν χώρα εντός της περιμέτρου που θα προστατευτεί με την υπουργική απόφαση που θα εκδοθεί το επόμενο διάστημα. »

Ωστόσο στην πορεία διευκρίνισαν και άλλα πολλά σημεία. Ενδεικτικά:

Σε αυτές τις περιοχές «δεν υπάρχουν ούτε οικιστικές πυκνώσεις, ούτε οικισμοί, ούτε δρόμοι επί της ουσίας. Είναι Περιοχές Άνευ Δρόμων, άρα δεν υπάρχουν δρόμοι. Υπάρχουν κάποιοι δασικοί δρόμοι, που μπορεί να έχουν διανοιχτεί για λόγους προστασίας του οικοσυστήματος οι οποίοι θα συντηρούνται βέβαια για να συνεχίσουν να βοηθούν στην προστασία. Δασικά έργα προστασίας θα συμβαίνουν εφόσον και όταν χρειάζονται. Όταν αυτό βέβαια κριθεί απαραίτητο μέσα από επιστημονική μελέτη. »

 

8. Επηρεάζονται οι επενδύσεις σε ΑΠΕ στα «Απάτητα Βουνά»;

Ναι, ξεκάθαρα. Ακόμη και αν έχουν άδεια από τη ΡΑΕ οι επενδύσεις αυτές στις έξι συγκεκριμένες περιοχές παγώνουν ή ακυρώνονται καλύτερα. Η πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΝ δεν θέλησε να δώσει αριθμούς. Όμως είναι γνωστό ότι στο όρος Σάος έχουν εγκριθεί πολλές ανεμογεννήτριες ήδη (χωρίς να έχουν λάβει περιβαλλοντική αδειοδότηση ακόμη) ενώ το ΥΠΕΝ δεν παρουσίασε κανένα ποσοτικό στοιχείο. Πάντως η διαβεβαίωση ήταν κατηγορηματική, με κάθε τρόπο, από Αμυρά και Σκρέκα: «Απαγορεύουμε την διάνοιξη δρόμων και τη δημιουργία τεχνητών επιφανειών». Άρα μεταφορά και εγκατάσταση ΑΠΕ τέλος….

Ακόμη πιο ξεκάθαρα, σύμφωνα με τον Γιώργο Αμυρά: «δεν θα μπορούν να γίνουν αιολικά πάρκα σε αυτά τα βουνά, σε αυτές τις εκτάσεις. Καμία τεχνητή επιφάνεια, καμία διάνοιξη δρόμου».

Μάλιστα σύμφωνα με το Κώστα Σκρέκα: «…για τις άδειες παραγωγής που μπορεί να έχουν εκδοθεί από τη ΡΑΕ: στις Περιοχές Άνευ Δρόμων δεν επιτρέπεται η εγκατάσταση ΑΠΕ. Άρα εκ των πραγμάτων η αδειοδοτική διαδικασία των ΑΠΕ σταματάει στο στάδιο που βρίσκεται και δεν προχωράει περεταίρω, επαναλαμβάνω για τις Περιοχές Άνευ Δρόμου. Ακόμα και αν υπάρχουν εκδοθείσες άδειες παραγωγής από τη ΡΑΕ.»

 

9. Ποια είναι τα οφέλη από τα Απάτητα Βουνά;

Σύμφωνα με το ΥΠΕΝ, τα οφέλη από την καθιέρωση της νέας αυτής περιχής προστασίας, της Πρωτοβουλίας Απάτητα Βουνά, είναι ότι:

• Συνεισφέρουν στη διατήρηση της φυσικής βιοποικιλότητας.
• Εμποδίζουν την είσοδο ξενικών ειδών.
• Παρέχουν διαδρομές μετανάστευσης και ενδιάμεσων στάσεων σε είδη πανίδας.
• Δεσμεύουν άνθρακα και μειώνουν τις επιπτώσεις των αερίων του θερμοκηπίου.
• Διατηρούν τη συνδεσιμότητα και την ακεραιότητα του οικοσυστήματος.
• Προσφέρουν αναψυχή, εκπαίδευση και επιστημονική γνώση στους πολίτες.
• Ρυθμίζουν και προστατεύουν τις υπηρεσίες του οικοσυστήματος: παροχή καθαρού νερού, έλεγχος διάβρωσης, υγιές έδαφος, ποιότητα αέρα, κλιματική ρύθμιση, επικονίαση καλλιεργειών, υψηλή ανθεκτικότητα στην επιδημία παρασίτων.

 

10. Τι είναι ο κατακερματισμός της γης και ποιες οι συνέπειες;

Κατακερματισμός γης, είναι η κατάτμηση των φυσικών οικοσυστημάτων σε κομμάτια από την αύξηση των δρόμων και των τεχνητών επιφανειών.

Ο κατακερματισμός έχει άμεσες συνέπειες στην:

• Απώλεια, συρροή και απομόνωση των ενδιαιτημάτων των ειδών
• Μείωση πληθυσμών και στις τοπικές εξαφανίσεις ειδών
• Υποβάθμιση οικολογικών διεργασιών

Ο δείκτης κατάτμησης της Ελλάδας είναι μισός από ότι της Ευρώπης, αλλά αυξάνεται ταχύτερα. Συγκεκριμένα στην Ελλάδα:

• Η Ελλάδα ήταν στην πρώτη θέση αύξησης τεχνητών επιφανειών στην Ευρώπη (2015)
• Τα εργοτάξια και οι δρόμοι καταναλώνουν περισσότερη γη στην Ελλάδα από ό,τι στην Ευρώπη.
• Το οδικό δίκτυο Ελλάδας έχει μήκος μεγαλύτερο από 367.000 χλμ., ενώ η πιθανότητα να βρισκόμαστε σε απόσταση μεγαλύτερη του ενός χιλιομέτρου από δρόμο είναι μόλις 5,43%.

 

11. Ποια η σχέση των δρόμων με την απώλεια της βιοποικιλότητας;

Οι δρόμοι διευκολύνουν τη διακίνηση ανθρώπων και αγαθών και είναι άμεσα συνυφασμένοι με την ενίσχυση της οικονομικής ανάπτυξης σε τοπικό και εθνικό επίπεδο.

Παρά τα σημαντικά οφέλη της ύπαρξης χρηστικού οδικού δικτύου, οι δρόμοι σχετίζονται με τις πέντε κυριότερες αιτίες της απώλειας της βιοποικιλότητας παγκοσμίως, οι οποίες είναι κατά φθίνουσα σειρά σοβαρότητας:

• Η αλλαγή χρήσης γης.
• Η άμεση εκμετάλλευση των πόρων.
• Η κλιματική αλλαγή.
• Η ρύπανση.
• Τα ξενικά είδη πανίδας.

Οι δρόμοι θεωρούνται επομένως μία από τις βασικότερες αιτίες της απώλειας της βιοποικιλότητας και της υποβάθμισης της λειτουργίας των οικοσυστημάτων παγκοσμίως, ιδίως όταν εισέρχονται σε φυσικά οικοσυστήματα και πρώην αδιατάρακτες περιοχές.

Τα ενδιαιτήματα των ειδών συρρικνώνονται, οι πληθυσμοί απομονώνονται, η θνησιμότητα της άγριας πανίδας από προσκρούσεις σε οχήματα στο οδικό δίκτυο αυξάνεται.

Παράλληλα, όλες οι οικοσυστημικές υπηρεσίες που συνδέονται με το έδαφος, όπως η αποικοδόμηση ή ο κύκλος του αζώτου χάνονται, αφού το έδαφος σφραγίζεται και μετατρέπεται σε τεχνητή γη.

Έμμεσες είναι οι επιπτώσεις και στην ανθρώπινη υγεία με την αύξηση της ρύπανσης και τη διευκόλυνση της εξάπλωσης ασθενειών.

 

12. Γιατί οι ΠΑΔ αποτελούν θέμα παγκοσμίου ενδιαφέροντος;

Ζούμε σε μια εποχή κρίσης της βιοποικιλότητας. Έχει ξεκινήσει η έκτη μαζική εξαφάνιση των ειδών στην ιστορία της Γης, αποδιδόμενη σε ανθρωπογενείς αιτίες, και τουλάχιστον το 70% της γης έχει υποβαθμιστεί, ενέχοντας σοβαρό κίνδυνο για την ευμάρεια της ανθρωπότητας.

Ταυτόχρονα, ζούμε και σε μια εποχή κορύφωσης της επέκτασης των τεχνητών επιφανειών και ειδικότερα των δρόμων.

Το μήκος των νέων ασφαλτοστρωμένων δρόμων αναμένεται να αυξηθεί κατά 59% έως το 2050.

Κορυφαίοι επιστήμονες θεωρούν τους δρόμους ως τη χειρότερη απειλή στον Πλανήτη για την απώλεια της βιοποικιλότητας, και άρα τη διαφύλαξη των ΠΑΔ ως την καίρια πολιτική για την ανάσχεση της απώλειας της βιοποικιλότητας.

Τη νέα αυτή τάση της διαφύλαξης των ΠΑΔ έχουν σήμερα ενστερνιστεί παγκόσμιοι επιστημονικοί φορείς (SCB, IUCN, UNEP, Conservation International, Tebtebba) και το θέμα πήρε παγκόσμιες διαστάσεις στις συνδιασκέψεις κορυφής των Ηνωμένων Εθνών για τη Σύμβαση για τη Βιολογική Ποικιλότητα (COP 11, Ινδία και στο Rio+20, Βραζιλία, 2012).

 

13. Απαιτείται Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, σύμφωνα με την ευρωπαϊκή περιβαλλοντική νομοθεσία, για τις κυβερνητικές παρεμβάσεις στους έξι αυτούς ορεινούς όγκους;

Σύμφωνα με την πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΝ, «δεν έχουμε παρεμβάσεις» και «δεν έχουμε έργα. Δεν επιτρέπουμε έργα, ώστε να πάμε σε ΜΠΕ.» Στην πράξη, μένει να φανεί, πιαθνόν στα δικαστήρια….

 

14. Υπάρχει ο θεσμός «Απάτητα Βουνά» στην Ε.Ε.;

Η Ελλάδα γίνεται η πρώτη χώρα στην Ευρώπη που θεσμοθετεί τα Απάτητα Βουνά.

Το θέμα του κατακερματισμού της φυσικής γης, κρίθηκε ως μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις στην Ε.Ε. στην ψηφοφορία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στις 08/06/2021, για τη νέα Στρατηγική Βιοποικιλότητας 2030 με τίτλο «Επιστροφή της Φύσης στη ζωή μας» η οποία διεξήχθη στις αρχές Ιουνίου. Επίσης, ψηφίστηκε η υποχρέωση για ένταξη σε καθεστώς αυστηρής προστασίας τουλάχιστον το 10% της επικράτειας κάθε χώρας.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει υποβάλει πρόταση για νομικά δεσμευτικούς στόχους για την αποκατάσταση της φύσης της Ε.Ε. το 2021. Η αποκατάσταση των οικοσυστημάτων της Ε.Ε. θα συμβάλει στην ενίσχυση της βιοποικιλότητας, τον μετριασμό και την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και στην πρόληψη και μείωση των επιπτώσεων των φυσικών καταστροφών.

Ο κύριος στόχος της πρωτοβουλίας της ΕΕ είναι η αποκατάσταση υποβαθμισμένων οικοσυστημάτων, ιδίως εκείνων με τις περισσότερες δυνατότητες:

• Δέσμευση και αποθήκευση άνθρακα.
• Πρόληψη και μείωση των επιπτώσεων των φυσικών καταστροφών.
• Υγεία του εδάφους και η επικονίαση.
• Βελτίωση της γνώσης και παρακολούθησης των οικοσυστημάτων και των υπηρεσιών τους.

Με τη θεσμοθέτηση των Απάτητων Βουνών ακολουθούμε προληπτικά αυτή την πολιτική αποκατάστασης.

Οι «Περιοχές Άνευ Δρόμων», αποτελούν μια δράση που ξεκίνησε να υλοποιείται για πρώτη φορά το 2001 στις ΗΠΑ υπό τον τίτλο «The Roadless Rule» και αυτή τη στιγμή μελετώνται από την Ευρωπαϊκή Ένωση, ώστε να ενσωματωθούν στους στόχους της Πράσινης Συμφωνίας.

 

15. Με ποιους κλιματικούς στόχους εναρμονίζονται οι ΠΑΔ;

Οι ΠΑΔ συνεισφέρουν στην επίτευξη 12 στόχων της Εθνικής Στρατηγικής για τη Βιοποικιλότητα όπως στη:

• Διατήρηση του εθνικού φυσικού κεφαλαίου (στόχος 2.1).
• Οριοθέτηση οικολογικών διαδρόμων (στόχος 3.3).
• Ενίσχυση της συνέργειας των κύριων τομεακών πολιτικών με τη διατήρηση της βιοποικιλότητας και τη θέσπιση κινήτρων (στόχοι 5.1-5.8).
• Διατήρηση της ποικιλότητας του τοπίου (στόχος 6.2).
• Αντιμετώπιση των εισβλητικών χωροκατακτητικών ειδών (στόχος 8.2).

Ακόμα, με βάση την πρόσφατη Εθνική Έκθεση Αξιολόγησης για τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών, καθορίστηκαν οι 8 εθνικές προτεραιότητες από τη Γενική Γραμματεία της Κυβέρνησης για την Ατζέντα 2030.

Η οριοθέτηση των εκτεταμένων ΠΑΔ και η εισαγωγή τους στο χωροταξικό σχεδιασμό της χώρας, τεκμηριωμένα συνεισφέρει θετικά στην επίτευξη τριών Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης:

• Υπεύθυνη κατανάλωση και παραγωγή (στόχος 12).
• Δράση για το κλίμα (στόχος 13).
• Η ζωή στη στεριά, στο πλαίσιο της 6ης εθνικής προτεραιότητας υπό τον τίτλο: «Ενίσχυση της προστασίας και ορθολογικής διαχείρισης του φυσικού κεφαλαίου ως βάση για κοινωνική ευημερία και μετάβαση σε μία οικονομία χαμηλού άνθρακα» (στόχος 15).

Τέλος, οι ΠΑΔ, συνάδουν με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για το Τοπίο, όπως αυτή κυρώθηκε από την Ελλάδα, με βάση την οποία το τοπίο αποτελεί «βασικό συστατικό της Ευρωπαϊκής φυσικής και πολιτισμικής κληρονομιάς».