Η ηλεκτρονική ενημέρωση μπορεί να κερδίζει έδαφος, σε βάθος χρόνου, αλλά υπάρχει και το κοινό που επιλέγει τις εφημερίδες και όπως προκύπτει από έρευνα της Επιτροπής Ανταγωνισμού, η πλειοψηφία των αναγνωστών, και συγκεκριμένα το 70% εξ αυτών, προτίθεται να πληρώσει 10% περισσότερο από τη σημερινή τιμή πώλησης της εφημερίδας που προτιμά προκειμένου να διασφαλιστεί η διατήρηση της ποιότητάς της.
Η Επιτροπή Ανταγωνισμού στο πλαίσιο της κανονιστικής παρέμβασής της στην αγορά διανομής τύπου ανέθεσε σε εταιρεία δημοσκοπήσεων τη διενέργεια έρευνας για τη συλλογή πληροφοριών σχετικά με το βαθμό εναλλαξιμότητας μεταξύ των ενημερωτικών εφημερίδων και το προφίλ του αναγνωστικού κοινού.
Ειδικότερα, στόχος της έρευνας είναι να εντοπιστούν οι στενότεροι ανταγωνιστές κάθε εφημερίδας, με την έννοια της πιθανότερης εναλλακτικής επιλογής εκ μέρους των αναγνωστών, καθώς και τα κριτήρια που καθορίζουν τις επιλογές τους.
Συλλέχθηκαν επίσης πληροφορίες σχετικά με την πιθανότητα μεταστροφής του αναγνωστικού κοινού στον ηλεκτρονικό τύπο σε περίπτωση μη διαθεσιμότητας της προτιμητέας εφημερίδας καθώς και τη διάθεση των αναγνωστών να εξακολουθούν να αγοράζουν την εφημερίδα της προτίμησής τους εάν η τιμή της αυξηθεί κατά 10%.
Η έρευνα πραγματοποιήθηκε τον Ιούνιο του 2021 με τη μέθοδο των τηλεφωνικών συνεντεύξεων (Computer Assisted Τelephone Interviews) και ήταν πανελλαδική περιλαμβάνοντας ένα δείγμα 1000 ατόμων. Το δείγμα που χρησιμοποιήθηκε καλύπτει αστικές και μη περιοχές, άνδρες και γυναίκες σε όλο το ηλικιακό φάσμα από 18 έως 74 και σε κάθε εκπαιδευτική βαθμίδα ή επαγγελματική απασχόληση.
Εναλλαξιμότητα μεταξύ των εφημερίδων
Η μεταστροφή προς τον ψηφιακό τύπο και οι εν γένει αλλαγές στον τομέα της ενημέρωσης, ιδιαίτερα στον έντυπο τύπο ως το πλέον παραδοσιακό μέσο ενημέρωσης, αποτυπώνονται στην έρευνα. Ειδικότερα, το 73,3% των ερωτώμενων υποστήριξε ότι δεν διαβάζει καθόλου εφημερίδες πολιτικού ή/και οικονομικού περιεχομένου ενώ το υπόλοιπο 26,7%, που αποκρίθηκε θετικά εμφανίζει διακυμάνσεις ως προς τη συχνότητα ανάγνωσης εφημερίδων με το 8,9% να απαντάει ότι διαβάζει εφημερίδα περίπου μία φορά το μήνα ή αραιότερα, το 12,1% μία φορά την εβδομάδα ενώ μόλις 5,7% δηλώνει ότι διαβάζει κάποια εφημερίδα κάθε μέρα ή σχεδόν κάθε μέρα. Ενδεικτικό εξάλλου της τάσης για την μελλοντική εξέλιξη του κλάδου είναι και το γεγονός ότι το ποσοστό του αναγνωστικού κοινού ανά ηλικιακή ομάδα είναι χαμηλότερο στις μικρότερες ηλικίες (18-24 και 25-34) και αυξάνεται καθώς αυξάνεται η ηλικία των ερωτώμενων, ιδιαίτερα μετά τα 45 έτη.
Συγκεκριμένα, μόλις το 21% των ερωτώμενων που ανήκουν στην ηλικιακή ομάδα 18-24 διαβάζει κάποια εφημερίδα πολιτικού/οικονομικού ενδιαφέροντος ενώ το ποσοστό αυτό διαμορφώνεται σε ελαφρώς χαμηλότερα επίπεδα (19,38%) για την ομάδα 25-34. Στις επόμενες ηλικιακές ομάδες, ήτοι 35-44, 45-54, 55-64 και 65-74, το ποσοστό των αναγνωστών ακολουθεί διαρκώς αυξανόμενη πορεία, ήτοι 22,50%, 29,50%, 31,67% και 33,75% αντίστοιχα.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης το γεγονός ότι οι συμμετέχοντες στην έρευνα οι οποίοι υποστήριξαν ότι διαβάζουν, ανεξαρτήτως συχνότητας, κάποια εφημερίδα, θα στραφούν κατά κύριο λόγο στον ηλεκτρονικό τύπο σε περίπτωση που η εφημερίδα της προτίμησής τους δεν είναι διαθέσιμη ή σταματήσει να εκδίδεται σε έντυπη μορφή. Συγκεκριμένα, περισσότεροι από τους μισούς υποστήριξαν ότι θα διάβαζαν την εφημερίδα της προτίμησής τους ηλεκτρονικά ή/και θα επέλεγαν να ενημερωθούν στο διαδίκτυο από άλλες ιστοσελίδες ενώ μόλις περίπου το 1/3 αυτών θα διάβαζε κάποια άλλη εφημερίδα σε έντυπη μορφή.
Αναλυτικά, σε περίπτωση μη διαθεσιμότητας της προτιμητέας εφημερίδας, από το σύνολο των ερωτώμενων που διαβάζουν εφημερίδα, το 56,18% υποστήριξε ότι θα διάβαζε την εφημερίδα της προτίμησής του ηλεκτρονικά, το 54,31% θα διάβαζε τα πολιτικά/οικονομικά νέα στο διαδίκτυο από άλλες ιστοσελίδες, το 37,83% θα διάβαζε κάποια άλλη εφημερίδα σε έντυπη μορφή ενώ ένα μικρό ποσοστό (2,62%) δεν εξέφρασε γνώμη επί του θέματος.
Σημειώνεται ότι στη συγκεκριμένη ερώτηση υπήρχε η δυνατότητα πολλαπλής επιλογής εξού και το άθροισμα των ανωτέρω ποσοστών υπερβαίνει το 100%.
Εξειδικεύοντας περαιτέρω την ανάλυση ανά τίτλο, φαίνεται να υπάρχει διασπορά ως προς τις επιλογές του αναγνωστικού κοινού. Ωστόσο, την προτίμηση των αναγνωστών κερδίζει η εφημερίδα Καθημερινή, την οποία το 21,72% των αναγνωστών ανέφερε ως την εφημερίδα που διαβάζει συχνότερα ή/και προτιμάει περισσότερο. Ακολουθεί στις προτιμήσεις των αναγνωστών η εφημερίδα Τα Νέα με ποσοστό 10,11% και έπεται η Εφημερίδα των Συντακτών με ποσοστό 8,99%. Ψηλά στις προτιμήσεις των αναγνωστών βρίσκονται επίσης οι εφημερίδες Πρώτο Θέμα (7,49%), Το Βήμα της Κυριακής (7,12%), Real News (4,87%) και Έθνος (4,87%).
Ωστόσο, μία σημαντική μερίδα αναγνωστών (10,86%) ανέφερε ότι προτιμά εφημερίδες πέρα από αυτές που συμπεριλαμβάνονται στο δείγμα της έρευνας δηλαδή Καθημερινή, Τα Νέα, Εφημερίδα Των Συντακτών, Πρώτο Θέμα, Το Βήμα Της Κυριακής, Real News, Έθνος, Ριζοσπάστης, Ελεύθερος Τύπος/Τύπος Κυριακής, Documento, Αυγή, Ελευθερία, Παραπολιτικά, Δημοκρατία, Ναυτεμπορική, Εστία, Εποχή, Μακελειό, Στο Καρφί Του Σαββατοκύριακου, Το Ποντίκι, Deal News.
Επιπλέον, φαίνεται να υπάρχουν ροές αναγνωστών μεταξύ εφημερίδων, οι οποίες αντιμετωπίζονται από τους ίδιους ως εναλλάξιμες. Οι αναγνώστες εφημερίδων που συμμετείχαν στην έρευνα κλήθηκαν να δηλώσουν εναλλακτικές εφημερίδες που θα επέλεγαν σε περίπτωση μη διαθεσιμότητας της εφημερίδας προτίμησής τους. Από τις απαντήσεις τους προκύπτουν μετακινήσεις αναγνωστών μεταξύ των εφημερίδων Καθημερινή, Τα Νέα και το Βήμα. Ειδικότερα, στις επιλογές των αναγνωστών της εφημερίδας Καθημερινή σε περίπτωση που δεν είναι διαθέσιμη η εν λόγω εφημερίδα. Ως πρώτη εναλλακτική επιλογή εμφανίζεται η εφημερίδα Το Βήμα με ποσοστό 23% και ακολουθούν Τα Νέα με ποσοστό 20%. Αντίστοιχα, οι αναγνώστες του Βήματος της Κυριακής θα προτιμήσουν με ποσοστό 31% είτε την Καθημερινή είτε τα Νέα. Συνεπώς, προκύπτει ότι οι αναγνώστες της εφημερίδας Τα Νέα θα κατευθυνθούν κατά κύριο λόγο προς την Καθημερινή (25%) και ακολούθως προς την εφημερίδα Το Βήμα της Κυριακής με ποσοστό 10%.
Με το ίδιο ποσοστό (10%) οι αναγνώστες της εφημερίδας Τα Νέα θα κινηθούν επίσης και προς την εφημερίδα Ελεύθερος Τύπος/ Τύπος της Κυριακής, την Εφημερίδα των Συντακτών και τη Real News
Επιπρόσθετα, οι αναγνώστες του Πρώτου Θέματος φαίνεται ότι θα κατευθυνθούν κατά κύριο λόγο προς Τα Νέα (20%) και το Βήμα της Κυριακής (20%), οι αναγνώστες των οποίων επίσης περιλαμβάνουν το Πρώτο Θέμα στις επιλογές τους, αν και με χαμηλότερα ποσοστά (5% και 8% αντίστοιχα).
Υψηλή εναλλαξιμότητα φαίνεται να υπάρχει επίσης μεταξύ του Πρώτου Θέματος και της Real News. Οι αναγνώστες του Πρώτου Θέματος κατατάσσουν τη Real News τρίτη (15%) στις εναλλακτικές επιλογές τους ενώ αντίστοιχα οι αναγνώστες της Real News αναφέρουν την εφημερίδα Πρώτο Θέμα ως πρώτη τους επιλογή (34%) σε περίπτωση μη διαθεσιμότητας της προτιμητέας τους εφημερίδας.
Ροές αναγνωστών, όμως, φαίνεται επίσης να υπάρχουν μεταξύ της Εφημερίδας των Συντακτών και του Documento. Το 33% των αναγνωστών της Εφημερίδας των Συντακτών θα επιλέξουν πρωτίστως το Documento σε περίπτωση μη διαθεσιμότητας της εφημερίδας προτίμησής τους ενώ αντίστοιχα οι αναγνώστες του Documento θα προτιμήσουν πρωτίστως την Εφημερίδα των Συντακτών.
Τέλος, αναφέρεται χαρακτηριστικά στην έρευνα,ότι τις εφημερίδες στο Καρφί του Σαββατοκύριακου και Kontra News, μοναδικές εφημερίδες πολιτικού/οικονομικού περιεχομένου που συμμετέχουν στην ισχύουσα μετοχική σύνθεση της ‘Αργος, τις επέλεξε μόλις ένας και κανένας αναγνώστης αντίστοιχα. Σε περίπτωση μη διαθεσιμότητας της εφημερίδας στο Καρφί του Σαββατοκύριακου ο εν λόγω αναγνώστης δήλωσε ότι θα επέλεγε την εφημερίδα Τα Νέα. Αντίστοιχα, ένας αναγνώστης της εφημερίδας Πρώτο Θέμα δήλωσε ότι σε περίπτωση που δεν είναι διαθέσιμη η συγκεκριμένη εφημερίδα θα επέλεγε την εφημερίδα στο Καρφί του Σαββατοκύριακου. Η εφημερίδα Kontra News δεν αναφέρεται από κανένα αναγνώστη ούτε ως κύρια ούτε ως εναλλακτική επιλογή.
Ποιοτικά κριτήρια επιλογής εφημερίδας
Στοχεύοντας στην καλύτερη προσέγγιση και ερμηνεία της συμπεριφοράς του αναγνωστικού κοινού, όπως αναφέρεται στην έρευνα, θεωρήθηκε κρίσιμο να εντοπιστούν τα κριτήρια βάσει των οποίων οι αναγνώστες επιλέγουν την εφημερίδα της αρεσκείας τους. Προς το σκοπό αυτό, οι ερωτώμενοι κλήθηκαν να δηλώσουν κατά σειρά τα τρία πρώτα ποιοτικά χαρακτηριστικά που εκτιμούν περισσότερο και τους ωθούν να επιλέξουν μεταξύ των εφημερίδων.
Ειδικότερα, στην πρώτη θέση ισοβαθμούν με ποσοστό 23,97% η παρουσία άρθρων γνώμης και η συνεργασία με συγκεκριμένους δημοσιογράφους καθώς και η ποιότητα πρωτότυπου ρεπορτάζ και ερευνητικής δημοσιογραφίας σχετικά με πολιτικά/κοινωνικά/διεθνή και οικονομικά ζητήματα. Στη δεύτερη θέση, με ποσοστό 18,35%, τοποθετείται η κάλυψη πολιτικών/κοινωνικών θεμάτων και ακολουθεί η πολιτική τοποθέτηση με ποσοστό 15,73%.
Ως δεύτερο πιο σημαντικό ποιοτικό χαρακτηριστικό παρουσιάζεται καταρχήν η κάλυψη πολιτικών/κοινωνικών θεμάτων, με ποσοστό 23,22%, και ακολουθεί η ποιότητα πρωτότυπου ρεπορτάζ και ερευνητικής δημοσιογραφίας σχετικά με πολιτικά/κοινωνικά/διεθνή και οικονομικά ζητήματα, με ποσοστό 17,60%. Ακολούθως, το τρίτο πιο σημαντικό ποιοτικό χαρακτηριστικό φαίνεται να είναι η κάλυψη πολιτικών/κοινωνικών θεμάτων (17,06%) και ακολουθεί η κάλυψη διεθνών θεμάτων (14,68%). Αθροιστικά, μεταξύ των τριών πιο σημαντικών ποιοτικών χαρακτηριστικών βρίσκονται τα άρθρα γνώμης και η συνεργασία με συγκεκριμένους δημοσιογράφους, η ποιότητα πρωτότυπου ρεπορτάζ και ερευνητικής δημοσιογραφίας σχετικά με πολιτικά/κοινωνικά/διεθνή και οικονομικά ζητήματα καθώς και η κάλυψη πολιτικών/κοινωνικών θεμάτων.
Η πολιτική τοποθέτηση επίσης φαίνεται να διαδραματίζει βασικό ρόλο για την επιλογή εφημερίδας. Επικουρικά, αναφέρεται ότι η πλειοψηφία των αναγνωστών των εφημερίδων Καθημερινή, Το Βήμα και Τα Νέα, οι οποίες αντιμετωπίζονται ως εναλλάξιμες, ψήφισε στις βουλευτικές εκλογές του Ιουλίου 2019 τη Νέα Δημοκρατία. Αντίθετα, η πλειοψηφία των αναγνωστών της Εφημερίδας των Συντακτών και του Documento, μεταξύ των οποίων επίσης παρουσιάζονται αμφίδρομες ροές, ψήφισε τον ΣΥ.ΡΙΖ.Α.
Τέλος, σημειώνεται ότι η πλειοψηφία των αναγνωστών, και συγκεκριμένα το 70% εξ αυτών, προτίθεται να πληρώσει 10% περισσότερο από τη σημερινή τιμή πώλησης της εφημερίδας που προτιμά προκειμένου να διασφαλιστεί η διατήρηση της ποιότητάς της.
Αναλυτικά οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να διαβάσουν την έρευνα στην ηλεκτρονική σελίδα της Επιτροπής Ανταγωνισμού: https://www.epant.gr/files/2021/kanonistiki/apopseis_ea_kanonistiki_typos_b_diavoulefsi.pdf
