Μια από τις σημαντικότερες παρεμβάσεις που γίνονται στις μεγάλες πόλεις για να περιορισθούν οι ρύποι που εκπέμπουν τα αυτοκίνητα είναι ο καθορισμός των ζωνών χαμηλών εκπομπών. Οι ζώνες χαμηλών εκπομπών (LEZ) είναι ένας από τους πολλούς τύπους συστημάτων περιορισμού πρόσβασης των οχημάτων.
Μέχρι το 2030, το μεγαλύτερο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού αναμένεται να συγκεντρωθεί σε πόλεις, σύμφωνα με το ΑΠΕ – ΜΠΕ. Υποθέτοντας ότι αυτή η τάση συνεχίζεται, έως το 2050 περισσότερο από το 80% του παγκόσμιου πληθυσμού θα ζει σε αστικό περιβάλλον.
Οι πόλεις είναι τόποι καινοτομίας, οδηγούν την οικονομία και αποτελούν χώρους όπου δημιουργείται πλούτος και θέσεις εργασίας. Ταυτόχρονα, οι αστικές περιοχές χαρακτηρίζονται από πυκνότητα: ανθρώπων, δραστηριοτήτων, αλληλεπιδράσεων και οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών λειτουργιών. Έτσι, οι πόλεις είναι τα σημεία όπου οι ευκαιρίες και οι απειλές για την αειφόρο ανάπτυξη ενώνονται, αναφέρεται στην έκθεση της Ευρωπαϊκή Ένωση Κατασκευαστών Αυτοκινήτων (ACEA).
Σε αυτό το πλαίσιο, οι τρεις πυλώνες της αειφορίας (οικονομία, κοινωνία και περιβάλλον) πρέπει όλοι να αντιμετωπίζονται με την ίδια σημασία. Το μέλλον θα φέρει ένα τοπίο μεταφορών στο οποίο τα ιδιωτικά αυτοκίνητα, τα λεωφορεία, τα εμπορεύματα, οι πεζοί, τα ποδήλατα και οι σιδηροδρομικές συνδέσεις θα συνδεθούν σε ένα συνδεδεμένο δίκτυο. Οι στόχοι είναι η εξοικονόμηση χρόνου και πόρων, η παραγωγή χαμηλότερων εκπομπών και συμφόρησης καθώς και η προώθηση της αποτελεσματικής χρήσης γης και της βελτιωμένης ασφάλειας.
Το «The 2030 Urban Mobility Challenge: ACEA’s Contribution» περιγράφει λύσεις μεταφοράς που θα ικανοποιήσουν τις μελλοντικές απαιτήσεις κινητικότητας.
Οι έξι κύριοι παράγοντες της μελλοντικής κινητικότητας:
1. Ολοκληρωμένη προσέγγιση για βιώσιμες πόλεις: Ίση συμμετοχή όλων των ενδιαφερόμενων μερών προκειμένου να μεγιστοποιήσουν τις μειώσεις των εκπομπών.
2. Συνδεσιμότητα: Έξυπνη δικτύωση οχημάτων, για να διατηρείται η κυκλοφορία στη ροή, να αποτρέπονται τα μποτιλιαρίσματα, να γίνεται καλύτερη διαχείριση των χώρων στάθμευσης, εξοικονομώντας έτσι πόρους και χρόνο.
3. Νέα επιχειρηματικά μοντέλα και μοντέλα κινητικότητας: Οχήματα ενσωματωμένα στο Διαδίκτυο, συλλογή και διαχείριση πληροφοριών από οδηγούς και επιβάτες.
4. Καλύτερα συστήματα δημόσιων μεταφορών: Δημόσιες και ιδιωτικές μεταφορές ως μέρος ενός συνδεδεμένου δικτύου που αυξάνει την αποδοτικότητα, αποφεύγει συμφόρηση, μειώνει τις εκπομπές και βελτιώνει την ασφάλεια.
5. Η βελτιστοποιημένη παράδοση εμπορευματικών μεταφορών και η εφοδιαστική αλυσίδα να προσαρμοστεί στις νέες απαιτήσεις των καταναλωτών με την εφαρμογή καινοτόμων αστικών εμπορευματικών μεταφορών, συστημάτων διανομής.
6. Τα συστήματα περιορισμών αστικής πρόσβασης να χρησιμοποιούνται ως τεχνολογικά ουδέτερα εργαλεία για την επίτευξη συγκεκριμένης αστικής κινητικότητας.
Οι ζώνες χαμηλών εκπομπών (LEZ) αποτελούνται από συστήματα αδειοδότησης περιοχής ή αδειών εισόδου που εφαρμόζονται για τον περιορισμό της πρόσβασης σε συγκεκριμένες περιοχές, κυρίως σε κέντρα πόλεων. Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι κατηγορίες εκπομπών χρησιμοποιούνται για τον προσδιορισμό των οχημάτων που μπορούν να εισέλθουν στη ζώνη.
Σε σύγκριση με άλλους τύπους περιορισμών πρόσβασης, οι ζώνες χαμηλών εκπομπών τείνουν να είναι απλούστερες κατανοητές και απλές στην εφαρμογή. Μπορούν επίσης να εφαρμοστούν παράλληλα με συστήματα οδικής φόρτισης, όπως στο Λονδίνο, το οποίο έχει ζώνη φόρτισης συμφόρησης μέσα σε μεγαλύτερη ζώνη χαμηλών εκπομπών.
Όπως και με άλλα σχήματα περιορισμού πρόσβασης, οι ζώνες χαμηλών εκπομπών έχουν τη δυνατότητα να είναι αποτελεσματικές στη μείωση της ρύπανσης. Ωστόσο, πρέπει να ληφθεί μέριμνα για την αξιολόγηση των λεπτομερειών του προγράμματος και του τρόπου εφαρμογής του. Κάθε σχέδιο LEZ πρέπει να αξιολογείται κατά περίπτωση, σύμφωνα με ορισμένα κριτήρια, για να διαπιστωθεί εάν είναι αποτελεσματικό ή αποδεκτό.
Καθώς οι ευρωπαίοι πολίτες ζουν σε ένα ολοένα και πιο αστικό περιβάλλον, οι πόλεις σε όλη την Ευρώπη αντιμετωπίζουν ολοένα και μεγαλύτερες προκλήσεις που προκαλούνται από συμφόρηση, ρύπανση και τροχαία ατυχήματα. Από αυτή την προοπτική, η αυτοκινητοβιομηχανία έχει ήδη ξεκινήσει την έρευνα και την ανάπτυξη νέων και δημιουργικών λύσεων για την ενίσχυση και τη βελτίωση της αστικής κινητικότητας, μειώνοντας παράλληλα τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των οχημάτων της.
Μια ισορροπημένη προσέγγιση είναι ο μόνος τρόπος αντιμετώπισης των πολύπλοκων σχέσεων και των αντισταθμίσεων που εμπλέκονται στις αστικές μεταφορές. Τα μέτρα για τον περιορισμό της κυκλοφορίας ενδέχεται να έχουν οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες που πρέπει να σταθμιστούν. Τα Σχέδια Περιορισμού Πρόσβασης (ARS) γενικά, και οι Ζώνες Χαμηλής Εκπομπής (LEZs), δεν πρέπει να εμποδίζουν την κινητικότητα αυξάνοντας το κόστος. Η εφαρμογή τους πρέπει να αποφύγει να διαταράξει τις επιχειρήσεις, να αυξήσει τις ανισότητες μεταξύ των κατοίκων της πόλης και των προαστίων, των μονών και των οικογενειών, των κατοίκων και των μη κατοίκων.
