Δεν είναι υπερβολή να πει κάποιος ότι οι ευρωπαϊκοί πόροι αποτελούν σήμερα, 39 χρόνια μετά την είσοδο μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και 35 χρόνια μετά την υλοποίηση των πρώτων ευρωπαϊκών προγραμμάτων, τα λεγόμενα Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα (ΜΟΠ), το κύριο μοχλό ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας. Με συρρικνωμένους τους Εθνικούς πόρους στο Πρόγραμμα Δημόσιων Επενδύσεων, τα χρήματα που διατίθενται στη χώρα μας και τις τοπικές κοινωνίες από τα διαρθρωτικά ταμεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι πολύτιμα.
Το μεγαλύτερο ποσοστό του συνολικού προϋπολογισμού της Ε.Ε., διατίθεται σε πολιτικές συνοχής μέσα από τα διαρθρωτικά ταμεία (ΕΤΠΑ, ΕΚΤ, Ταμείο Συνοχής, ΕΓΤΑΑ, ΕΤΘΑ). Βέβαια ο καταμερισμός των κονδυλίων στα κράτη-μέλη δεν συνεπάγεται και την άμεση καταβολή τους. Η πραγματοποίηση των πληρωμών γίνεται μόνο όταν εντάσσονται έργα. Η Ελλάδα από το 2011 και μετά βρίσκεται σαφώς πάνω από τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο σε ποσοστά απορρόφησης. Αυτό από μόνο του δεν αποτελεί κριτήριο της επαρκούς αποτελεσματικότητας της χρήσης των ευρωπαϊκών κονδυλίων αφού σκοπός της υλοποίησης των συγχρηματοδοτούμενων από την Ευρωπαϊκή Ένωση έργων είναι η βελτίωση της ζωής των πολιτών, της οικονομίας της χώρας και η άμβλυνση των περιφερειακών ανισοτήτων.
Σε επίπεδο χώρας το μεγαλύτερο ποσοστό των ευρωπαϊκών κονδυλίων αφορούσε στα μεγάλα δημόσια έργα. Τις μεγάλες οδικές αρτηρίες, όπως η Εγνατία οδός, η Αττική Οδός, το Μετρό της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης, τις υποδομές υγείας όπως το Νοσοκομείο Σερρών, έργα τα οποία βλέπουμε και χρησιμοποιούμε καθημερινά, ξεχνώντας συχνά την αξία των πολιτικών της Ε.Ε. Παράλληλα χρηματοδοτήθηκαν μικρομεσαίες επιχειρήσεις κάθε τύπου με στόχο την ενίσχυση της εξωστρέφειας καθώς και προγράμματα προώθησης της απασχόλησης σε τοπικό επίπεδο όπως τα προγράμματα «Βοήθεια στο σπίτι» για την υποστήριξη της 3η ηλικίας και των ευπαθών κοινωνικά ομάδων και «Εναρμόνιση οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής» που χρηματοδότησε έμμεσα τη λειτουργία των βρεφονηπιακών σταθμών και των ΚΔΑΠ σε όλη τη χώρα, δημιούργησε θέσεις εργασίας σε τοπικό επίπεδο ενώ σχεδόν όλοι μας είμαστε χρήστες των υπηρεσιών τους.
Σε επίπεδο τοπικών κοινωνιών το ποσοστό απορρόφησης των ευρωπαϊκών κονδυλίων εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την διαχειριστική ικανότητα των τοπικών και περιφερειακών αρχών αλλά και από το όραμα των πολιτικών να σχεδιάσουν και να υλοποιήσουν έργα που θα έχουν προστιθέμενη αξία στην τοπική οικονομία.
Στα τέσσερα χρόνια που βρέθηκα στη διοίκηση του ΟΤΑ Νιγρίτας προσπαθήσαμε να αξιοποιήσουμε τα χρηματοδοτικά εργαλεία της ευρωπαϊκής ένωσης με στόχο την τοπική ανάπτυξη. Ενδεικτικά:
Το 2008 ολοκληρώθηκε η εγκατάσταση ευρυζωνικού δικτύου για τη διασύνδεση των δημόσιων δομών του πρώην Δήμου Νιγρίτας (Σχολεία, δημόσιες υπηρεσίες κ.λ.π.) και το 2009 εγκαταστάθηκαν τεχνολογίες επικοινωνίας για την παροχή ασύρματης ευρυζωνικής πρόσβασης (wi-fi) σε σημεία δημόσιου ενδιαφέροντος (πλατείες, δημοτική βιβλιοθήκηκ.λ.π.) με σκοπό την ελεύθερη πρόσβαση στο διαδίκτυο (internet) δημοτών, επισκεπτών και επιχειρήσεων μέσω της υλοποίησης του έργου «Προώθηση των ευρυζωνικών υπηρεσιών και εφαρμογών στο Δήμο Νιγρίτας» που χρηματοδοτήθηκε από το Ε.Π. «Κοινωνία της Πληροφορίας (ΕΣΠΑ 2007-2013)» καθιστώντας την πόλη της Νιγρίτας και τα τοπικά διαμερίσματα του δήμου στις πρώτες περιοχές σε εθνικό επίπεδο με ελεύθερη πρόσβαση των κατοίκων στο internet (freewi-fi).
Το 2008 υλοποιήθηκε μέσω της κοινοτικής πρωτοβουλίας INTERREGIII/IIIA/PHARECBC ΕΛΛΑΔΑ-ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ, το δίκτυο πεζοπορικών διαδρομών στις υπώρειες του ορεινού όγκου του Βερτίσκου του Δήμου Νιγρίτας.
Το 2009 εντάχθηκε και πλέον έχει ολοκληρωθεί το έργο «Εγκατάσταση ολοκληρωμένου συστήματος τηλε-ελέγχου για την παρακολούθηση του δικτύου ύδρευσης αλλά και των ποιοτικών χαρακτηριστικών του πόσιμου νερού στις δημοτικές και τοπικές κοινότητες του πρώην Δήμου Νιγρίτας (Νιγρίτα, Τερπνή, Ανθή και Φλάμπουρο)» μέσω του Ε.Π. ΠΕΠ Κεντρικής Μακεδονίας και του Άξονα προτεραιότητας 7: Αειφόρος Ανάπτυξη και Ποιότητα Ζωής στην ΠΚΜ (ΕΣΠΑ 2007-2013), με στόχο την αποτελεσματικότερη διαχείριση του δικτύου ύδρευσης και τη βελτίωση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών.
Το 2011 εντάχθηκε στο Ε.Π. «Περιβάλλον και αειφόρος Ανάπτυξη 2007-2013» το έργο «Μελέτη και Κατασκευή Δικτύου αποχέτευσης ακαθάρτων οικισμών Νιγρίτας και Τερπνής», προϋπολογισθείσας δαπάνης 11.538.446,23€, αποτέλεσμα μιας επίπονης προετοιμασίας για την ωρίμανση του έργου που δυστυχώς μέχρι και σήμερα δεν έχει ξεκινήσει η κατασκευή του, παρ’ όλο που αποτελεί έργο γέφυρα και συνεχίζεται η χρηματοδότηση του από του Ε.Π. «Υποδομές Μεταφορών, περιβάλλον & Αειφόρος Ανάπτυξη ( ΕΣΠΑ 2014-2020)»
Το 2010 εντάχθηκε και πλέον έχει ολοκληρωθεί το έργο «ENACT» στο πλαίσιο του προγράμματος INTERREG Ελλάδα- Βουλγαρία (2007-2013)το οποίο χρηματοδότησε παρεμβάσεις και οικοτουριστικές υποδομές μικρής κλίμακας για την ανάδειξη του χώρου αναψυχής της κοιλάδας του Αγίου Παντελεήμονα στο τοπικό διαμέρισμα των Θερμών του σημερινού Δήμου Βισαλτίας.
Δεν θα πρέπει βέβαια να παραλείψουμε το γεγονός της κακής αξιοποίησης πολλές φορές, των συγχρηματοδοτούμενων από την ΕΕ έργων που κατά τη γνώμη μου σε περιφερειακό επίπεδο οφείλεται κυρίως στις διαφορετικές πολιτικές προτεραιότητες των εκάστοτε ηγεσιών των διακυβερνητικών θεσμών (ΟΤΑ, Περιφέρειες, κ.λ.π.) και στην έλλειψη μακρόπνοης στόχευσης.
Τέτοια παράδειγμα σε τοπικό επίπεδο είναι:
το έργο «Δίκτυο διανομής γεωθερμικής ενέργειας» το οποίο κατασκευάστηκε την περίοδο 2008-2010 στο πλαίσιο του έργου «Έργα υποδομής για την ορθολογική διαχείριση του Γεωθερμικού Πεδίου Νιγρίτας »που χρηματοδοτήθηκε από την Κοινοτική ΠρωτοβουλίαINTERREGIII / PHARECBC ΕΛΛΑΔΑ – ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ, με σκοπό την προώθηση επενδύσεων στον πρωτογενή τομέα, το οποίο δυστυχώς, αν και καινοτόμο, δεν αξιοποιήθηκε από τις επόμενες διοικήσεις με αποτέλεσμα να έχει υποστεί φθορές και κυρίως να μην αξιοποιείται δημιουργώντας προστιθέμενη αξίας στην απασχόληση και στην τοπική οικονομία.
Η μη αξιοποίηση μετά τη λήξη της χρηματοδότησης των υποδομών, της αποκτηθείσας τεχνογνωσίαςαλλά και η μη διατήρηση των θέσεων εργασίας που δημιουργήθηκαν στο πλαίσιο του καινοτόμου προγράμματος σε ευρωπαϊκό επίπεδο «Agrochepack»το οποίο ξεκίνησε να υλοποιείται το 2010 με επικεφαλή το πρώην Δήμο Νιγρίτας με χρηματοδότηση του προγράμματος Περιφερειακής Συνεργασίας των Μεσογειακών Χωρών MED, για να αντιμετωπίσει επιτυχώς τις αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις της χρήσης των πλαστικών συσκευασιών των αγροχημικών, η κακοδιαχείριση των οποίων μέχρι και σήμερα αποτελεί μια από τις βασικές αιτίες ρύπανσης του εδάφους, των υδάτινων πόρων και γενικότερα του περιβάλλοντος.
Είναι βέβαιο ότι το ΕΣΠΑ και τα προγενέστερα προγράμματα έχουν φέρει στην οικονομία της Ελλάδας δεκάδες δισεκατομμύρια ευρώ τις τελευταίες δεκαετίες και αποτελούν μέχρι και σήμερα τον κύριο μοχλό ανάπτυξης της Ελληνικής οικονομίας. Οφείλουμε να αξιοποιούμε τους πόρους έξυπνα και αποτελεσματικά με στόχο την υλοποίηση έργων που θα έχουν μακρόπνοα αποτελέσματα στην οικονομία και στη βελτίωση των υπηρεσιών που λαμβάνουν οι πολίτες σε κάθε γωνιά της χώρας μας.
Αγγελική Μήκα
Σύμβουλος διαχείρισης ευρωπαϊκών
προγραμμάτων
τ. Δήμαρχος Νιγρίτας
[το άρθρο δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα Η Φωνή της Βισαλτίας και το foni-visaltias.gr και στην EURACTIV.gr στο πλαίσιο του έργου «Η Συνοχή Δίπλα μας» και αναδημοσιεύεται στο economix.gr στο πλαίσιο της συνεργασίας περιεχομένου των δύο ΜΜΕ]
