Με περίπου 1% περισσότερους πόρους για αμιγώς ευρωπαϊκά (και όχι εθνικά) προγράμματα, κάποιον ρόλο της Ευρωβουλής στο Ταμείο Ανάκαμψης αλλά και με σημαντικές εκκρεμότητες που θα συμφωνηθούν στο μέλλον ειδικά για τους νέους πόρους της ΕΕ, το Ευρωκοινοβούλιο και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (οι εκπρόσωποι των κυβερνήσεων δηλαδή) συμφώνησαν ώστε να προχωρήσει ο πολυ-αναμενόμενος Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και το Πολευετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο της ΕΕ για την περίοδο 2021-2027.
Η πολιτική συμφωνία, μετά από πολύμηνες διαπραγματεύσεις, είναι ένα σημαντικό βήμα που ξεμπλοκάρει, κατά πάσα πιθανότητα, τη διαδικασία για την τελική έγκριση των πόρων (υπό προϋποθέσεις).
Οι αστερίσκοι ωστόσο στη συμφωνία είναι σημαντικοί και μπορεί στην πορεία να εκτροχιάσουν το concencus…
Από τη μία αυξήθηκαν οι πόροι για αμιγώς Ευρωπαϊκά προγράμματα. Το Ευρωκοινοβούλιο είχε θέσει στην πραγματικότητα βέτο στις αποφάσεις του Συμβουλίου που μείωναν τον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό ειδικά για προγράμματα όπως το Erasmus+ και το Horizon. Από την άλλη, τα κράτη μέλη είχαν θέσει συγκεκριμένο όριο – ταβάνι και δεν δέχονταν παραπάνω πόρους. Ο συμβιβασμός, ως συνήθως στην ευρωπαϊκή ιστορία, γίνεται με δημιουργική λογιστική και μεταχρονολόγηση αποφάσεων…
Από την άλλη, η Ευρωβουλή ήθελε ρόλο στην κατανομή των χρημάτων για το νέο εργαλείο, το μηχανισμό ανθεκτικότητας και ανάκαμψης. Αλλά αυτό δεν προβλέπονταν στις ευρωπαϊκές συνθήκες. Μια νέα ισορροπία περιγράφεται στην πολιτική συμφωνία και μόνον το μέλλον θα δείξει αν και πόσο ουσιαστική θα είναι η εφαρμογή της.
Παράλληλα, με την επιμονή του Κοινοβουλίου (και κάποιων κρατών μελών) τόσο η βιοποικιλότητα – κλιματική αλλαγή όσο και η ισότητα των φύλων θα αποκτήσουν πιο υψηλούς στόχους κατά τη διάρκεια των χρηματοδοτήσεων της ΕΕ.
Τέλος τα δύο αποφασιστικά σώματα της ΕΕ συμφώνησαν στην επιβολή νέων πανευρωπαϊκών φόρων που θα χρηματοδοτήσουν την ΕΕ και τα προγράμματά της αλλά οι λεπτομέρειες μένει να συμφωνηθούν στο μέλλον. Συμφωνήθηκε μόνο ένας πρώτος επί της αρχής οδικός χάρτης…
Σημαντική ωστόσο εξέλιξη είναι ότι τα πρόστιμα από την Πολιτική Ανταγωνισμού που επιβάλλονται σε εταιρείες από τα Ευρωπαϊκά όργανα δεν θα επιστρέφουν στα κράτη μέλη, όπως τώρα, αλλά θα παραμένουν στην ΕΕ για τα ευρωπαϊκά προγράμματα.
Τώρα η πολιτική συμφωνία θα πρέπει να εγκριθεί από τα κράτη μέλη, σύμφωνα με τις διαδικασίες του καθενός, και εν τέλει από το Συμβούλιο ξανά.
Παραμένουν ωστόσο τα δύσκολα σημαία – κλειδιά: το αν και πως θα εφαρμοστεί η ρήτρα του κράτους δικαίου για την αποδέσμευση πόρων προς τα κράτη μέλη, αλλά και η ουσία του οδικού χάρτη (το πότε και το πως δηλαδή) για τους νέους πανευρωπαϊκούς φόρους – πόρους της ΕΕ.
Πάντως, η πολιτική συμφωνία, που μπορεί ακόμη να εκτροχιαστεί αλλά είναι πλέον πολύ δύσκολο, ξεμπλοκάρει το σύνολο των Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων και Πολιτικών από τη νέα χρονιά: την Πολιτική Συνοχής, την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, τον Ψηφιακό Μετασχηματισμό, το ερευνητικό πρόγραμμα Horizon, το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, τις πρωτοβουλίες για την εκπαίδευση, την υγεία και τόσα άλλα…
Συγκρατημένη αλλά αισιόδοξη η Γερμανική Προεδρία του Συμβουλίου
Σύμφωνα με την επίσημη ανακοίνωση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, η γερμανική Προεδρία του Συμβουλίου κατέληξε σήμερα σε πολιτική συμφωνία με τους διαπραγματευτές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σε συνομιλίες με στόχο την εξασφάλιση της συγκατάθεσης του Κοινοβουλίου στο επόμενο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο, τον μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της ΕΕ.
Η συμφωνία επιτεύχθηκε μετά από εντατικές διαβουλεύσεις με το Κοινοβούλιο και την Επιτροπή που έχουν ξεκινήσει από τα τέλη Αυγούστου. Συμπληρώνει το ολοκληρωμένο χρηματοοικονομικό πακέτο ύψους 1 824,3 δισεκατομμυρίων ευρώ που διαπραγματεύτηκε ηγέτες της ΕΕ τον Ιούλιο, το οποίο συνδυάζει το επόμενο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο – 1.074,3 δισεκατομμύρια ευρώ – και ένα μέσο προσωρινής ανάκαμψης 750 δισεκατομμυρίων ευρώ, την επόμενη γενιά ΕΕ – Next Generation EU (σε τιμές 2018)
Το πολιτικό πακέτο που συμφωνήθηκε με το Κοινοβούλιο περιλαμβάνει:
- στοχοθετημένη ενίσχυση των προγραμμάτων της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των προγραμμάτων «Ορίζοντας Ευρώπη», EU4Health και Erasmus+, κατά 15 δισεκατομμύρια ευρώ με πρόσθετα μέσα (12,5 δισεκατομμύρια ευρώ) και ανακατανομές (2,5 δισεκατομμύρια ευρώ) κατά τη διάρκεια της επόμενης οικονομικής περιόδου, τηρώντας παράλληλα τα όρια δαπανών που καθορίζονται στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 17-21 Ιουλίου
μεγαλύτερη ευελιξία για να επιτρέψει στην ΕΕ να ανταποκριθεί σε απρόβλεπτες ανάγκες - μεγαλύτερη συμμετοχή της αρμόδιας για τον προϋπολογισμό αρχής στην εποπτεία των εσόδων στο πλαίσιο της επόμενης γενιάς ΕΕ
- υψηλότερη φιλοδοξία για τη βιοποικιλότητα και ενισχυμένη παρακολούθηση της βιοποικιλότητας, του κλίματος και των δαπανών που σχετίζονται με το φύλο
- έναν ενδεικτικό χάρτη πορείας για την εισαγωγή νέων ιδίων πόρων
Σύμφωνα με την ανακοίνωση, η συμφωνία θα υποβληθεί τώρα στα κράτη μέλη για έγκριση μαζί με τα άλλα στοιχεία του επόμενου πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου και του πακέτου ανάκαμψης, συμπεριλαμβανομένου του γενικού καθεστώτος προϋποθέσεων για την προστασία του προϋπολογισμού της Ένωσης, στο οποίο κατέληξαν η Προεδρία του Συμβουλίου και οι διαπραγματευτές του Κοινοβουλίου προσωρινή συμφωνία στις 5 Νοεμβρίου.
O Michael Clauß, Μόνιμος Αντιπρόσωπος της Γερμανίας στην ΕΕ, δήλωσε ότι «Οι διαπραγματεύσεις με το Κοινοβούλιο χρειάστηκαν χρόνο, αλλά τελικά το καταφέραμε – καταλήξαμε σε πολιτική συμφωνία σχετικά με τις τελευταίες λεπτομέρειες του επόμενου μακροπρόθεσμου προϋπολογισμού της ΕΕ. Πρόκειται για μια ισορροπημένη συμφωνία, η οποία εξετάζει τα θέματα που έθεσε το Κοινοβούλιο σεβόμενοι την καθοδήγηση που έλαβε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον Ιούλιο. Τώρα είμαστε σε θέση να κάνουμε τα επόμενα κρίσιμα βήματα στη διαδικασία – υποβολή των διαφόρων τμημάτων του πακέτου στα κράτη μέλη και το Κοινοβούλιο για έγκριση. Η Ευρώπη έχει πληγεί σοβαρά από το δεύτερο κύμα της πανδημίας κοροναϊού. Χρειαζόμαστε επειγόντως το ταμείο αποκατάστασης και να λειτουργήσουμε για να μετριάσουμε τις τρομερές οικονομικές συνέπειες της πανδημίας. Ελπίζω ότι όλοι καταλαβαίνουν τον επείγοντα χαρακτήρα της κατάστασης και τώρα θα βοηθήσουν να ανοίξει ο δρόμος για την ταχεία εκτέλεση του προϋπολογισμού της ΕΕ και πακέτο ανάκαμψης – κανείς δεν χρειάζεται νέα εμπόδια και περαιτέρω καθυστερήσεις.»
Νίκη για τους πολίτες πανηγυρίζει το Ευρωκοινοβούλιο
Σύμφωνα με την, σχεδόν πανηγυρική, ανακοίνωση των υπηρεσιών της Ευρωβουλής για το αποτέλεσμα του τελευταίου πιθανόν γύρου διαπραγματεύσεων με το Συμβούλιο για το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο και τους Ίδιους Πόρους, oι διαπραγματευτές του ΕΚ για τον προϋπολογισμό και η Προεδρία του Συμβουλίου κατέληξαν σε συμβιβασμό για το πλαίσιο της πολιτικής συμφωνίας για τη μελλοντική χρηματοδότηση της ΕΕ.
Την Τρίτη, μετά από δέκα εβδομάδες εντατικών διαπραγματεύσεων, οι διαπραγματευτές του Κοινοβουλίου για τον προϋπολογισμό έφτασαν σε συμβιβασμό με την Προεδρία του Συμβουλίου σχετικά με το σχέδιο συμφωνίας για το επόμενο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο (ΠΔΠ 2021-2027) και τους νέους ίδιους πόρους. Ο συμβιβασμός θα πρέπει να εγκριθεί και από τα δύο αρμόδια θεσμικά όργανα της ΕΕ.
Το Κοινοβούλιο πέτυχε να συμπεριληφθεί στο κείμενο της συμφωνίας αύξηση ύψους 16 δισ. ευρώ στο πακέτο που συμφωνήθηκε από τους αρχηγούς κρατών ή κυβερνήσεων κατά τη Σύνοδο Κορυφής τον Ιούλιο. Τα 15 δισ. ευρώ θα ενισχύσουν εμβληματικά προγράμματα για την προστασία των πολιτών από την πανδημία, την παροχή ευκαιριών στην επόμενη γενιά και τη διαφύλαξη των ευρωπαϊκών αξιών, ενώ 1 δισ. ευρώ θα διατεθεί για την αύξηση της ευελιξίας την αντιμετώπιση μελλοντικών αναγκών και κρίσεων.
Κορυφαία προτεραιότητα του Κοινοβουλίου ήταν να εξασφαλίσει αυξήσεις για τα εμβληματικά προγράμματα, που κινδύνευαν να υποχρηματοδοτηθούν στο πλαίσιο της συμφωνίας του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Ιουλίου, θέτοντας σε κίνδυνο τις δεσμεύσεις και τις προτεραιότητες της ΕΕ, ιδίως την Πράσινη Συμφωνία και το Ψηφιακό Θεματολόγιο.
Τα πρόσθετα κονδύλια θα αντληθούν κυρίως από ποσά που αντιστοιχούν σε πρόστιμα στον τομέα του ανταγωνισμού (τα οποία πρέπει να καταβάλουν οι εταιρείες που δεν συμμορφώνονται με τους κανόνες της ΕΕ), σύμφωνα με το μακροχρόνιο αίτημα του Κοινοβουλίου να παραμένουν στον προϋπολογισμό της ΕΕ τα χρήματα που παράγονται από την Ένωση.
Χάρη σε αυτόν τον συμβιβασμό, μεταξύ άλλων σημαντικών σημείων, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τριπλασιάζει σε πραγματικούς όρους τα κονδύλια για το πρόγραμμα EU4Health, εξασφαλίζει το ισοδύναμο ενός επιπλέον έτους χρηματοδότησης για το Erasmus+, και διασφαλίζει τη συνέχιση της αύξησης της χρηματοδότησης της έρευνας.
Νέοι ίδιοι πόροι
Οι διαπραγματευτές συμφώνησαν με την αρχή ότι το μεσοπρόθεσμο έως μακροπρόθεσμο κόστος αποπληρωμής του χρέους από το ταμείο ανάκαμψης δεν θα πρέπει να επιβαρύνει τα καθιερωμένα επενδυτικά προγράμματα του ΠΔΠ, ούτε να προκαλέσει μεγάλη αύξηση των εισφορών για τα κράτη μέλη βάσει του Ακαθάριστου Εθνικού Εισοδήματος.
Ως εκ τούτου, οι διαπραγματευτές του ΕΚ έχουν καταρτίσει χάρτη πορείας για την θέσπιση νέων ιδίων πόρων κατά την επόμενη επταετία. Αυτός ο χάρτης πορείας ενσωματώνεται στη «διοργανική συμφωνία», η οποία είναι νομικά δεσμευτικό κείμενο.
Εκτός από τη συνεισφορά για τη χρήση πλαστικών από το 2021, ο χάρτης πορείας περιλαμβάνει έναν ίδιο πόρο βασιζόμενο στο Σύστημα Εμπορίας Εκπομπών «ETS» (από το 2023, πιθανώς συνδεδεμένο με μηχανισμό συνοριακής προσαρμογής άνθρακα), μια ψηφιακή εισφορά (από το 2024) και έναν ίδιο πόρο που βασίζεται στον φόρο επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών, καθώς και χρηματοδοτική συνεισφορά που συνδέεται με τον εταιρικό τομέα ή μια νέα κοινή βάση φορολογίας εταιρειών (από το 2026).
Ενίσχυση του δημοσιονομικού ελέγχου του μέσου ανάκαμψης «NextGenerationEU»
Όσον αφορά τις δαπάνες των κονδυλίων της ΕΕ στο πλαίσιο του «Next Generation EU», το Κοινοβούλιο διασφάλισε ότι τα τρία θεσμικά όργανα θα συνεδριάζουν τακτικά για να αξιολογούν την χρήση των κονδυλίων που διατίθενται βάσει του Άρθρου 122.
Οι δαπάνες θα πραγματοποιούνται με διαφάνεια και το Κοινοβούλιο, μαζί με το Συμβούλιο, θα ελέγχουν τυχόν αποκλίσεις από τα σχέδια που έχουν συμφωνηθεί προηγουμένως.
Το Next Generation EU βασίζεται στο άρθρο 122 ΣΛΕΕ, το οποίο δεν προβλέπει ρόλο για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Οι διαπραγματευτές του ΕΚ πέτυχαν επίσης συμφωνία για μια νέα διαδικασία, με την οποία καθιερώνεται «εποικοδομητικός διάλογος» μεταξύ Κοινοβουλίου και Συμβουλίου βάσει αξιολόγησης από την Επιτροπή, προκειμένου να συμφωνηθούν οι δημοσιονομικές επιπτώσεις κάθε προτεινόμενης νέας νομικής πράξης βάσει του άρθρου 122.
Οριζόντια θέματα: στόχοι για την βιοποικιλότητα, ισότητα των φύλων και ίσες ευκαιρίες
Θα εφαρμόζονται βελτιωμένες μεθοδολογίες παρακολούθησης του κλίματος και της βιοποικιλότητας, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι τουλάχιστον το 30% του συνολικού ποσού του προϋπολογισμού της Ένωσης και οι δαπάνες του Next Generation EU θα στηρίξουν τους κλιματικούς στόχους, καθώς και να διασφαλιστεί ότι 7,5% των ετήσιων δαπανών θα πραγματοποιείται για τους στόχους βιοποικιλότητας από το 2024, το οποίο θα ανέλθει σε 10% από το 2026.
Μια άλλη οριζόντια προτεραιότητα στο ΠΔΠ θα είναι η προώθηση της ισότητας των φύλων και της ενσωμάτωσης της διάστασης του φύλου, η οποία θα συνοδεύεται από ενδελεχή αξιολόγηση των επιπτώσεων ανά φύλο και την παρακολούθηση των προγραμμάτων.
