Πληροφορίες για τους πολίτες σχετικά με τη στρατηγική της ΕΕ για το μεθάνιο

Αναλυτικές πληροφορίες προς τους Ευρωπαίούς πολίτες σχετικά με τη στρατηγική της ΕΕ για το μεθάνιο στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, εξέδωσε η Κομισιόν.

1. Γιατί είναι σημαντικό να μειωθούν οι εκπομπές μεθανίου;

Το μεθάνιο είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος παράγοντας κλιματικής αλλαγής μετά το διοξείδιο του άνθρακα (CO2)· αντιπροσωπεύει το 10 % των συνολικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στην Ευρώπη. Το μεθάνιο είναι ισχυρότερο από το διοξείδιο του άνθρακα και συμβάλλει στον σχηματισμό όζοντος, ενός ισχυρού τοπικού ατμοσφαιρικού ρύπου που προκαλεί σοβαρά προβλήματα υγείας, στα χαμηλά στρώματα της ατμόσφαιρας. Επομένως, η μείωση των εκπομπών μεθανίου συμβάλλει τόσο στην επιβράδυνση της κλιματικής αλλαγής όσο και στη βελτίωση της ποιότητας του αέρα.

Είναι δυνατή η δέσμευση των εκπομπών μεθανίου από γεωργικά απόβλητα με σκοπό την παραγωγή βιοαερίου, που αποτελεί μορφή ανανεώσιμης πηγής ενέργειας, ώστε η αποτελεσματική διαχείριση των εκπομπών μεθανίου να αποφέρει έσοδα και επενδύσεις στις αγροτικές περιοχές.

Η ΕΕ έχει ήδη θέσει στόχους μείωσης των εκπομπών όλων των αερίων του θερμοκηπίου για το 2030, ενώ οι ανθρωπογενείς εκπομπές μεθανίου καλύπτονται από εθνικούς δεσμευτικούς στόχους μείωσης των εκπομπών στο πλαίσιο του κανονισμού επιμερισμού των προσπαθειών. Έως τον Ιούνιο του 2021, ο κανονισμός αυτός θα επανεξεταστεί στο πλαίσιο της υλοποίησης του στόχου για μεγαλύτερη μείωση εκπομπών μέχρι το 2030. Σύμφωνα με τη φιλοδοξία αυτή, η στρατηγική για το μεθάνιο προσδιορίζει δράσεις με στόχο την ταχύτερη μείωση των εκπομπών μεθανίου.

Η ΕΕ αντιμετώπισε για πρώτη φορά το ζήτημα των εκπομπών μεθανίου με μια στρατηγική που εγκρίθηκε το 1996. Κατά τα έτη που ακολούθησαν, η ΕΕ ενέκρινε κανονιστικές πρωτοβουλίες που συνέβαλαν στη μείωση των εκπομπών μεθανίου σε βασικούς τομείς. Σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990, οι εκπομπές μεθανίου στον τομέα της ενέργειας μειώθηκαν κατά το ήμισυ, ενώ οι εκπομπές από τα απόβλητα και από τη γεωργία μειώθηκαν κατά το ένα τρίτο και κατά μόλις πάνω από το ένα πέμπτο αντιστοίχως. Ωστόσο, οι εκπομπές μεθανίου εξακολουθούν να αποτελούν σημαντική πρόκληση σε αυτούς τους τομείς, δεδομένου ότι, αν δεν αντιμετωπιστούν, οι παγκόσμιες εκπομπές μεθανίου προβλέπεται να αυξηθούν σημαντικά.

2. Συμβάλλει η στρατηγική αυτή στην επίτευξη των στόχων της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας;

Στην ανακοίνωση για την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία η Επιτροπή ανέφερε ότι οι εκπομπές μεθανίου που σχετίζονται με την ενέργεια πρέπει να αντιμετωπιστούν στο πλαίσιο της δέσμευσης για την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050.

Στην εκτίμηση επιπτώσεων για το σχέδιο κλιματικών στόχων για το 2030 διαπιστώθηκε ότι οι τρέχουσες πολιτικές θα είχαν ως αποτέλεσμα τη μείωση των εκπομπών μεθανίου στην ΕΕ κατά 29 % έως το 2030, σε σύγκριση με τα επίπεδα του 2005. Η ενίσχυση του επιπέδου φιλοδοξίας για μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου σε τουλάχιστον 55 % έως το 2030 προϋποθέτει επίσης να επισπευσθούν οι προσπάθειες για την αντιμετώπιση των εκπομπών μεθανίου, ενώ σύμφωνα με τις προβλέψεις, η μείωση των εκπομπών μεθανίου πρέπει να αυξηθεί σε ποσοστό έως και 35-37 %.

Με τον τρόπο αυτό, η δράση πολιτικής για τη μείωση των εκπομπών μεθανίου θα συμβάλει τόσο στις προσπάθειες της ΕΕ για απανθρακοποίηση, με σκοπό την επίτευξη των πιο φιλόδοξων στόχων για το 2030 και της κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050, όσο και στη φιλοδοξία της ΕΕ για μηδενική ρύπανση και για ένα περιβάλλον απαλλαγμένο από τοξικές ουσίες. 

3. Ποιους τύπους εκπομπών μεθανίου και ποιους τομείς θα καλύπτει η στρατηγική αυτή και γιατί; 

Η στρατηγική αυτή εστιάζει στην αντιμετώπιση των ανθρωπογενών εκπομπών μεθανίου, δηλαδή των εκπομπών που συνδέονται με την ανθρώπινη δραστηριότητα. Οι εκπομπές αυτού του τύπου αντιπροσωπεύουν περίπου το 59 % του συνολικού μεθανίου που απαντά στην ατμόσφαιρα, ενώ οι υπόλοιπες εκπομπές είναι αποτέλεσμα διεργασιών που πραγματοποιούνται στη φύση (βιογενείς εκπομπές). Στην ΕΕ, το 53 % των ανθρωπογενών εκπομπών μεθανίου προέρχονται από τον γεωργικό τομέα, το 26 % από τα απόβλητα και το 19 % από την ενέργεια. Παρόμοιες τάσεις παρατηρούνται και σε παγκόσμιο επίπεδο, καθώς περίπου το 95 % των συνολικών ανθρωπογενών εκπομπών παράγονται από αυτούς τους τρεις τομείς. Ως εκ τούτου, η στρατηγική της ΕΕ για το μεθάνιο επικεντρώνεται σε αυτούς τους τομείς.

4. Η στρατηγική εστιάζει στη μείωση των εκπομπών στην ΕΕ ή σε διεθνές επίπεδο; 

Η στρατηγική αυτή εστιάζει τόσο στη μείωση των εκπομπών μεθανίου στην ΕΕ όσο και στην αντιμετώπιση των εκπομπών μεθανίου που σχετίζονται με αλυσίδες εφοδιασμού οι οποίες συνδέονται με την ΕΕ. Η ανάληψη δράσης εντός και εκτός της ΕΕ είναι απαραίτητη για να επιτευχθεί σημαντική μείωση του ατμοσφαιρικού μεθανίου. Για παράδειγμα, η ΕΕ είναι ο μεγαλύτερος εισαγωγέας ορυκτού φυσικού αερίου, αλλά το μεγαλύτερο μέρος των εκπομπών που συνδέονται με αυτές τις εισαγωγές καυσίμων εκλύεται πριν από την άφιξη του φυσικού αερίου στην ΕΕ.

Η ΕΕ μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη διασφάλιση της μείωσης των εκπομπών μεθανίου σε παγκόσμιο επίπεδο. Μολονότι η ΕΕ συμβάλλει στις παγκόσμιες εκπομπές μεθανίου μόνο σε ποσοστό 5 %, μπορεί να χρησιμοποιήσει τη θέση της ως μεγαλύτερου παγκόσμιου εισαγωγέα ορυκτών καυσίμων και ως ισχυρού παράγοντα στον γεωργικό τομέα για να στηρίξει τη δράση των παγκόσμιων εταίρων. Από τεχνική άποψη, η ΕΕ κατέχει επίσης ηγετική θέση στον τομέα των δορυφορικών εικόνων και του εντοπισμού διαρροών μεθανίου, μέσω του προγράμματος Copernicus, και μπορεί να ηγηθεί της διεθνούς συνεργασίας για τη βελτίωση της παρακολούθησης, της επαλήθευσης και του μετριασμού των παγκόσμιων εκπομπών μεθανίου.

Για τους λόγους αυτούς, στη στρατηγική αυτή εξαγγέλλεται ότι, στο πλαίσιο των διπλωματικών ενεργειών και των εξωτερικών δράσεων της ΕΕ, η Επιτροπή θα εξετάζει, από κοινού με τις χώρες εταίρους, το ζήτημα της μείωσης των εκπομπών μεθανίου σε όλους τους σχετικούς τομείς και θα προωθεί τον συντονισμό των προσπαθειών σε παγκόσμιο επίπεδο, ώστε να αντιμετωπιστούν οι εκπομπές μεθανίου στον ενεργειακό τομέα.

5. Ποιες είναι οι κύριες δράσεις της στρατηγικής αυτής; 

Στο πλαίσιο της στρατηγικής ενθαρρύνονται βραχυπρόθεσμα εθελοντικές και επιχειρηματικές πρωτοβουλίες για την άμεση βελτίωση της υποβολής εκθέσεων και την αντιμετώπιση των εκπομπών μεθανίου σε παγκόσμιο επίπεδο· παράλληλα, προγραμματίζονται νομοθετικές προτάσεις της ΕΕ για το 2021.

Η Επιτροπή θα εξετάσει επίσης το ενδεχόμενο θέσπισης νομοθεσίας για την εξάλειψη του συστηματικού εξαερισμού και της συστηματικής καύσης σε πυρσό στον ενεργειακό τομέα, καθώς και στόχων, προτύπων ή άλλων κινήτρων μείωσης των εκπομπών μεθανίου για την ενέργεια από ορυκτά καύσιμα που καταναλώνεται και εισάγεται στην ΕΕ, ελλείψει σημαντικών δεσμεύσεων από τους διεθνείς εταίρους όσον αφορά τη μείωση των εκπομπών μεθανίου.

Ορισμένες από τις κύριες δράσεις της στρατηγικής αυτής είναι οι ακόλουθες:

Σε όλους τους τομείς:

• Η Επιτροπή θα στηρίξει, σε συνεργασία με το Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον (UNEP), τον Συνασπισμό για το Κλίμα και τον Καθαρό Αέρα (CCAC) και τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας (ΔΟΕ), τη δημιουργία ανεξάρτητου διεθνούς παρατηρητηρίου για τις εκπομπές μεθανίου. Το παρατηρητήριο θα συλλέγει, θα αντιπαραβάλλει, θα επαληθεύει και θα δημοσιεύει δεδομένα σχετικά με τις ανθρωπογενείς εκπομπές μεθανίου σε παγκόσμιο επίπεδο. Με βάση τα δεδομένα αυτά, το παρατηρητήριο θα αναπτύξει έναν δείκτη εφοδιαστικών εκπομπών μεθανίου για την αύξηση της διαφάνειας όσον αφορά τις παγκόσμιες εκπομπές μεθανίου.
• Η Επιτροπή θα στηρίξει την παραγωγή βιοαερίου από γεωργικά απόβλητα μέσω εθνικών στρατηγικών σχεδίων στο πλαίσιο της κοινής γεωργικής πολιτικής και θα επανεξετάσει το κανονιστικό πλαίσιο για την αγορά φυσικού αερίου, ώστε να διευκολυνθεί η υιοθέτηση της κατανεμημένης και τοπικά συνδεδεμένης παραγωγής βιοαερίου. Επιπλέον, η επικείμενη αναθεώρηση της οδηγίας για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, τον Ιούνιο του 2021, θα παρέχει ευκαιρίες για την επίσπευση της ανάπτυξης της αγοράς βιοαερίου.

Στον τομέα της ενέργειας:

• Το 2021, η Επιτροπή θα υποβάλει νομοθετικές προτάσεις σχετικά με την υποχρεωτική μέτρηση, υποβολή εκθέσεων και επαλήθευση για όλες τις εκπομπές μεθανίου που σχετίζονται με την ενέργεια, καθώς και σχετικά με την υποχρέωση βελτίωσης του εντοπισμού και της επισκευής διαρροών σε όλες τις υποδομές ορυκτού φυσικού αερίου.
• Η Επιτροπή θα εξετάσει το ενδεχόμενο θέσπισης νομοθεσίας για την εξάλειψη του συστηματικού εξαερισμού και της συστηματικής καύσης σε πυρσό στον τομέα της ενέργειας.
• Στο πλαίσιο των διπλωματικών ενεργειών και της εξωτερικής δράσης της ΕΕ, η Επιτροπή θα εξετάζει, από κοινού με τις χώρες εταίρους, το ζήτημα της μείωσης των εκπομπών μεθανίου σε όλους τους σχετικούς τομείς και θα προωθεί τον συντονισμό των προσπαθειών σε παγκόσμιο επίπεδο, ώστε να αντιμετωπιστούν οι εκπομπές μεθανίου στον ενεργειακό τομέα.
• Η Επιτροπή θα εξετάσει στόχους, πρότυπα ή άλλα κίνητρα μείωσης των εκπομπών μεθανίου για την ενέργεια από ορυκτά καύσιμα που καταναλώνεται και εισάγεται στην ΕΕ, ελλείψει σημαντικών δεσμεύσεων από τους διεθνείς εταίρους όσον αφορά τη μείωση των εκπομπών μεθανίου.

Στον τομέα της γεωργίας:

• Η Επιτροπή θα υποστηρίξει τη σύσταση ομάδας εμπειρογνωμόνων για την ανάλυση των εκπομπών μεθανίου του κύκλου ζωής. Η ομάδα αυτή θα εξετάσει τη διαχείριση του ζωικού κεφαλαίου, της κοπριάς και των ζωοτροφών, τα χαρακτηριστικά των ζωοτροφών, νέες τεχνολογίες και πρακτικές και άλλα ζητήματα.
• Η Επιτροπή θα καταρτίσει κατάλογο που θα περιλαμβάνει τις βέλτιστες πρακτικές και τις διαθέσιμες τεχνολογίες για τη διερεύνηση και την προώθηση της ευρύτερης υιοθέτησης καινοτόμων δράσεων μετριασμού. Οι δράσεις αυτές θα επικεντρωθούν ιδιαίτερα στο μεθάνιο που προέρχεται από την εντερική ζύμωση.
• Η Επιτροπή θα προωθήσει διατροφικές αλλαγές μέσω των δράσεων που εξαγγέλθηκαν στη στρατηγική «Από το αγρόκτημα στο πιάτο».

Στον τομέα των αποβλήτων:

• Κατά την αναθεώρηση της οδηγίας για την υγειονομική ταφή των αποβλήτων το 2024, η Επιτροπή θα εξετάσει το ενδεχόμενο ανάληψης περαιτέρω δράσης για να βελτιωθεί η διαχείριση των αερίων υγειονομικής ταφής, να ελαχιστοποιηθούν οι επιβλαβείς κλιματικές επιπτώσεις τους και να αξιοποιηθούν τα δυνητικά ενεργειακά οφέλη τους.

6. Πόσο δαπανηρή είναι η μείωση των εκπομπών μεθανίου στην ΕΕ; 

Υπάρχουν διάφορες επιλογές μετριασμού για τις ανάντη εργασίες πετρελαίου και φυσικού αερίου, είτε χωρίς καθαρό κόστος είτε με σχεδόν μηδενικό κόστος. Τα μεγαλύτερα οφέλη σε καθαρούς οικονομικούς, περιβαλλοντικούς και κοινωνικούς όρους θα επιτευχθούν με τη μείωση του εξαερισμού και της καύσης σε πυρσό, τη μείωση των διαρροών κατά την παραγωγή, τη μεταφορά και την καύση ορυκτού φυσικού αερίου και πετρελαίου, καθώς και με τη μείωση των εκπομπών μεθανίου από ανθρακωρυχεία.

Ο μετριασμός του κόστους της μείωσης των εκπομπών στη γεωργία, χάρη στη μείωση των απωλειών θρεπτικών ουσιών στις ζωοτροφές μέσω της εντερικής ζύμωσης και της παραγωγής βιοαερίου, προσφέρει επίσης θετικές οικονομικές προοπτικές.

Κάθε νομοθετική πρόταση θα βασίζεται σε εκτίμηση επιπτώσεων, η οποία θα αξιολογεί διεξοδικά τις επιπτώσεις της νομοθεσίας, μεταξύ άλλων όσον αφορά το κόστος, και θα εκπονείται σε στενή διαβούλευση με τους διεθνείς εταίρους, την κοινωνία των πολιτών και τους βασικούς ενδιαφερόμενους φορείς. 

7. Μπορούν τα χρηματοδοτικά μέσα της ΕΕ να συμβάλουν στη μείωση των εκπομπών μεθανίου; 

Οι νέες τεχνολογίες για τη βελτίωση της μετατροπής των αποβλήτων σε βιομεθάνιο μπορούν να είναι αποτελεσματικές για την περαιτέρω μείωση των εκπομπών μεθανίου στον τομέα. Για τον σκοπό αυτό, η Επιτροπή θα εξετάσει το ενδεχόμενο να προτείνει στοχευμένη έρευνα για τεχνολογικές λύσεις στο πλαίσιο του στρατηγικού σχεδίου 2021-2024 του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη», Η ΕΕ σκοπεύει επίσης να στηρίξει τη χρήση και τη μείωση των εκπομπών μεθανίου από ενεργά και εγκαταλελειμμένα ανθρακωρυχεία μέσω της πρωτοβουλίας «Περιφέρειες με ανθρακωρυχεία σε μεταβατικό στάδιο».

Το NextGenerationEU και η Κοινή Γεωργική Πολιτική μπορούν να στηρίξουν έργα για την παραγωγή βιοαερίου στις αγροτικές περιοχές. Η Επιτροπή θα προτείνει πιλοτικό έργο για να στηρίξει τις αγροτικές περιοχές και τις γεωργικές κοινότητες στην κατασκευή έργων βιοαερίου και στην πρόσβαση σε πόρους για την παραγωγή βιοαερίου από γεωργικά απόβλητα.