Πηγή Εικόνας: Norbert Nagel / Wikimedia CommonsΠαρά τις επίσημες δηλώσεις ότι το έργο ΣΔΙΤ της διαχείρισης απορριμμάτων της Περιφέρειας Πελοποννήσου είναι στο «παρά ένα», όπως δήλωσε πρόσφατα ο Περιφερειάρχης Παναγιώτης Νίκας, αλλά και τη δέσμευση του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στη Βουλή, πέρυσι τον Οκτώβριο, ότι το έργο θα ξεκινήσει τον Ιούλιο, η πραγματικότητα μάλλον απέχει από την ειδυλλιακή εικόνα που έχουν παρουσιάσει για την πρόοδο του έργου όλες οι τελευταίες κυβερνήσεις, οι περιφερειακές αρχές, οι υπηρεσίες και η εταιρεία που αναλαμβάνει το έργο, η ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ.
Όπως αποκαλύπτει σήμερα το economix.gr και η ελληνική EURACTIV, η Γενική Διεύθυνση Περιφερειακής Πολιτικής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής εκφράζει δεκάδες επιφυλάξεις, διαφωνίες, ερωτηματικά και προβληματισμούς, ζητώντας διευκρινίσεις ή ακόμη και απόσυρση του φακέλου χρηματοδότησης!
Η επιστολή της Κομισιόν που αμφισβητεί το έργο μάλλον ξάφνιασε τους Έλληνες ιθύνοντες που δεν ήταν προετοιμασμένοι για τόσο αρνητικό κλίμα και τόσες επισημάνσεις…
ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ ΤΗΝ ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΗΣ ΚΟΜΙΣΙΟΝ: Observation letter 2018GR16CFMP003_final.docx
Το εύρος των παρατηρήσεων της Κομισιόν στον φάκελο έργου για που κατατέθηκε προς έγκριση αποτελεί ηχηρό χαστούκι στην ελληνική πλευρά, καθώς η 14σέλιδη επιστολή των Βρυξελλών αποδομεί σε δεκάδες σημεία την πρόταση, ζητά διευκρινίσεις για απίθανα λάθη ή παραλείψεις, θέτει θέματα νομιμότητας και βάζει ουσιαστικά υπό αναθεώρηση το σύνολο του σχεδιασμού για το έργο – ίσως ακόμη και για τον συνολικό εθνικό σχεδιασμό διαχείρισης αποβλήτων που είναι υπό αναθεώρηση και η κυβέρνηση ετοιμάζεται να παρουσιάσει.
Η Κομισιόν στην επιστολή της σημειώνει ότι «θα θέλαμε να ζητήσουμε πρόσθετες διευκρινίσεις και αναθεώρηση της αίτησης του έργου σε σχέση με»:
- το κόστος του έργου,
- την ανάλυση επιλογών,
- την ανάλυση ζήτησης και τη χρηματοοικονομική ανάλυση,
- την οικονομική ανάλυση,
- την ανάλυση κινδύνου και
- την προσαρμογή και τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής.
Και προσθέτει ότι «Επιπλέον, οι υπηρεσίες της Επιτροπής εντόπισαν ορισμένα ζητήματα σχετικά με τη συμμόρφωση με τη νομοθεσία της ΕΕ, σε σχέση με την περιβαλλοντική τεκμηρίωση και τις κρατικές ενισχύσεις.»
Υψηλόβαθμες αρμόδιες πηγές του Υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων τόνιζαν στο economix.gr και την Ελληνική EURACTIV ότι προφανώς η επιστολή της DG REGIO θα απαντηθεί αναλυτικά και εγκαίρως. Μάλιστα το εύρος των θεμάτων που θέτει η Κομισιόν έχει οδηγήσει το θέμα σε υψηλό επίπεδο και αναμένεται η συγκρότηση πολύ πιο ισχυρής επιχειρηματολογίας και ομάδας που θα την ετοιμάσει. Ωστόσο αυτό θα χρειαστεί πιθανότατα περισσότερο χρόνο από τους δύο μήνες που δίνει η Κομισιόν στην Ελλάδα για απάντηση, με ενδεχόμενο να ζητήσει η χώρα μας παράταση για να τεκμηριωθεί πλήρως η απάντηση αυτή.
Από την άλλη πλευρά, ο περιφερειάρχης Πελοποννήσου – και καθ’ύλην αρμόδιος – Π. Νίκας σημείωνε δημοσίως πριν λίγες ημέρες ότι «δεν υπάρχει απόφαση της ΕΕ, υπάρχει ένα έγγραφο της ΕΕ… το οποίο θα απαντηθεί από τους τεχνικούς συμβούλους… Ζητεί επιπλέον κάποια πράγματα… Ένα έγγραφο είναι το οποίο θα απαντηθεί σε συνεργασία με την κυβέρνηση. Δεν υπάρχει κίνδυνος από αυτό για τη διαδικασία.» Είναι απορίας άξιο πως υποβαθμίζει έτσι ένα θέμα που εμπλέκει τη μισή κυβέρνηση σε αντιπαράθεση με την Κομισιόν για κάτι που την ευθύνη εντέλει έχει η Περιφέρεια…
Όλα αυτά όμως ίσως να έχουν μικρή σημασία, καθώς δείχνουν μια πολιτική διαχείριση ενώ το πρόβλημα που δημιουργείται είναι τεράστιο. Και έχει και ονοματεπώνυμο…
Ευθύνες σε πολλούς αλλά και σε συγκεκριμένα πρόσωπα
Η επιστολή της Κομισιόν απευθύνεται στους δύο επικεφαλής των σχετικών Επιχειρησιακών Προγραμμάτων που υπέβαλλαν την πρόταση: του ΠΕΠ Πελοποννήσου και του ΕΠ ΥΜΕΠΕΡΑΑ (Υποδομές Μεταφορών, Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη) αλλά κοινοποιείται και σε όλους τους αρμοδίους για τα κοινοτικά κονδύλια στο Υπουργείο Ανάπτυξης. Σημειώνουμε ότι ενώ τα χρήματα προέρχονται από τον προϋπολογισμό του ΥΜΕΠΕΡΑΑ, έχουν εκχωρηθεί επισήμως ως αρμοδιότητα και διαχείριση στο ΠΕΠ Πελοποννήσου.
Προφανώς οι επικεφαλής των δύο επιχειρησιακών προγραμμάτων έχουν τεράστια ευθύνη. Οι ελλείψεις, τα λάθη, η έλλειψη τεκμηρίωσης που περιγράφει η Κομισιόν δείχνουν ευθέως ότι κάποιοι δεν μπορούν ή δεν θέλουν να κάνουν τη δουλειά τους.
Και σε οποιαδήποτε (σοβαρή) χώρα που θα κινδύνευε να χάσει 65 εκατομμύρια ευρώ από την ελλειμματική παρουσίαση ενός φακέλου έργου, κάποια κεφάλια θα έπεφταν.
Δυστυχώς για αυτούς, η επιστολή της Κομισιόν έχει και τα ονόματα των υπευθύνων για αυτό το εν εξελίξει φιάσκο. Πρόκειται για την επικεφαλής του ΕΠ ΥΜΕΠΕΡΑΑ Ζωή Παπασιώπη και τον επικεφαλής του ΠΕΠ Πελοποννήσου Αντώνη Ψαράκη. Και οι δύο θα έπρεπε, αν υπήρχε ευθιξία και ανάληψη ευθύνης, μετά από αυτή την επιστολή – ράπισμα της Κομισιόν, να έχουν πάει σπίτια τους.
Ειδικά αφενός ο κος Ψαράκης, του οποίου το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα συνέταξε τον φάκελο μεγάλου έργου, όπως αναφέρουν πηγές στην Αθήνα, και αυτός απεστάλη στην Κομισιόν. Αλλά και η κα Παπασιώπη, που έχει χειριστεί πολλούς φακέλους μεγάλων έργων θα έπρεπε να γνωρίζει εκ των προτέρων το αποτέλεσμα. Εκτός και αν όσα κατατέθηκαν στην ΕΕ ήταν προϊόν πολιτικής παρέμβασης και όχι δουλειάς ουσίας των αρμοδίων υπηρεσιών.
Προβληματίζονται μάλιστα, όσοι γνωρίζουν, μήπως πλέον αποδεικνύεται ότι πραγματικά έχει γίνει λάθος επιλογή με την αρχιτεκτονική του ΕΣΠΑ που σε ένα επιχειρησιακό πρόγραμμα μπήκαν μαζί οι χρηματοδοτήσεις για τις υποδομές μεταφορών και τα περιβαλλοντικά έργα, ιδίως με τις εκκρεμείς υποθέσεις που έχει η χώρα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τα τελευταία. Και αν είναι πραγματικά προβληματική πλέον η επιλογή προϊσταμένου της κατά τα άλλα «πράσινης» υπηρεσίας από τον τομέα των έργων υποδομών, που έχει μάθει τα γνωστά «εργολαβικά» μεγάλα έργα…
Φυσικά, η ευθύνη δεν σταματάει στις υπηρεσίες, καθώς αυτή αφορά μόνο το συγκεκριμένο επεισόδιο του σήριαλ του ΣΔΙΤ Απορριμμάτων Πελοποννήσου, που κρατά από το 2011 (διαγωνισμός)-2013(αποτέλεσμα διαγωνισμού). Ευθύνη υπάρχει και σε όλες τις πολιτικές ηγεσίες από τότε μέχρι τώρα που δεν έχουν καταφέρει ούτε το έργο να ξεκινήσει αλλά ούτε καν να εξασφαλίσουν κοινοτική χρηματοδότηση.
Θυμίζουμε ότι το συγκεκριμένο έργο είχε ενταχθεί από την κυβέρνηση Σαμαρά στο τότε ΕΠΠΕΡΑΑ (που είχε μόνο χρηματοδοτήσεις περιβάλλοντος) αλλά η κυβερνητική αλλαγή (ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ) κόντεψε να ρίξει το έργο στα βράχια, λόγω ιδεολογικών διαφωνιών αρχικά, με αποτέλεσμα να απενταχθεί το έργο λόγω καθυστερήσεων από την προηγούμενη προγραμματική περίοδο και να προσπαθούμε ακόμη να διασφαλίσουμε ως χώρα χρηματοδότηση στην τρέχουσα προγραμματική περίοδο – η οποία ολοκληρώνεται οσονούπω… Και στην επόμενη, τέτοια έργα διαχείρισης απορριμμάτων δεν προβλέπεται να χρηματοδοτούνται…
Κινδυνεύει το έργο ή η χρηματοδότησή του;
Η αλήθεια είναι ότι το πώς θα γίνεται η διαχείριση των απορριμμάτων και με τι έργα αποτελεί εθνική αρμοδιότητα. Η Ελλάδα επέλεξε κάποια στιγμή να προχωρήσει με ΣΔΙΤ και μετά επέλεξε το συγκεκριμένο ΣΔΙΤ με την ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ. Παρά τα ερωτήματα ουσίας που τίθενται από την Κομισιόν, στο τέλος της ημέρας δεν αποφασίζουν στις Βρυξέλλες. Αυτό που οι Βρυξέλλες έχουν να αποφασίσουν είναι αν θα δώσουν το μέρος της χρηματοδότησης του έργου που τις αφορά. Και εδώ αρχίζουν και τα ευτράπελα…. Διότι στην επιστολή η Κομισιόν αναρωτιέται γιατί επιλέχθηκε η μέθοδος ΣΔΙΤ, αν είναι εντάξει ο διαγωνισμός κλπ. Όταν η ίδια επιτροπή, ακόμη και η ίδια διεύθυνση, δεν είχε κανένα πρόβλημα (το αντίθετο, δίνει συγχαρητήρια στην Ελλάδα…) για τα ΣΔΙΤ απορριμμάτων σε Σέρρες και Ήπειρο, που έχουν ακολουθήσει μια παραπλήσια μεθοδολογία (όχι μεγέθη…). Η διαφορά είναι ότι το μέγεθος αυτού του έργου στην Πελοπόννησο οδηγεί στην διαδικασία έγκρισης μεγάλου έργου από την Κομισιόν.
Ένα ακόμη σημείο που ίσως έχει ενδιαφέρον είναι ότι η Κομισιόν στο κύριο σώμα της επιστολής καλεί την Ελλάδα να αξιοποιήσει τον συμβουλευτικό μηχανισμό JASPERS, τους συμβούλους της EIB δηλαδή. Αυτό που δεν είναι γνωστό είναι ότι η Ελλάδα επέλεξε αρχικά, στην πρώτη φάση, να απευθυνθεί απευθείας στην Κομισιόν χωρίς να περάσει από τους JASPERS για αξιολόγηση του φακέλου, όπως είναι η μία από τις δύο δυνατότητες που υπάρχουν. Και ίσως αυτό εξηγεί την αρνητική διάθεση των Βρυξελλών, κατά ένα μέρος τουλάχιστον…
Στην πράξη, ακόμη και αν καθυστερήσει η έγκριση της Κομισιόν, η έναρξη του έργου δεν επηρεάζεται. Διότι δεν επηρεάζεται στην πράξη η χρηματοροή. Τα χρήματα της Κομισιόν θα ζητηθούν απολογιστικά από το Υπουργείο Ανάπτυξης, και όχι προκαταβολικά. Άρα μπορούν να καλυφθούν όσες ανάγκες υπάρχουν από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων και φυσικά από τον ανάδοχο. Το πρόβλημα θα υπάρξει αν η Κομισιόν απορρίψει εν τέλει το έργο συνολικά, δηλαδή χαθούν τα χρήματα που αναλογούν σε κοινοτική συνδρομή, περίπου 66 εκατομμύρια ευρώ. Σε αυτήν την περίπτωση η κυβέρνηση και η Περιφέρεια θα βρεθούν σε δύσκολη θέση να πρέπει να χρηματοδοτήσουν και αυτό το μέρος του έργου από εθνικούς πόρους. Παράγοντες που γνωρίζουν τα ζητήματα δεν δίνουν μεγάλη πιθανότητα σε αυτήν την περίπτωση, αλλά δεν μπορούν ακόμη να αποκλείσουν το ενδεχόμενο όλη η υπόθεση εν τέλει να κακοφορμίσει. Πάντως πουθενά δεν διαφαίνεται σήμερα πρόθεση αλλαγής της συμφωνίας ή της κατεύθυνσης του έργου ή των προβλέψεων, σε βαθμό τέτοιο που να πούμε ότι το έργο κινδυνεύει να μην γίνει…
Τα ουσιαστικά θέματα νομιμότητας που θέτει η Κομισιόν – και ορισμένα ευτράπελα και περίεργα…
Στην πραγματικότητα, όποιος μελετήσει την επιστολή, θα καταλήξει ότι η Επιτροπή βάζει ουσιώδη θέματα νομιμότητας, σχεδιασμού και επιλογών. Δεν απορρίπτει όμως (ακόμη, τουλάχιστον) το έργο. Και θα ήταν πολύ δύσκολο να το κάνει, όπως μας λένε, αφού βλέπει και ενισχύει άλλα αντίστοιχα έργα που ήδη ξεκίνησαν και άλλα που ετοιμάζονται – αλλά δεν είναι μεγάλα…
Το παράρτημα της επιστολής της Κομισιόν που περιέχει την αξιολόγηση και τα ερωτηματικά που θέτει περιλαμβάνουν, αν τα μετρήσαμε σωστά, 49 ξεχωριστές παρατηρήσεις.
Οι οποίες ξεκινάνε από το υψηλό κόστος της μίας μονάδας επεξεργασίας (του τρίτου εργοστασίου) του έργου. Σε αυτό αναφέρουν για παράδειγμα ότι αντίστοιχες τελευταίες μονάδες σε Κροατία και Βουλγαρία γίνονται με λιγότερο με το μισό κόστος ανά τόνο…
Περνάνε μετά σε θέματα σχεδιασμού, όπως γιατί επιλέγεται να καλυφθεί το κόστος των χώρων ταφής για 30 χρόνια και όχι για 6-7 όπως συνηθίζεται και μετά αυτοί να επεκταθούν αργότερα και με βάση τα τότε δεδομένα…
Φθάνει όμως η Επιτροπή να αμφισβητεί την τεκμηρίωση της χώρας για την επιλογή της μεθόδου ΣΔΙΤ και αν εξετάστηκαν άλλα σενάρια και επιλογές…
Η Κομισιόν σημειώνει ακόμη ότι ο ανάδοχος είναι υπερβολικά αισιόδοξος όταν υπολογίζει ότι θα έχει 15% του όγκου απορριμμάτων προδιαλεγμένο. Λείπουν, υποστηρίζεται στην επιστολή, δεδομένα για το πώς και τί όγκου παραγωγή βιοαερίου θα γίνεται, πόσα απορρίμματα θα περνούν από σταθμούς μεταφόρτωσης, πόσο πληθυσμό εν τέλει καλύπτει η επένδυση – καθώς στην περιοχή μειώνεται με βάση τα δημογραφικά δεδομένα αλλά στη μελέτη αυξάνεται κλπ
Η Κομισιόν όμως κάνει και την εξής απίστευτη παρατήρηση: ζητά από τις ελληνικές υπηρεσίες να απαντήσουν τελικά πόσα χρήματα ζητάνε από την ΕΕ, καθώς σε διαφορετικά σημεία του φακέλου έχουν βάλει διαφορετικά νούμερα για την ζητούμενη επιδότηση… Ούτε σε σχολικά τετράδια δεν γίνονται τέτοια παιδαριώδη λάθη…
Γενικά επί των οικονομικών και τεχνικών στοιχείων, η DG REGIO διατυπώνει σωρεία ερωτηματικών και ζητά πολλές διευκρινίσεις, σε πολύ αναλυτικό βαθμό, κάτι που εντυπωσιάζει και σίγουρα οι υπεύθυνοι στην χώρα δεν ήταν προετοιμασμένοι να αντιμετωπίσουν.
Το σημαντικότερο όμως πρόβλημα που βάζει η Κομισιόν και ίσως να είναι αυτό εν τέλει που θα κολλήσει την υπόθεση είναι η απαίτηση να είναι το έργο σύμφωνο με τις τελευταίες κοινοτικές οδηγίες για την κυκλική οικονομία, τα απόβλητα κλπ. Σημειώνουμε ότι το έργο έχει σχεδιαστεί πριν από 10 περίπου χρόνια με άλλες παραδοχές. Είναι πρακτικά αδύνατον η συγκεκριμένη ΣΔΙΤ να πιάσει τις απαιτήσεις (για ποσοστά ανακύκλωσης, επαναχρησιμοποίησης, ταφής κλπ) της οδηγίας του 2018. Αν επιμείνει η Κομισιόν σε αυτό, ίσως να οδηγηθεί η υπόθεση σε αδιέξοδο. Από τη μία πλευρά πρέπει να αναγνωριστεί ότι είναι ένα έργο που έρχεται από παλιά, με άλλες παραδοχές, και δεν υπάρχει άμεση άλλη λύση για τα απορρίμματα στην πιο δύσκολη, από πλευράς χωματερών και προστίμων, ηπειρωτική περιοχή της χώρας. Από την άλλη όμως, η Ελλάδα «κατάφερε» με τα μπρος πίσω και τις καθυστερήσεις να καταθέσει αίτημα έγκρισης μεγάλου έργου μόλις τον Απρίλιο του 2020, όταν οι νέες οδηγίες έχουν εγκριθεί από το 2018. Σε αυτό μάλλον εντέλει θα πρέπει να δοθεί είτε μια δημιουργική είτε μια πολιτική λύση, διότι ειδάλλως δεν θα υπάρξει συμφωνία…
Και ακόμη, συναφές, η Κομισιόν θέτει ζήτημα ότι για την Ελλάδα έγινε «χάρη» το 2017 όταν για το θέμα των σκουπιδιών θεωρήθηκε η αιρεσιμότητα που είχε τεθεί για την εκμετάλλευση των πόρων καλυμμένη, ώστε να ξεμπλοκάρουν τα έργα απορριμμάτων, αλλά αυτή η συμφωνία είχε προϋποθέσεις. Τις οποίες η Κομισιόν περιγράφει (είναι κοντινές με τα επίπεδα των οδηγιών) και θεωρεί ότι δεν καλύπτονται. Και εδώ δημιουργείται ίσως ζήτημα και για τα άλλα, μικρότερου μεγέθους, ΣΔΙΤ απορριμμάτων.
Αυτά τα ζητήματα που αναφέρουμε εμπλέκει στις απαντήσεις που θα δώσει η χώρα, πέρα από το Υπουργείο Ανάπτυξης και την Περιφέρεια Πελοποννήσου, και το ΥΠΕΝ. Διότι αυτό έχει τον επιτελικό σχεδιασμό για τα απορρίμματα. Αν το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας τεκμηριώσει ότι το έργο αυτό είναι συμβατό με τους νέους στόχους, το πρόβλημα λύνεται. Κάτι όμως που είναι εξαιρετικά δύσκολο με βάση τα αριθμητικά δεδομένα. Ωστόσο επειδή το ΥΠΕΝ φτιάχνει αυτήν ακριβώς τη στιγμή τον νέο Εθνικό Σχεδιασμό Διαχείρισης Απορριμμάτων, ίσως είναι χρυσή ευκαιρία να τον παντρέψει με τις αναμενόμενες απαντήσεις στις «αντιρρήσεις» της Κομισιόν. Και ακολούθως να προσαρμοσθούν και οι Περιφερειακοί Σχεδιασμοί σε αυτό. Κάτι τέτοιο θα έπειθε πιθανόν την DG REGIO για τα στρατηγικά ερωτήματα επί του σχεδιασμού αλλά δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι θα εγκρίνονταν από την «αυστηρή» DG ENVI (τη Γενική Διεύθυνση Περιβάλλοντος) από την οποία θα περάσει ο ΕΣΔΑ….
Αν έχετε χρόνο, αξίζει να αφιερώσετε μερικά λεπτά και να διαβάσετε ολόκληρη την επιστολή της DG REGIO που δημοσιεύουμε – και που αρμόδιοι παράγοντες της Πολιτείας δεν πίστευαν ότι είχαμε στα χέρια μας και έψαχναν να βρούνε από πού διέρρευσε… Σημειώνουμε ότι η επιστολή έχει αποσταλεί στις 15/6, η φήμη για αυτήν κυκλοφόρησε λίγες ημέρες μετά αλλά όλοι οι εμπλεκόμενοι επέλεξαν να μην ανακοινώσουν τίποτε και να προσπαθήσουν να την υποβαθμίσουν. Μέχρι που έφτασε στα χέρια τώρα των ΜΜΕ… Η επιστολή θεωρούμε ότι θα μείνει ιστορική στη διοίκηση της χώρας για την αναλυτική αποδόμηση της ελληνικής πρότασης, ασχέτως του αν έχουν δίκιο ή όχι οι κοινοτικές υπηρεσίες και αν θα καταφέρουμε εν τέλει ως χώρα να τους πείσουμε. Ή αν, εν τέλει, πρέπει, καθώς, ως γνωστόν, για το συγκεκριμένο ΣΔΙΤ που ξεκίνησε από το 2010 να σχεδιάζεται υπάρχουν ισχυρές και γόνιμες αντιρρήσεις για την ωφέλεια και την αναγκαιότητά του – πέρα από τις γνωστές κομματικές ή άλλων συμφερόντων διαμαρτυρίες…
