Πώς θα επιστρέψουν τα ψάρια στη Μεσόγειο;

Ο Σεμπάστιαν Ραλίεβιτς είναι απογοητευμένος εδώ και καιρό. Θυμωμένος. Ψαράς, επαγγελματίας, σε ένα από τα «διαμάντια» της Αδριατικής, στα καταγάλανα νερά του θαλάσσιου πάρκου της Τελάστσιτσα. Η θάλασσα σκαλισμένη στο πρόσωπό του. Γέννημα θρέμμα στο χωριό Σάλι, στο γραφικό νησί Ντούγκι Ότοκ της Κροατίας, με δύο παιδιά, από οικογένεια ψαράδων από πάππου προς πάππον. Τα τελευταία χρόνια τα φέρνει όλο και πιο δύσκολα βόλτα.

«Υπάρχουν φορές που με ένα χιλιόμετρο δίχτυα βγάζω οκτώ κιλά ψάρια. Να δουλεύεις μέρα – νύχτα, με ελάχιστες ώρες ύπνο, υπό αντίξοες συνθήκες και πολύ κόπο, και να μην εξασφαλίζεις ούτε τα έξοδά σου, δεν αξίζει. Κάθε χρόνο και χειρότερα. Λες και τα ψάρια έφυγαν από τη θάλασσα» λέει στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων.

Η αγάπη του Σεμπάστιαν για τη θάλασσα, αλλά κυρίως για τον τόπο του -ένας παραδεισένιος τόπος- που δε θέλει επ’ ουδενί να εγκαταλείψει, τον ανάγκασαν να σκεφτεί σοβαρά. Αποφάσισε να συνδυάσει την αλιεία με τον τουρισμό, προκειμένου να ενισχύσει το εισόδημά του. Ρίχνει από βραδύς τα δίχτυα. Περί τα 200 μέτρα. Πολύ λιγότερα από μία επαγγελματική ψαριά. Με ένα μικρό αντίτιμο, τουρίστες ανεβαίνουν στο καΐκι του το πρωί, τα μαζεύουν παρέα, κάνοντας μία βαρκάδα στα πράσινα νερά της Αδριατικής, και όσα ψάρια πιάσουν, συνήθως 4-10 κιλά, επιστρέφοντας, τα μαγειρεύουν και τα τρώνε στο σπίτι του Σεμπάστιαν. «Με αυτό τον τρόπο, με πολύ λιγότερο κόπο, έχω ένα σίγουρο εισόδημα. Ψαρεύοντας πολύ λιγότερα ψάρια, έχω μεγαλύτερο κέρδος, αφού ο μισθός μου βγαίνει από τα εισιτήρια. Αυτή η δουλειά πάει καλά. Ελπίζω μέσα στα επόμενα δύο χρόνια, να καταφέρνω μέσα στη θερινή σεζόν να βγάζω τα έξοδα όλου του χρόνου και να ζήσω μία καλή ζωή, κάνοντας αυτό που αγαπάω».

Αρωγός στην προσπάθειά του οι άνθρωποι του WWF Adria, που, στο πλαίσιο του προγράμματος FishMPABlue2 στάθηκαν δίπλα του και ήταν η αφορμή που το ΑΠΕ-ΜΠΕ βρέθηκε στην Κροατία. Να ανακατασκευάσει το καΐκι του, να εναρμονιστεί με την εθνική νομοθεσία, να εκδώσει τις απαραίτητες άδειες, να προμηθευτεί καινούρια δίχτυα και εξοπλισμό. Να αναπτύξει πλήρως την ιδέα του προκειμένου να αποτελέσει έναν «πρωταθλητή», όπως τον αποκαλούν, στη βιώσιμη ανάπτυξη του νησιού.

Όμως το σημαντικότερο όλων είναι ότι μέσα από το παράδειγμα του Σεμπάστιαν, ενεργοποιήθηκε η τοπική κοινωνία των συναδέλφων του και από κοινού, ξεπερνώντας την αρχική καχυποψία, τις ουκ ολίγες εντάσεις και διαφωνίες, κατάφεραν να συνεργαστούν μεταξύ τους, με το WWF, με εκπροσώπους του θαλάσσιου πάρκου και τις τοπικές αρχές και την πολιτεία. Να ενημερωθούν, να συντονιστούν και να αρχίσουν να χαράσσουν μία πολιτική για το καλό του τόπου τους και το δικό τους, προτείνοντας θαρραλέες λύσεις για τη βιώσιμη διαχείριση του θαλάσσιου πάρκου, αλλά και του μέλλοντός τους.

Τι έχουν καταφέρει; Την από κοινού δημιουργία ενός σχεδίου διαχείρισης της αλιείας στην περιοχή, με δημιουργία ζωνών και περιόδων απαγόρευσης της αλιείας, τη χρήση διχτύων μεγαλύτερης διαμέτρου, την ανάπτυξη του αλιευτικού τουρισμού, την καλύτερη συνεργασία και την εμπέδωση εμπιστοσύνης μεταξύ των φορέων διαχείρισης των Θαλασσίων Προστατευόμενων Περιοχών και των αλιέων. Επιπλέον, μέσω του προγράμματος, στόχος είναι η διευκόλυνση για την πρόσβαση στην αγορά, σε ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις, η δημιουργία δευτερογενούς αγοράς αλιευμάτων, η βελτίωση των καϊκιών, η ανάπτυξη της τουριστικής αλιείας.

«Η αποστολή μας είναι να φέρουμε τα ψάρια πίσω στη θάλασσα και ταυτόχρονα να στηρίξουμε τις τοπικές οικονομίες και κοινωνίες που στηρίζονται στην αλιεία, καθώς το 80% των θαλάσσιων ειδών απειλούνται από την υπεραλίευση», λέει ο Ντάνιελ Κάνσκι, Διευθυντής θαλάσσιων προγραμμάτων του WWF Adria, σύμφωνα με το ΑΠΕ-ΜΠΕ.

Τονίζοντας την ανάγκη για επείγουσα δράση, ο κ. Κάνσκι επισημαίνει: «η Μεσόγειος είναι η περισσότερο υπεραλιευμένη θάλασσα παγκοσμίως. Τα τελευταία 50 χρόνια έχει γίνει μεγάλη καταστροφή. Σε συνδυασμό με παράγοντες όπως η κλιματική αλλαγή, η μόλυνση αλλά και η παράκτια ανθρωπογενής δραστηριότητα έχουν μειώσει δραματικά τα αποθέματα των ψαριών, γεγονός που απειλεί το οικοσύστημα αλλά και τις τοπικές κοινωνίες και οικονομίες, οι οποίες σύντομα θα καταρρεύσουν».

Όπως λέει ο Μόσορ Πρβαν, Project Manager του WWF, «δεν μπορούμε να κάνουμε θαύματα, όμως για πρώτη φορά στην ιστορία της χώρας, οι ψαράδες παίρνουν την τύχη του τόπου τους και του επαγγέλματός τους στα χέρια τους». Αναγνωρίζοντας την περιπλοκότητα του φαινομένου της εξάντλησης των αλιευμάτων, καθώς και την έντασή της υπεραλίευσης σε ανοιχτές θάλασσες εξαιτίας της βιομηχανικής αλιείας, ξεκαθαρίζει: «Ξεκινήσαμε με την μικρής κλίμακας αλιεία σε προστατευόμενες περιοχές, γιατί εάν δεν καταφέρουμε να ελέγξουμε και να βελτιώσουμε την κατάσταση σε τέτοιου είδους συνθήκες, δε θα καταφέρουμε να περιορίσουμε το φαινόμενο σε μεγαλύτερη κλίμακα».

Όπως αναφέρει, «το χτίσιμο σχέσεων εμπιστοσύνης μεταξύ των επαγγελματιών, των πολιτών, των τοπικών αρχών, των ΜΚΟ και της πολιτείας είναι ότι σημαντικότερο καταφέραμε και πάνω σε αυτό μπορούμε να δουλέψουμε και να φέρουμε αποτελέσματα». Προσθέτει δε, ότι σημαντικός παράγοντας για τη βελτίωση της εικόνας είναι ο εντατικός έλεγχος και η βελτίωση των κανόνων συνολικά από την αλίευση, την εμπορία, αλλά και την κατανάλωση των ψαριών.

Όπως τονίζει ο διευθυντής της διεύθυνσης Αλιείας Άντε Μισούρα, απαιτείται μία ολιστική προσέγγιση για την αντιμετώπιση και την αντιστροφή των απειλών της βιοποικιλότητας και του φυσικού περιβάλλοντος, με ταυτόχρονη διατήρηση και ενίσχυση της συνοχής των τοπικών κοινωνιών. «Στο νέο νομοσχέδιο που προωθούμε και περιλαμβάνει τις προτάσεις των επαγγελματιών ψαράδων, προβλέπεται η αυστηροποίηση των κανόνων για τα εθνικά πάρκα και τις προστατευόμενες περιοχές, η αύξηση των ζωνών ολικής απαγόρευσης του ψαρέματος, νέος καθορισμός περιόδων αλιείας, η αύξηση και εντατικοποίηση των ελέγχων, και σε συνεργασία με την ΕΕ, η μείωση του στόλου, αλλά και του όγκου της αλιείας, χωρίς ωστόσο να μειωθεί το εισόδημα των αλιέων, ενώ ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί στην ενημέρωση και την εκπαίδευση των πολιτών», όπως αναφέρει. Σύμφωνα με τον κ. Μισούρα, «βρισκόμαστε όλοι στην ίδια βάρκα και όλοι έχουμε κοινούς στόχους. Επαγγελματίες, πολιτεία, επιστημονική κοινότητα, κοινωνία των πολιτών, προσπαθούμε για τη βιώσιμη ανάπτυξη, σε μία προσπάθεια “από κάτω προς τα πάνω”».

«Η σημαντική εμπειρία των ψαράδων, σε συνδυασμό με την επιστημονική γνώση και ένα ισχυρό νομικό πλαίσιο, είναι οι θεμελιώδεις αρχές για τη μοίρα της Μεσογείου. Η πλήρης συμμετοχή των επαγγελματιών στη διαχείριση των αλιευμάτων σε προστατευόμενες περιοχές θα διασφαλίσουν τη βιωσιμότητα των θαλάσσιων πόρων μας μακροπρόθεσμα. Μόνο με συνολική δουλειά μπορούμε να πάρουμε τις σωστές αποφάσεις και να δούμε θετικά αποτελέσματα», αναφέρει απ’ την πλευρά της η διευθύντρια του Φυσικού Πάρκου της Τελάστσιτσα, Μιλένα Ράμοφ, σύμφωνα με το ΑΠΕ-ΜΠΕ.

Σύμφωνα με τους επικεφαλής του προγράμματος, εάν αυτός ο τρόπος εφαρμοστεί σε ολόκληρη την περιοχή της Μεσογείου ως βιώσιμο και εναλλακτικό μοντέλο διαχείρισης, θα επιτευχθεί μακροπρόθεσμα η βελτίωση της συνολικής διακυβέρνησης και διαχείρισης των φυσικών πόρων. Θα δημιουργηθούν οι συνθήκες προκειμένου τα ψάρια να επιστρέψουν πίσω στη θάλασσα.

Πάντως, για τον 58χρονο ψαρά Γιέκο Μάρας «το πρόβλημα δεν είναι στη θάλασσα. Είναι στο μυαλό των ανθρώπων. Η απληστία είναι αυτό που πρέπει να αντιμετωπίσουμε, προκειμένου να επιστρέψουν τα ψάρια πίσω στις θάλασσές μας», γράφει το ΑΠΕ-ΜΠΕ.