Πηγή Εικόνας: ΑΠΕ-ΜΠΕΓια να φτάσει ένα εμπορευματοκιβώτιο με τριαντάφυλλα από την Κένυα στο Ρότερνταμ, μπορεί να απαιτηθεί η συμπλήρωση μιας στοίβας εγγράφων ύψους… 25 εκατοστών, γράφει το ΑΠΕ-ΜΠΕ. Παραδοσιακά, για να διακινηθεί ένα και μόνο φορτίο σε ψύξη από τις ακτές της ανατολικής Αφρικής μέχρι την Ευρώπη, ένα ταξίδι που διαρκεί περίπου 34 ημέρες, ενδέχεται να χρειαστεί να «περάσει» από 30 διαφορετικούς ανθρώπους ή οργανισμούς, οι οποίοι θα πραγματοποιήσουν μεταξύ τους πάνω από 200 αλληλεπιδράσεις και επικοινωνίες, με πιθανότητα για συνολικά 80 κωλύματα!
Αν αναλογιστεί κάποιος ότι κάθε 24 ώρες φτάνουν μόνο στην Ολλανδία περίπου 30 εκατομμύρια φυτά και άνθη από όλον τον κόσμο, αλλά και ότι διεθνώς διακινούνται καθημερινά στη διαδρομή από τον καλλιεργητή μέχρι τον ανθοπώλη 700.000 μετρικοί τόνοι κομμένων λουλουδιών, γίνεται εμφανές το γιγάντιο «δίχτυ» αλληλεπιδράσεων και συναλλαγών, που καλύπτει τη διακίνησή τους, αλλά και τα προβλήματα που μπορεί να ανακύψουν αν κάποιο έγγραφο χαθεί ή συμπληρωθεί με λανθασμένα στοιχεία. Ένα φορτίο μπορεί να «κολλήσει» σε ένα λιμάνι αν κάτι δεν πάει καλά έστω με ένα έγγραφο, με ό,τι αυτό σημαίνει σε όρους ποιότητας του προϊόντος, κόστους και αθέτησης προθεσμιών παράδοσης.
Λαμβανομένων υπόψη όλα αυτά, αλλά και του γεγονότος ότι το 90% του παγκόσμιου εμπορίου διακινείται δια της θαλάσσιας οδού, η IBM, μαζί με τον ναυτιλιακό κολοσσό MAERSK, έκανε τον Σεπτέμβριο του 2016 το ιδιαίτερο πείραμα, που αναφέρεται παραπάνω: μετέφερε ένα κοντέινερ με λουλούδια από την Κένυα στο Ρότερνταμ με αξιοποίηση της τεχνολογίας του blockchain, επιδιώκοντας ένα… ευωδιαστό Proof of Concept (απόδειξη της ορθότητας της ιδέας του blockchain). Κι από ό,τι φαίνεται, το αποτέλεσμα δικαίωσε τους εμπνευστές του πειράματος.
Ο τεχνολογικός κολοσσός, που τα τελευταία χρόνια επενδύει αδρά στην ανάπτυξη της συγκεκριμένης τεχνολογίας, συμμετέχοντας σε πολλά διαφορετικά consortia και δραστηριότητες, εκτιμά πλέον ότι η ευρεία χρήση του blockchain στην εφοδιαστική αλυσίδα, θα μπορούσε να αυξήσει το παγκόσμιο ΑΕΠ κατά σχεδόν 5% και τον παγκόσμιο όγκο εμπορίου κατά 15%.
Διαμάντια με ηθικό προφίλ, όχι ματωμένα διαμάντια
Και αν το κοντέινερ με τα λουλούδια ήταν ένα πείραμα που έδωσε πολύτιμη πληροφορία για το blockchain, ανοίγοντας τον δρόμο για τα επόμενα στάδια της συνεργασίας ΙΒΜ-Maersk, για μια επιχείρηση η τεχνολογία αυτή αποδείχτηκε… διαμάντι: η εταιρεία Everledger Ltd, ιδρυθείσα από την Καναδή Leanne Kemp, χρησιμοποιεί -μεταξύ άλλων- το blockchain για την καταγραφή της διαδρομής των… αστραφτερών φορτίων, με στόχο μεταξύ άλλων να περιοριστεί η διακίνηση των λεγόμενων «ματωμένων» διαμαντιών, σύμφωνα με την έρευνα του ΑΠΕ-ΜΠΕ για το blockchain στις μεταφορές και τη ναυτιλία.
Η Κεμπ ίδρυσε μια πλατφόρμα, η οποία δίνει στις εταιρείες του κλάδου τη δυνατότητα για tracking της διαδρομής των πολύτιμων ορυκτών από την αρχή μέχρι το τέλος (end-to-end tracking). Το σύστημα δημιουργεί ένα «μπλοκ», που προστίθεται στην αλυσίδα του blockchain, για κάθε στάδιο της διαδικασίας: εξόρυξη, διαλογή, σχεδιασμός, κόψιμο με λέιζερ, γυάλισμα, έλεγχος ποιότητας γυαλίσματος, πιστοποίηση, πώληση). Έτσι, ουσιαστικά εκμηδενίζεται η πιθανότητα κυκλοφορίας στην αγορά διαμαντιών που έχουν εξορυχθεί παράνομα -από τις εταιρείες που συμμετέχουν στην πλατφόρμα.
Πώς διαφημίζουν οι «διαμαντένιες» εταιρείες τη διαφάνεια και την ηθική, που διασφαλίζει στα προϊόντα τους η «σφραγίδα» του blockchain; Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της «Brilliant Earth», η οποία αυτοδιαφημίζεται ως η πρώτη εταιρεία κοσμημάτων παγκοσμίως, που προσφέρει σε ευρεία κλίμακα blockchain-enabled διαμάντια, «προσδιορίζοντας προδιαγραφές επόμενης γενιάς στη βιομηχανία κοσμήματος και διατηρώντας τον ηγετικό της ρόλο στην προαγωγή της διαφάνειας και της υπευθυνότητας».
Διακίνηση λουλουδιών και διαμαντιών, έκδοση φορτωτικών, ασφάλιση ναυτιλιακών εταιρειών, εντοπισμός μικροβίων και βακτηρίων στην πηγή της αλυσίδας διακίνησης τροφίμων σε ελάχιστο χρόνο, μεγαλύτερη καταναλωτική εμπιστοσύνη, υψηλότερη ποιότητα, χαμηλότερο κόστος, ευκολότερη διακίνηση προϊόντων σε στεριά και θάλασσα: το blockchain μπορεί να μπει σε όλα τα στάδια της παραγωγής και της εφοδιαστικής αλυσίδας και, σε συνδυασμό με το Ίντερνετ των Πραγμάτων, υπολογίζεται ότι μπορεί να μειώσει τα χρονοδιαγράμματα των διοικητικών διαδικασιών και των logistics μέχρι και κατά περίπου 85%.
Κόπωση λόγω έλλειψης use cases ή ένα μεγάλο κομμάτι του παγκόσμιου ΑΕΠ προσεχώς;
Είναι ο δρόμος του blockchain στρωμένος με ροδοπέταλα; Κάθε άλλο. Σύμφωνα με τη Gartner έως το 2023, ποσοστό 90% των εφοδιαστικών αλυσίδων που βασίζονται στο blockchain πιθανότατα θα παρουσιάζουν εικόνα κόπωσης, λόγω της έλλειψης ισχυρών «use cases» (περιπτώσεων χρήσης). Το σενάριο αυτό, ωστόσο, που διατυπώνεται σε σημείωμα της Gartner από τον Δεκέμβριο του 2018, δεν αποκλείεται να διαψευστεί από τις εξελίξεις, καθώς ιδίως το τελευταίο διάστημα, φαίνεται ότι κυλάει πολύ νερό στο αυλάκι. Το blockchain στις εμπορευματικές μεταφορές και τη ναυτιλία φαίνεται πως «βγαίνει» δειλά-δειλά από το στάδιο του Proof of Concept κι αποκτά πιο «σοβαρά» χαρακτηριστικά, δεδομένου ιδίως ότι -σύμφωνα με τους «οπαδούς» του- έως το 2025 το 10% του παγκόσμιου ΑΕΠ θα είναι αποθηκευμένο σε blockchains.
Συγκεκριμένα, ολοένα πληθαίνουν -πλέον ξεπερνούν τις 100- οι εταιρείες κι οργανισμοί που προσχωρούν στην πλατφόρμα blockchain των ΙΒΜ και Maersk, την TradeLens, η οποία ιδρύθηκε στις αρχές του 2018. Μετά τους κολοσσούς CMA-CGM (μετέχει και στο σχήμα του λιμανιού της Θεσσαλονίκης) και MSC, αμφότερους στο Top-5 του κλάδου, μετά την Hamburg Süd (θυγατρική της Maersk) και την ασιατική Pacific International Lines (PIL), στην πλατφόρμα μπήκαν προ ολίγων ημερών και οι Hapag-Lloyd και Οcean Network Express (ONE), αντίστοιχα πέμπτος και έκτος μεγαλύτερος διακινητής φορτίων παγκοσμίως.
Παράλληλα, στα σπάργανα βρίσκεται μια ακόμη πολύ σημαντική προσπάθεια προς την ίδια κατεύθυνση: η εταιρεία CargoSmart, εκ των κορυφαίων δημιουργών λογισμικού για τη διαχείριση φορτίων παγκοσμίως, πρόσφατα ανακοίνωσε κι επισήμως την εκτέλεση συμφωνιών υπηρεσιών στο πλαίσιο του «Global Shipping Business Network» (GSBN), στο οποίο μετέχουν διαχειριστές λιμανιών, ναυτιλιακές εταιρείες και αρχές λιμένων, όπως οι CMA CGM, COSCO SHIPPING LINES, COSCO SHIPPING Ports, Hapag-Lloyd, Hutchison Ports, OOCL, Port of Qingdao, PSA International και Shanghai International Port Group.
Η σταδιακή αύξηση των συμμετεχόντων stakeholders (εταίρων) ίσως λύσει ένα από τα βασικά προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα η προσπάθεια για την ευρεία εξάπλωση του blockchain στη ναυτιλία και τις εμπορευματικές μεταφορές: την έλλειψη use cases (περιπτώσεων χρήσης) και την ανυπαρξία μιας ενιαίας πλατφόρμας, στην οποία μετέχουν όλοι οι εμπλεκόμενοι. Όπως εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο πρόεδρος του Οργανισμού Λιμένος Θεσσαλονίκης (ΟΛΘ), Σωτήρης Θεοφάνης, «το μεγάλο πρόβλημα αυτή τη στιγμή είναι ότι δεν υπάρχει μια ενιαία μεγάλη πλατφόρμα σε ό,τι αφορά τα λιμάνια, τη ναυτιλία και τις εμπορευματικές μεταφορές και πως ό,τι έχει γίνει, είναι σε στάδιο Proof of Concept. Το blockchain θα έχει μεγάλη αξία σε κάθε κοινότητα συναλλαγών, αν όλοι οι παίκτες είναι μαζί σε μια πλατφόρμα και δουλεύουν με smart contracts (έξυπνα συμβόλαια).
10.547 συναλλαγές ανά δευτερόλεπτο και παρόλα αυτά… δύσκολος στόχος για τους χάκερς
Από την πλευρά της, η ερευνήτρια και blockchain solutions architect Σοφία Τερζή, από το Ινστιτούτο Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών του Εθνικού Κέντρου Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΙΠΤΗΛ/ΕΚΕΤΑ), μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, εκφράζει την πεποίθηση ότι «ταχύτερες συναλλαγές σημαίνουν ταχύτερη εφοδιαστική αλυσίδα και η τεχνολογία του blockchain έχει τη δυνατότητα να σπάσει το τρέχον ρεκόρ ταχύτητας της Visa με 10.547 συναλλαγές ανά δευτερόλεπτο».
Διατυπώνει δε την εκτίμηση ότι «δεν είναι μακριά η εποχή που με τη χρήση του blockchain θα γνωρίζουμε τον τόπο (χώρα, πόλη, αγρότη, φάρμα κοκ) από όπου προέρχονται τα λαχανικά, το κρέας και τα ψάρια τα οποία καταναλώνουμε. Ακόμα θα μπορούμε να γνωρίζουμε τον τρόπο με τον οποίο καλλιεργήθηκαν, εκτράφηκαν και αλιεύτηκαν. Θα έχουμε πλήρη εικόνα για το εάν αποθηκεύτηκαν σωστά, εάν διατηρήθηκαν καθ’ όλη τη διάρκεια μεταφοράς τους στις κατάλληλες θερμοκρασίες και συνθήκες και πόσο καιρό παρέμειναν στους χώρους αποθήκευσης, άρα πόσο φρέσκα και κατάλληλα για βρώση είναι. Και όλα αυτά με πλήρη διαφάνεια, σκανάροντας απλά την ετικέτα στο προϊόν με το κινητό μας τηλέφωνο».
Η πλήρης αυτή διαφάνεια συνδυάζεται με ασφάλεια που -προς το παρόν τουλάχιστον- έχει αποδειχτεί απαραβίαστη. Σύμφωνα με τη Σοφία Τερζή, τα αποκεντρωμένα δίκτυα είναι εγγενώς δυσκολότερο να παραβιαστούν, επειδή δεν υπάρχει ενιαίο σημείο εισόδου να στοχεύσουν οι χάκερς. «Για να είναι επιτυχημένη μια επίθεση σε ένα blockchain, ο χάκερ θα πρέπει να εκτελέσει πολλαπλές ταυτόχρονες επιθέσεις από πολλαπλές συσκευές, οι οποίες απαιτούν περισσότερους πόρους και τεχνογνωσία από το hacking ενός και μόνο διακομιστή» εξηγεί.
Κόστος από μηδέν έως χιλιάδες ευρώ
Η είσοδος σε ένα σύστημα blockchain είναι οικονομικά εφικτός για τις μεγάλες ναυτιλιακές εταιρείες και τους επιχειρηματικούς γίγαντες του λιανεμπορίου όπως η Walmart, που έχει δώσει διορία έως τις 30 Σεπτεμβρίου 2019 στους προμηθευτές της σε φυλλώδη λαχανικά, για να γίνουν μέλη της πλατφόρμας blockchain «FoodTrust». Είναι όμως εξίσου ρεαλιστικός και πραγματοποιήσιμος για επιχειρήσεις που πόρρω απέχουν από το να χαρακτηριστούν μεγάλες, όπως είναι η πλειονότητα των ελληνικών; Μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο συνεργάτης του Πανεπιστημίου Μακεδονίας (ΠΑΜΑΚ) και του Διεθνούς Πανεπιστημίου Ελλάδος (ΔιΠαΕ), τ. διευθύνων σύμβουλος της Κεντρικής Αγοράς Θεσσαλονίκης, Ιωάννης Νάνος, παραθέτει συγκεκριμένα στοιχεία για το κόστος της δημιουργίας και χρήσης λύσεων του blockchain, το οποίο μπορεί να κυμαίνεται από σχεδόν μηδενικό (στην περίπτωση των περιβάλλοντων ανοιχτού κώδικα, τα οποία όμως προϋποθέτουν την ύπαρξη εξειδικευμένων γνώσεων πληροφορικής) έως δύσκολα διαχειρίσιμο για μικρομεσαίες επιχειρήσεις στην περίπτωση κάποιων εμπορικών λύσεων. Υπενθυμίζει δε ότι για τη διαχείριση της ιχνηλασιμότητας των προϊόντων, αρκετές ελληνικές επιχειρήσεις ήδη χρησιμοποιούν συγκεκριμένα πληροφοριακά συστήματα και τεχνολογίες και ενδεχομένως δεν θα χρειαστεί να υιοθετήσουν το (ακριβό προς το παρόν) blockchain, όχι άμεσα τουλάχιστον.
Σ. Θεοφάνης, πρόεδρος ΟΛΘ ΑΕ: Μια πιθανή επανάσταση στη ναυτιλία, που «κολλάει» στην επιφυλακτικότητα και την πολυδιάσπαση
Την εκτίμηση ότι η εφαρμογή της τεχνολογίας του blockchain έχει πολύ μεγάλη προοπτική και μπορεί να φέρει επανάσταση στις ναυτιλιακές μεταφορές, υπό την προϋπόθεση ότι η χρήση της θα γίνει ευρέως αποδεκτή από όλους τους εμπλεκόμενους (λιμάνια, ναυτιλιακές εταιρείες, εταιρείες 3PL, τελωνειακούς, μεγάλους φορτωτές), διατυπώνει μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο πρόεδρος της ΟΛΘ ΑΕ, Σωτήρης Θεοφάνης, ο οποίος μάλιστα καταθέτει τον δικό του ορισμό για τη μετάφραση του όρου blockchain στα ελληνικά: αλυσίδα ολοκληρωμένων ψηφιακών συναλλαγών (ΑΟΨΣ).
«Η επανάσταση αυτή θα μπορούσε να συμβεί στα επόμενα πέντε έως 10 χρόνια και να φέρει δραματικές αλλαγές στην αγορά, κυρίως καταργώντας τη γραφειοκρατία. Για πολλούς το blockchain είναι η δεύτερη μεγάλη εφεύρεση στις μεταφορές μετά τα εμπορευματοκιβώτια. Κι αυτό διότι το μεγάλο πρόβλημα στις ναυτιλιακές μεταφορές σήμερα είναι η πολύ υψηλή γραφειοκρατία. Το Blockchain μπορεί να βοηθήσει στο να μη γίνονται λάθη σε έγγραφα και διαδρομές (ανά πάσα στιγμή, με πολύ γρήγορο τρόπο, μπορεί να διασταυρωθεί με tracing αν οι πράξεις που έχουν εκτελεστεί συμβαδίζουν με τη γραφειοκρατική πορεία των containers), στην καταπολέμηση της απάτης, στον εξορθολογισμό της τήρησης αποθεμάτων, στη μείωση της γραφειοκρατίας, στην ελαχιστοποίηση του κόστους μεταφοράς και στον εύκολο εντοπισμό προβλημάτων» σημειώνει.
Αφού τα οφέλη είναι τόσο πολλά, γιατί δεν έχει ακόμη εφαρμοστεί ευρέως στη ναυτιλία; «Αυτό δεν είναι θέμα της τεχνολογίας καθεαυτήν, αλλά νοοτροπίας και των απαιτούμενων αλλαγών που θα πρέπει να γίνουν στην αγορά σε σχέση με τα σημερινά μοντέλα» εκτιμά μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ. Κατά τον Σ. Θεοφάνη, ο οποίος έχει ασχοληθεί ερευνητικά με το blockchain, το berth planning (πλάνο ελλιμενισμού) και το empty container management, οι τομείς της ναυτιλίας, στους οποίους το blockchain μπορεί να εφαρμοστεί με σημαντικά οφέλη, είναι αρκετοί και η διαχείριση άδειων εμπορευματοκιβωτίων είναι ένας από αυτούς (μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για εντοπισμό πλοίων, διεκπεραίωση πληρωμών, διαμοιρασμό δεδομένων μεταξύ εταίρων, διαχείριση τελωνειακών και συνοριακών διαδικασιών, ασφάλιση ναυτιλιακών εταιρειών, ασφάλεια κτλ).
«Το blockchain θα μπορούσε να βοηθήσει πολύ στο empty containers management, περιορίζοντας τα κόστη και τους χρόνους μεταφοράς. Σήμερα, ένα «κουτί» που αδειάζει πηγαίνει προσωρινά σε ένα ντεπό και από εκεί σε ένα λιμάνι και από εκεί γυρίζει. Το κόστος όλης αυτής της διαδρομής για ένα άδειο εμπορευματοκιβώτιο είναι πολύ υψηλό. Για ένα κοντέινερ που κάνει τη διαδρομή Θεσσαλονίκη-Σαγκάη μπορεί να φτάσει μέχρι και στο 40% του συνολικού κόστους διακίνησης του κοντέινερ, ενώ ένα μέσο κόστος είναι 15%-33%. Στην αρχή του 2000 με την ερευνητική μας ομάδα φτιάξαμε το “virtual container yard”, το οποίο ποντάρει στο triangulation (τριγωνοποίηση). Αντί δηλαδή το κοντέινερ να γυρίσει πίσω στην πηγή από τον παραλήπτη, μπορεί να πάει κατευθείαν στον επόμενο φορτωτή πολύ εύκολα με ένα smart contract μέσω blockchain. Βέβαια, για να αξιοποιηθεί όλη αυτή η δυνατότητα χρειάζεται να εγγραφούν σε ενιαία πλατφόρμα όλοι οι εμπλεκόμενοι» εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Σ.Θεοφάνης.
Δεν μπορείς να έχεις 60 διαφορετικές πλατφόρμες
Το τεράστιο πρόβλημα, σημειώνει, είναι πως δεν μπορείς να έχεις 60 διαφορετικές πλατφόρμες. Για να λειτουργήσει αποτελεσματικά η τεχνολογία αυτή, χρειάζεται να υπάρχει μια ενιαία, στην οποία το genesis block το δημιουργεί ο initiator, που μπορεί να είναι μια εταιρεία παροχής λογισμικού όπως η ΙΒΜ και στην οποία stakeholders (εταίροι) είναι όλοι: τα λιμάνια, οι ναυτιλιακές, οι εταιρείες logistics και μεγάλοι φορτωτές. Ωστόσο, «οι executives (στελέχη) των εταιρειών είναι ακόμη επιφυλακτικοί στο να μπουν σε μια ενιαία πλατφόρμα. Η επιφυλακτικότητα αυτή φαίνεται σε έρευνα του Institute for Business Value Analysis της IBM, σύμφωνα με την οποία, σε ό,τι αφορά το empty container management, από τους executives του κλάδου, μόλις το 12% θεωρεί ότι υπάρχει μεσαία ή μεγάλη προοπτική για disruption, το 37% ότι υπάρχει “κάποια” προοπτική και το 51% ότι δεν υπάρχει καμία. Οι λόγοι αυτής της επιφυλακτικότητας είναι πολλοί: πρώτον, οι executives δεν θέλουν να αλλάξουν τον τρόπο με τον οποίο έχουν μάθει να λειτουργούν. Δεύτερον, δεν έχουν ακόμη πειστεί για την ασφάλεια των συναλλαγών στο blockchain, γιατί είμαστε ακόμη στο στάδιο του proof of concept. Και τρίτον, δεν υπάρχει ενιαία πλατφόρμα ώστε να λειτουργεί αυτό σωστά στην πράξη» επισημαίνει ο πρόεδρος της ΟΛΘ ΑΕ.
Η επιφυλακτικότητα επιβεβαιώνεται κι από έκθεση του Texas Α& M Transportation Institute, σύμφωνα με την οποία το blockchain συνοδεύεται από το «στίγμα» της πλήρους εναπόθεσης εμπιστοσύνης στους υπολογιστές και για αυτό η αγορά δεν το έχει ακόμα υιοθετήσει. Ωστόσο, αυτό σταδιακά αλλάζει, καθώς ολοένα περισσότερες εταιρείες επενδύουν πλέον στο blockchain στην πράξη. «Στην Κίνα επενδύουν σχεδόν όλα τα λιμάνια. Στη Σλοβενία γίνεται έκδοση φορτωτικών σε στάδιο Proof of Concept, τα πράγματα σταδιακά αλλάζουν» λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ.Θεοφάνης, ο οποίος μάλιστα παραθέτει συγκεκριμένα παραδείγματα εφαρμογών, όπως ορισμένα από αυτά που αναφέρθηκαν εισαγωγικά, αλλά και εκείνο της πρώτης παγκοσμίως πλατφόρμας ασφάλισης ναυτιλιακών εταιρειών με χρήση του blockchain.
Πρόκειται για την πλατφόρμα Insurwave, που δημιουργήθηκε από κοινοπρακτικό σχήμα μεταξύ της ΕΥ και της Guardtime, με χρήση τεχνολογίας Microsoft Azure κι Acord. Η πλατφόρμα προβλέπεται να υποστηρίζει πάνω από μισό εκατομμύριο αυτοματοποιημένες λογιστικές (Ledger) συναλλαγές και να συμβάλλει στη διαχείριση ρίσκου για περισσότερα από 1000 εμπορικά πλοία. Η A.P Moller- Maersk συνέβαλε στην ανάπτυξη της τεχνολογίας ως πελάτης-πιλότος και συνεχίζει να τη χρησιμοποιεί.
Παραγωγή καινοτομίας για το blockchain μέσα στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης;
Ερωτηθείς αν το blockchain θα μπορούσε να μπει μελλοντικά και σε ένα λιμάνι με τα χαρακτηριστικά αυτού της Θεσσαλονίκης, ο Σ. Θεοφάνης απάντησε καταφατικά και πρόσθεσε ότι η αλυσίδα ολοκληρωμένων ψηφιακών συναλλαγών (ΑΟΨΣ), όπως είναι ο ορισμός που ο ίδιος έχει δώσει στο blockchain, θα έχει σίγουρα θέση στο κέντρο καινοτομίας για τα logistics, που πρόκειται να δημιουργηθεί εντός του λιμένος της Θεσσαλονίκης και συγκεκριμένα στο κτήριο των Παλαιών Στάβλων. «Έχουμε ήδη ανακοινώσει ότι θα φτιαχτεί ένα μικρό και ενοποιημένο κέντρο καινοτομίας στο λιμάνι. Το blockchain θα βρίσκεται στη πρώτη γραμμή αυτού του κέντρου» διευκρινίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Σ.Τερζή, ερευνήτρια ΙΠΤΗΛ/ΕΚΕΤΑ και blockchain solutions architect
Εξοικονόμηση εκατομμυρίων ευρώ από αποφυγή παραποίησης ή απάτης, συναλλαγές χωρίς μεσολάβηση, άμεση ιχνηλασιμότητα, λιγότεροι ρύποι, μεγαλύτερη ασφάλεια
Στην εξοικονόμηση εκατομμυρίων ευρώ για τις βιομηχανίες, τα οποία διαφορετικά θα χάνονταν από παραποίηση προϊόντων ή/και απάτη, μπορεί να συμβάλει η πιστοποίηση αντικειμένων στο blockchain, όπως τονίζει μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Σοφία Τερζή, ερευνήτρια ΙΠΤΗΛ/ΕΚΕΤΑ και blockchain solutions architect. Επισημαίνει παράλληλα τα κύρια οφέλη της αποκέντρωσης της διαχείρισης της εφοδιαστικής αλυσίδας με τη χρήση της τεχνολογίας του blockchain σε άλλα επτά επίπεδα: την ιχνηλασιμότητα και διαφάνεια, την παρακολούθηση σε πραγματικό χρόνο, τη μεγάλη ταχύτητα πραγματοποίησης συναλλαγών, την απουσία μεσολάβησης, την αύξηση της ασφάλειας και τη μείωση του αποτυπώματος άνθρακα στις μεταφορές και τη συρρίκνωση του κόστους.
«Κάθε φορά που ένα προϊόν μετακινείται από το ένα σημείο στο άλλο, τεκμηριώνεται στη δημόσια βάση του blockchain, δημιουργώντας όχι μόνο διαφάνεια αλλά και ένα ίχνος ανίχνευσης σε περίπτωση ανάγκης ανάκλησης του προϊόντος. Το όφελος για τους πελάτες θα είναι πως θα γνωρίζουν ακριβώς από πού προέρχονται τα προϊόντα τους. Μιλώντας για διαφάνεια και ιχνηλασιμότητα, το blockchain υποστηρίζει την παρακολούθηση σε πραγματικό χρόνο, με τη δυνατότητα όχι μόνο να εντοπίζονται τα προϊόντα, αλλά και να γνωρίζουμε σε ποια κατάσταση βρίσκονται. Αυτό μειώνει την πιθανότητα για ανθρώπινο λάθος και προσθέτει στη βιομηχανία διαφάνεια» εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η ερευνήτρια.
Επιπρόσθετα, ταχύτερες συναλλαγές σημαίνουν ταχύτερες εφοδιαστικές αλυσίδες και η τεχνολογία του Blockchain έχει, όπως επισημαίνει, τη δυνατότητα να σπάσει το τρέχον ρεκόρ της Visa με περίπου 10.547 συναλλαγές ανά δευτερόλεπτο. «Η συναλλαγή με κρυπτονομίσματα στο blockchain είναι η πιο γρήγορη επιλογή σε σύγκριση με τα παραδοσιακά νομίσματα» υπογραμμίζει.
Η άνεση τού… να μη χρειάζεται να εμπιστεύεσαι τον αποστολέα
Αν η ταχύτητα είναι ένα βασικό προτέρημα της χρήσης του blockchain στη βιομηχανία και την εφοδιαστική αλυσίδα, το γεγονός ότι δεν υπάρχουν μεσολαβητές, αποτελεί επίσης σημαντικό «ατού» σε όρους εμπιστοσύνης, διαφάνειας και ασφάλειας. «Αντί κάποιος να πρέπει απλά να δείξει εμπιστοσύνη ότι ένα προϊόν είναι αυθεντικό ή ότι θα παραδοθεί σε μια συγκεκριμένη ημερομηνία, με το blockchain μπορεί να το διασφαλίσει. Η τεχνολογία έξυπνων συμβολαίων ανοίγει τις πόρτες για την επίτευξη αυτοματοποιημένων πληρωμών. Τα smart contracts μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τις αυτόματες πληρωμές μεταξύ κατασκευαστή και πωλητή ή πωλητή και καταναλωτή. Κανένα συναλλασσόμενο μέλος δεν υποχρεούται να (προ)πληρώσει ή να εμπιστευτεί τον αποστολέα. Τα χρήματα μεταφέρονται μόνο μετά την άφιξη του προϊόντος, την επικύρωση από τον παραλαβόντα, όπως αυτό είχε συμφωνηθεί κατά την παραγγελία» σημειώνει.
Με άλλα λόγια, τα οφέλη της αποκεντρωμένης διαχείρισης συμβάλλουν στη μείωση του συνολικού κόστους που συνδέεται με τη διανομή και τη μετακίνηση υλικών μέσω μιας εφοδιαστικής αλυσίδας. Όπως εξηγεί η Σοφία Τερζή, το Blockchain βοηθά στην αποφυγή διπλών διαδικασιών χωρίς να θυσιάζεται η ακρίβεια και η ασφάλεια. Οι μεσάζοντες που προστέθηκαν στις αλυσίδες εφοδιασμού για τη διασφάλιση της ποιότητας και την επαλήθευση των συναλλαγών, λέει, πρόσθεσαν ένα επιπλέον σημαντικό κόστος. «Με λιγότερους ανθρώπους στην αλυσίδα, ασφαλέστερα και πιο αξιόπιστα δεδομένα και ταχύτερες συνολικά λειτουργίες, η κατανεμημένη τεχνολογία blockchain μπορεί να μειώσει σημαντικά τα κόστη στην εφοδιαστική αλυσίδα» επισημαίνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Λιγότερες επιστροφές προϊόντων λόγω λάθους ίσον μικρότερες εκπομπές CO2
Και η φράση «μείωση κόστους», όταν μιλάμε για τη χρήση του blockchain στην εφοδιαστική αλυσίδα και τα logistics, δεν αφορά μόνο τα ταμεία των επιχειρήσεων, αλλά και το περιβάλλον: «εκατομμύρια αντικείμενα επιστρέφονται κάθε χρόνο κατά μήκος της αλυσίδας εφοδιασμού, αυξάνοντας τις παγκόσμιες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Η βελτιωμένη εφοδιαστική αλυσίδα με χρήση του blockchain μπορεί επίσης να ανοίξει τις πόρτες για αποτελεσματικότερη μεταφορά και αποθήκευση και κατά συνέπεια για πιο πράσινα συστήματα μεταφορών. Η μειωμένη ανάγκη για επιστροφές έχει ως αποτέλεσμα ένα μειωμένο αποτύπωμα άνθρακα. Η κατανεμημένη τεχνολογία του blockchain αποτρέπει την εμφάνιση σφαλμάτων και λανθασμένων επικοινωνιών κατά τη διάρκεια της διαδικασίας αποστολής και διανομής των προϊόντων. Αυτό σημαίνει ότι η αποστολή θα γίνει μόνο μία φορά, όχι δύο ή περισσότερες φορές, όπως γίνεται σήμερα σε περίπτωση λάθους» σημειώνει η αρχιτέκτων λύσεων blockchain αναφορά με τη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος που μπορεί να επιτευχθεί μέσω της συγκεκριμένης τεχνολογίας, επικαλούμενη και στοιχεία από το ΜΙΤ Technology Review.
Το blockchain «έπεισε» τις ανταγωνίστριες FedX, UPS και DHL να καθίσουν στο ίδιο τραπέζι
Λαμβανομένων υπόψη όλων των παραπάνω παραμέτρων, μάλλον δεν είναι τυχαίο πως υψηλόβαθμα στελέχη μεγάλων εταιρειών όπως η FedEx, η UPS και η DHL, παρότι ανταγωνίστριες στην ίδια αγορά, τις ταχυμεταφορές, κάθισαν στον ίδιο τραπέζι με τον Ντον Τάπσκοτ (Don Tapscott), του Ερευνητικού Ινστιτούτου για το Blockchain BRI, με έδρα τον Καναδά, με στόχο να συζητήσουν τις πιθανές εφαρμογές του blockchain στις επιχειρηματικές τους δραστηριότητες. Στη διάρκεια της συζήτησης τέθηκαν θέματα σχετικά με τον εκτελωνισμό, ένα πεδίο στο οποίο το blockchain μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο, υπό την προϋπόθεση της συμμετοχής των κυβερνήσεων, ενώ ο Γιουτζίν Λάνι (Eugene Laney), επικεφαλής διεθνών κυβερνητικών υποθέσεων της DHL στις ΗΠΑ, επισήμανε ότι «μαζί με άλλα βασικά στοιχεία, όπως με τις συσκευές IoT (Ιντερνετ των Πραγμάτων) και RFID (Ταυτοποίησης μέσω Ραδιοσυχνοτήτων) που βρίσκονται πάνω στα πακέτα προς διακίνηση, το blockchain θα βελτιώσει τη διαφάνεια όχι μόνο για τις ίδιες της εταιρείες, αλλά και για τους πελάτες τους, που θα μπορούν να παρακολουθήσουν σε πραγματικό χρόνο τα προϊόντα καθώς μετακινούνται στον κύκλο ζωής της παραγωγής τους».
Επιπρόσθετα, σημειώνει η Σοφία Τερζή στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι επισημάνθηκε πως οι κυβερνήσεις ζητούν συχνά από τους κατασκευαστές και τους συμμετέχοντες στην εφοδιαστική αλυσίδα να διασφαλίσουν ότι τα επικίνδυνα και παραποιημένα εμπορεύματα μπορούν να εντοπιστούν και να ακινητοποιηθούν άμεσα. Η εφαρμογή του blockchain φάνηκε στους συμμετέχοντες στη συζήτηση ως ένας τρόπος που θα τους βοηθήσει να λύσουν αυτά τα ζητήματα για να ασφαλίσουν τα δίκτυα μεταφοράς και να αποτρέψουν την παλίρροια των παραποιημένων αγαθών.
Η ερευνήτρια του ΙΠΤΗΛ/ΕΚΕΤΑ αναφέρθηκε και στην BiTA, τη Συμμαχία για το Blockchain στις Μεταφορές. H BiTA ιδρύθηκε τον Αύγουστο του 2017 και γρήγορα εξελίχθηκε στη μεγαλύτερη, παγκοσμίως, εμπορική συνέργεια με αντικείμενο το blockchain, με περίπου 500 μέλη σε περισσότερες από 25 χώρες, τα συνολικά έσοδα των οποίων ξεπερνούν το 1 τρισ. δολάρια ετησίως.
Είναι βέβαιο πως το blockchain ήρθε για να μείνει
Συνοψίζοντας, η Ελληνίδα blockchain solutions architect σημειώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι «πρέπει να έχουμε υπόψη πως η τεχνολογία blockchain είναι συμπληρωματική για τις υπόλοιπες προϋπάρχουσες τεχνολογίες, η οποία καλύπτει το κενό της διαφάνειας και της αδιαμφισβήτητης ασφάλειας, το οποίο υπήρχε μέχρι τώρα. Απομένει να δούμε τη χρήση του σε μεγάλης κλίμακας εφαρμογές, όπως αυτή της εφοδιαστικής αλυσίδας και των μεταφορών, όπου καλύπτει ευρύ φάσμα συναλλαγών από τον παραγωγό έως τον μεταφορέα, τον έμπορο και τον καταναλωτή, έτσι ώστε να εκτιμήσουμε τα πολλαπλασιαστικά του οφέλη όπως η αυτοματοποίηση, η ιχνηλασιμότητα και η ταυτοποίηση στις μέχρι τώρα διαδικασίες. Είναι βέβαιο πως το blockchain ήρθε για να μείνει, το σημαντικό είναι -όπως και σε κάθε άλλη τεχνολογία- να κατανοήσουμε τις δυνατότητές του, ώστε να τις εκμεταλλευτούμε κατάλληλα σε συνδυασμό με άλλες web 3.0 τεχνολογίες, όπως η τεχνητή νοημοσύνη και να το εντάξουμε στις τεχνολογικές μας λύσεις στη βιομηχανία των μεταφορών και εμπορευμάτων».
Ι. Νάνος, εξωτερικός συνεργάτης ΠΑΜΑΚ και ΔΙΠΑΕ, τέως διευθύνων σύμβουλος της Κεντρικής Αγοράς Θεσσαλονίκης
Μπορούν οι ελληνικές ΜΜΕ να «σηκώσουν» το οικονομικό βάρος για τη χρήση του blockchain;
Καθοριστικό ρόλο μπορεί να διαδραματίσει το blockchain σε ένα μέλλον, κατά το οποίο η αποστολή των κεντρικών αγορών ανά τον πλανήτη μπορεί να είναι η επίτευξη πλήρους ιχνηλασιμότητας για κάθε διακινούμενο φρούτο, λαχανικό ή ποσότητα κρέατος και ψαριών-ιχθυηρών. Πώς; Λειτουργώντας ως «το ένα και μοναδικό σημείο αλήθειας» (single point of truth) για την προέλευση και το ιστορικό των διακινούμενων τροφίμων. Την εκτίμηση αυτή διατυπώνει, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο Ιωάννης Νάνος, συνεργάτης του Πανεπιστημίου Μακεδονίας (ΠΑΜΑΚ) και του Διεθνούς Πανεπιστημίου Ελλάδος (ΔιΠαΕ) και διευθύνων σύμβουλος της Κεντρικής Αγοράς Θεσσαλονίκης από το 2007 έως το 2010.
Κατά τον κ. Νάνο, τα στάδια στα οποία μπορεί να διαδραματίσει ρόλο μια Κεντρική Αγορά αναφορικά με το blockchain είναι τα εξής: πρώτον, η ενημέρωση, εκπαίδευση και υποστήριξη των εμπόρων, προκειμένου ο κάθε έμπορος (με τις επιχειρήσεις που συνεργάζεται) να δημιουργήσει τη δική του λύση blockchain. Δεύτερον, η αγορά και χρήση -από την Κεντρική Αγορά- κάποιας από τις εμπορικές λύσεις blockchain που διατίθενται στην αγορά, είτε αναλαμβάνοντας πλήρως το κόστος είτε επιμερίζοντάς το στους εμπόρους που θα συμμετέχουν σε αυτές. Στην περίπτωση αυτή, η συμμετοχή στη λύση blockchain μπορεί να είναι προαιρετική ή υποχρεωτική. Τρίτον, η Κεντρική Αγορά να αναπτύξει και να υλοποιήσει τις δικές της, customized λύσεις blockchain, με χρήση εργαλείων ανοιχτού κώδικα. Στην περίπτωση αυτή, η συμμετοχή των εμπόρων μπορεί να είναι υποχρεωτική, προκειμένου να λειτουργεί μέσα στην αγορά.
Σε όλα τα στάδια, το κόστος είναι βασικό σημείο αναφοράς. Σε τι ύψος ανέρχεται όμως;
Το κόστος της χρήσης του blockchain ανά πιθανή λύση
Όπως εξηγεί ο Ιωάννης Νάνος οι επιλογές που έχει μπροστά της μια επιχείρηση που θέλει να χρησιμοποιήσει λύσεις blockchain είναι τρεις: η πιο διαχειρίσιμη με βάση όρους κόστους είναι τα περιβάλλοντα ανοιχτού κώδικα (open-source frameworks), όπως αυτά των OpenChain, HyperLedger και HoloChain. «Σε αυτή την περίπτωση, η χρήση είναι δωρεάν, χωρίς κόστος, πέραν κάποιου μικρού ποσού για τη φιλοξενία των εφαρμογών. Προϋπόθεση είναι όμως η ύπαρξη εξειδικευμένων γνώσεων πληροφορικής» υπογραμμίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Το κόστος μπορεί να ανέρχεται, κατά τον Ι. Νάνο, σε μερικές χιλιάδες ευρώ στην περίπτωση εμπορικών λύσεων που βασίζονται σε περιβάλλοντα ανοιχτού κώδικα, όπως αυτή του MultiChain. Στην περίπτωση αυτή, σημειώνει, ο κώδικας και η χρήση του περιβάλλοντος είναι δωρεάν για την «κοινότητα»-community (δηλαδή τους developers), καθώς και για περιορισμένη εμπορική χρήση. Για πλήρη εμπορική χρήση όμως, το κόστος ποικίλει, ανάλογα με τον αριθμό των συμμετεχόντων. Ενδεικτικά, για δίκτυο τεσσάρων συναλλασσόμενων μπορεί να φτάσει στα 25.000 δολάρια ανά έτος, δηλαδή σε 6.250 δολάρια ετησίως ανά επιχείρηση, ενώ για κάθε έξτρα συμμετέχοντα (επιχείρηση) ανέρχεται στα 2.500 δολάρια ετησίως.
Στην περίπτωση των εμπορικών λύσεων από εταιρείες πληροφορικής, όπως αυτές των Microsoft Azure Blockchain και Amazon AWS Blockchain, το κόστος εξαρτάται από τον αριθμό των συμμετεχόντων στο blockchain και το πλήθος των συναλλαγών, τον όγκο των δεδομένων που ανταλλάσσονται και τον χρόνο χρήσης των πόρων του συστήματος. Το κόστος μπορεί να ανέλθει, παρομοίως με παραπάνω, σε μερικές χιλιάδες δολάρια τον χρόνο ανά συμμετέχοντα.
Σε ό,τι αφορά τέλος τις εμπορικές λύσεις από εταιρείες πληροφορικής, που είναι εξειδικευμένες για κάποιον κλάδο, όπως αυτές του IBM FoodTrust, κάθε ενδιαφερόμενη επιχείρηση μπορεί να γίνει μέλος της πλατφόρμας, με κόστος το οποίο εξαρτάται από το μέγεθός της και τον όγκο των εμπορικών συναλλαγών της. «Το κόστος (για την κάθε μεμονωμένη επιχείρηση) ξεκινάει από 100 δολάρια το μήνα και κλιμακώνεται αναλόγως. Συνεπώς, για ένα δίκτυο π.χ. πέντε μικρών επιχειρήσεων, ένα ενδεικτικό κόστος θα είναι 100 δολάρια / μήνα x 12 μήνες x πέντε επιχειρήσεις = 6.000 δολάρια/χρόνο» τονίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Είναι διατεθειμένος ο καταναλωτής να πληρώσει ένα προϊόν πιο ασφαλές, αλλά και πιο ακριβό;
Εύλογα λοιπόν, σημειώνει ο Ι. Νάνος, αναρωτιέται κάποιος αν μια μικρομεσαία ελληνική επιχείρηση μπορεί να «σηκώσει» αυτό το έξτρα οικονομικό βάρος, τόσο όσον αφορά την απόκτηση-συνδρομή σε κάποια από τις παραπάνω λύσεις, όσο και χρήση των συστημάτων αυτών, κάτι που προϋποθέτει την ύπαρξη υπαλλήλου, που θα χειρίζεται αυτές τις λύσεις. Επιπροσθέτως, τίθεται το ερώτημα εάν στην περίπτωση που το κόστος απόκτησης/χρήσης του blockchain «μετακυλιστεί» στον τελικό καταναλωτή, αυτός θα είναι διατεθειμένος να πληρώσει παραπάνω για ένα προϊόν πιο ασφαλές μεν, «παρακολουθήσιμο» και «ηθικά αποδεκτό», πιο ακριβό δε.
Επιπρόσθετα, για τη διαχείριση της ιχνηλασιμότητας των προϊόντων, αρκετές ελληνικές επιχειρήσεις ήδη χρησιμοποιούν πληροφοριακά συστήματα και τεχνολογίες και ενδεχομένως δεν θα χρειαστεί να υιοθετήσουν το (ακριβό, προς το παρόν) blockchain, όχι άμεσα τουλάχιστον.
«Σύμφωνα με την Παγκόσμια Ένωση Αγορών Χονδρεμπορίου (World Union of Wholesale Markets – WUWM), τρεις από τις σημαντικότερες «αξίες» μιας κεντρικής αγοράς χονδρεμπορίου είναι η διασφάλιση της ασφάλειας τροφίμων, η διαφάνεια εμπορίου και τιμών και η βελτιστοποίηση υπηρεσιών στην εφοδιαστική αλυσίδα των τροφίμων. Έτσι λοιπόν, και με βάση τις νέες τεχνολογικές τάσεις και εξελίξεις, τα επόμενα χρόνια η αποστολή μιας Κεντρικής Αγοράς μπορεί να είναι η επίτευξη πλήρους ιχνηλασιμότητας για το κάθε προϊόν που διακινείται μέσα από την αγορά. Σε αυτό, καθοριστικό ρόλο μπορεί να παίξει το blockchain» καταλήγει μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Ι.Νάνος.
